Dấu mốc trong tiến trình đổi mới toàn diện hoạt động giám sát

“Các đơn vị cảm ơn giám sát của Quốc hội đã tháo gỡ được những vướng mắc”

Như đánh giá của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định khi phát biểu kết luận, Diễn đàn đã thực sự trở thành trung tâm thông tin đa chiều và toàn diện, là nơi chia sẻ tiếng nói của đối tượng giám sát, đối tượng chịu sự giám sát, cơ quan thực thi pháp luật, các địa phương, chuyên gia, nhà khoa học.

Các đại biểu dự Diễn đàn của Quốc hội về hoạt động giám sát. Ảnh: Cao Hoàng

Các phát biểu tham luận, ý kiến chuyên gia, nhà khoa học, đại biểu Quốc hội qua các thời kỳ tại Diễn đàn đều thống nhất khẳng định, trong những năm qua, hoạt động giám sát chuyên đề của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, ngày càng nâng cao chất lượng, hiệu quả, được cử tri và nhân dân đánh giá cao.

Lấy ví dụ từ chuyên đề giám sát của Quốc hội “Việc huy động, quản lý và sử dụng các nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch Covid-19; việc thực hiện chính sách, pháp luật về y tế cơ sở, y tế dự phòng”, ĐBQH Hoàng Văn Cường (Hà Nội) cho biết, qua giám sát đã giúp phát hiện ra những điều rất bất hợp lý, như tài sản cho tặng không có hồ sơ, không có hợp đồng, giá kê khai không đúng… Vậy làm thế nào để chuyển những tài sản ấy thành tài sản công?

ĐBQH Hoàng Văn Cường (TP. Hà Nội) phát biểu tại Diễn đàn của Quốc hội về hoạt động giám sát . Ảnh: Phạm Thắng

“Qua giám sát, chúng ta đã xử lý được vấn đề này, không câu nệ vào hồ sơ, giá để ghi nhận tài sản. Hay chuyện mua sắm các vật tư, thiết bị nhưng những vật tư, thiết bị này không được dùng đến thì không được thanh quyết toán. Qua giám sát, chúng ta đã tháo gỡ được vướng mắc về thanh quyết toán đối với những vật tư, thiết bị này”, đại biểu Hoàng Văn Cường cho biết.

Hay qua giám sát việc thực hiện Nghị quyết số 43/2022/QH15 về chính sách giảm thuế giá trị gia tăng (VAT) 2% (giảm VAT từ 10% xuống còn 8%) trong năm 2022, chúng ta cũng đã tháo gỡ được vướng mắc trong thực hiện chính sách giảm thuế này. “Những đơn vị được giám sát thực sự rất cảm ơn giám sát của Quốc hội đã tháo gỡ được những vướng mắc này”, đại biểu Hoàng Văn Cường nêu dẫn chứng.

Là người trực tiếp theo dõi và tham mưu trong công tác giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát Trần Thị Nhị Hà nhấn mạnh, với tư duy chuyển từ “quản lý hành chính” sang “kiến tạo phát triển”, việc thực hiện hiệu quả hoạt động này chính là "chất xúc tác" mạnh mẽ cho đổi mới thể chế, tháo gỡ điểm nghẽn, khơi thông nguồn lực và thúc đẩy phát triển đất nước.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát cũng cho biết, thống kê từ năm 2013 đến nay cho thấy, đã có tổng cộng 54.351 kiến nghị của cử tri được tiếp nhận, phản ánh và chuyển xử lý. “Đây là biểu hiện sinh động của sự quan tâm sâu sắc, kỳ vọng chính đáng và niềm tin ngày càng lớn của nhân dân đối với vai trò giám sát và trách nhiệm phản hồi của Quốc hội cũng như các cơ quan có thẩm quyền giải quyết”, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Trần Thị Nhị Hà khẳng định.

Cùng với đó, giám sát kiến nghị cũng đã và đang tác động mạnh mẽ đến văn hóa phục vụ hành chính của nhà nước, khơi dậy tinh thần trách nhiệm trong bộ máy công quyền, đặc biệt là trách nhiệm của người đứng đầu. Nhiều cơ quan, đơn vị đã xem việc trả lời và giải quyết kiến nghị cử tri là "danh dự chính trị", là cơ hội để lắng nghe, điều chỉnh và hoàn thiện phương thức quản lý.

Sự thay đổi tích cực ấy, theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát, không chỉ đến từ áp lực trách nhiệm, mà còn được khẳng định rõ nét qua những đổi mới trong tư duy giám sát của Quốc hội.
Một trong những minh chứng là tại Kỳ họp thứ Năm, Quốc hội khóa XV, lần đầu tiên nội dung giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri được đưa ra thảo luận công khai tại hội trường, cho thấy bước đột phá quan trọng, thể hiện rõ tinh thần dân chủ, minh bạch, đối thoại thẳng thắn và công khai hóa trách nhiệm của các cơ quan nhà nước trước cử tri và nhân dân.

Hay như khẳng định của Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú - đại diện cho cơ quan “gác cổng” của Chính phủ trong xây dựng, triển khai thi hành pháp luật, thì “kết quả giám sát văn bản quy phạm pháp luật là nguồn đầu vào tin cậy cho công tác lập pháp, là cