Đẩy mạnh phân quyền là giải pháp tháo gỡ điểm nghẽn phát triển cơ sở GDNN

Thực hiện Nghị quyết số 51/NQ-CP ngày 18/3/2025 của Chính phủ và Nghị quyết số 77/2025/UBTVQH15 ngày 21/4/2025 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang tiến hành xây dựng Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) theo đúng quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Dự kiến, sẽ có 5 chính sách lớn được nghiên cứu, xây dựng và thể chế hóa trong dự thảo Luật sửa đổi này. Trong đó, chính sách đẩy mạnh phân quyền, phát huy vai trò của người đứng đầu cơ sở giáo dục nghề nghiệp, kết hợp cơ chế "tiền kiểm" và "hậu kiểm" là một điểm nhấn quan trọng.

Theo lãnh đạo một số trường cao đẳng y, dược, chính sách này hướng tới việc tăng cường tính tự chủ toàn diện cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp trong các lĩnh vực như tổ chức bộ máy, nhân sự, tài chính và chuyên môn đào tạo. Đặc biệt, với các ngành nghề đặc thù như y, dược, lĩnh vực đòi hỏi cao về chuẩn mực chuyên môn và đạo đức, thì cơ chế phân quyền đi đôi với kiểm soát chất lượng càng trở nên cần thiết hơn bao giờ hết.

Việc trao quyền thực chất cho người đứng đầu, cùng với cơ chế giám sát linh hoạt và hiệu quả, được kỳ vọng sẽ nâng cao trách nhiệm giải trình, đồng thời tạo động lực đổi mới và nâng cao chất lượng đào tạo nghề. Qua đó, góp phần đáp ứng tốt hơn nhu cầu nhân lực chất lượng cao cho sự phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh mới.

Cần phân quyền thực chất và toàn diện cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp

Chia sẻ với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Phạm Văn Tân – Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Y tế Hà Nội cho biết, hiện nay nhiều cơ sở giáo dục nghề nghiệp đều đang thực hiện những quyền tự chủ như tự chủ tài chính, trong khuôn khổ các quy định pháp luật. Tuy nhiên, điều mà nhiều trường mong muốn không chỉ là tự chủ về tài chính, được trao quyền tự chủ cả về chuyên môn đào tạo. Đó mới là phân quyền thực chất và toàn diện cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp.

Thầy Tân thông tin, hiện nay, nhiệm vụ chính của các trường cao đẳng là thực hiện công tác giảng dạy. Do đó, nguồn thu và nguồn chi chính cũng đều phục vụ nhiệm vụ này. Nếu không được tự chủ trong việc tăng chỉ tiêu tuyển sinh hay tự chủ trong chương trình đào tạo thì rất khó để nhà trường tăng nguồn thu và cải thiện thu nhập cho đội ngũ giảng viên.

Sinh viên Trường Cao đẳng Y tế Hà Nội. Ảnh: Website Nhà trường.

Chính vì vậy, theo thầy Tân, người đứng đầu nhà trường nên được trao quyền tự quyết toàn diện trong khuôn khổ pháp luật. Đơn cử, nếu nhà trường đáp ứng đủ tiêu chí về khung chương trình và đảm bảo chất lượng đầu ra được xã hội công nhận, thì cần được phép mở ngành mới hoặc đào tạo thêm chỉ tiêu. Tuy nhiên, trên thực tế, dù nhu cầu xã hội lớn và nhà trường đủ năng lực, nhiều trường vẫn không dám mở ngành mới do thủ tục xin cấp phép phức tạp và khó khăn. Điều này dẫn đến tình trạng lãng phí nguồn lực và kìm hãm sự phát triển.

Muốn giải quyết bài toán này, có thể thấy rằng, chính sách mạnh dạn phân quyền, phát huy vai trò của người đứng đầu, kết hợp cơ chế tiền kiểm và hậu kiểm là rất cần thiết và quan trọng. Từ đó, tạo ra thay đổi thực sự và toàn diện, không chỉ về tài chính mà còn về chuyên môn, tạo động lực phát triển cho các cơ sở giáo dục.

Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Y tế Hà Nội cũng khẳng định vai trò then chốt của người đứng đầu trong việc đưa tập thể đi lên. Đặc biệt là với các ngành đặc thù như y, dược, nếu có thể vận dụng linh hoạt các cơ chế, chính sách phù hợp, sẽ góp phần nâng cao hiệu quả chăm sóc sức khỏe cho nhân dân. Do vậy, người đứng đầu cần được trao quyền nhiều hơn, đơn cử như việc xây dựng và phát triển các bệnh viện thực hành gắn liền với đào tạo nhằm nâng cao năng lực chuyên môn cho sinh viên.

Bên cạnh đó, thầy Tân bày tỏ sự ủng hộ với các chính sách đột phá dự kiến được thể chế hóa trong dự thảo sắp tới, đặc biệt là đổi mới cơ chế tài chính. Theo thầy Tân, việc đầu tư tài chính cần được xem xét kỹ lưỡng để mang lại hiệu quả cao, tránh tình trạng dàn trải, lãng phí như chính sách đột phá đưa ra là rất quan trọng.

Đơn cử, với đặc thù ngành y dược, nhân lực phải được duy trì ổn định và được đầu tư xứng đáng, nhất là trong bối cảnh nguồn nhân lực y tế nước ta đang thiếu hụt trầm trọng. Do đó, rất cần thúc đẩy đầu tư vào trang thiết bị và công nghệ phục vụ đào tạo và thực hành trong lĩnh vực này.

Thầy Tân cũng nhấn mạnh, cơ chế quản lý tài chính cần có định hướng rõ ràng và hướng dẫn cụ thể cho người làm công tác quản lý. Đồng thời, cần tạo điều kiện thuận lợi, thông thoáng để thu hút nguồn lực đầu tư từ các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nước ngoài, nhằm tạo cú hích mạnh mẽ cho sự phát triển của hệ thống giáo dục nghề nghiệp.

Chính sách đột phá phải thể hiện được yếu tố "đặc biệt" của ngành nghề y, dược

Cùng trao đổi về vấn đề trên, thầy Lê Tấn Cường – Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Y tế Bà Rịa – Vũng Tàu nhấn mạnh về vai trò then chốt của người đứng đầu trong việc hoạch định và định hướng chiến lược phát triển đối với mỗi cơ sở giáo dục nghề nghiệp.

Theo thầy Cường, người đứng đầu giữ vai trò vô cùng quan trọng trong việc đưa ra quyết sách, định hướng đúng đắn để phát triển nhà trường. Tuy nhiên, quá trình này vẫn cần có sự lắng nghe, tiếp thu ý kiến từ tập thể để tạo nên sự đồng thuận và hiệu quả chung.

Hơn nữa, người đứng đầu không chỉ mang trọng trách lớn, mà còn phải nâng cao tinh thần trách nhiệm. Bởi, họ không thể viện dẫn các quy định hay hướng dẫn chung để thoái thác trách nhiệm. Khi đã được giao quyền, người đứng đầu phải thực sự dám nghĩ, dám làm và chịu trách nhiệm.

Do vậy, việc phải đẩy mạnh phân quyền, tạo điều kiện để người đứng đầu phát huy tối đa năng lực điều hành, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ sở giáo dục nghề nghiệp là rất cần thiết.

Sinh viên Trường Cao đẳng Y tế Bà Rịa – Vũng Tàu. Ảnh: Website Nhà trường.

Cùng với đó, việc áp dụng cơ chế “tiền kiểm – hậu kiểm” là rất quan trọng nhằm đảm bảo chất lượng trong đào tạo và tuyển sinh, đồng thời vẫn giữ được tính chủ động, linh hoạt cho các nhà trường.

Nhấn mạnh đặc thù của ngành y, dược, thầy Cường viện dẫn Nghị quyết số 20-NQ/TW về công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới, trong đó khẳng định: “Nghề y là một nghề đặc biệt. Nhân lực y tế phải đáp ứng yêu cầu chuyên môn và y đức; cần được tuyển chọn, đào tạo, sử dụng và đãi ngộ đặc biệt”.

Theo thầy Cường, đây không chỉ là định hướng về chính sách mà còn là yêu cầu thực tiễn. Ngành y, dược vốn đào tạo nhân lực không giống các ngành nghề khác, vì đây là lĩnh vực đào tạo ra những người trực tiếp tham gia chăm sóc sức khỏe cho cộng đồng. Do đó, mọi hoạt động từ tuyển sinh, đào tạo, chế độ đãi ngộ đến kiểm định chất lượng đều phải được thực hiện một cách đặc biệt, nghiêm ngặt và có chọn lọc.

“Chúng ta không thể đào tạo người thầy thuốc như đào tạo những nghề thông thường. Thay vào đó, phải đào tạo những con người có kiến thức chuyên môn, kỹ năng thực hành và đặc biệt là đạo đức nghề nghiệp. Phải tạo ra những ‘lương y như từ mẫu’ thực sự.

Từ đó, người đứng đầu các cơ sở đào tạo ngành y, dược càng cần được trao quyền đầy đủ để phát huy năng lực, đảm bảo đào tạo sát với nhu cầu xã hội, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của ngành y tế trong bối cảnh hiện nay”, thầy Cường nhấn mạnh.

Tường San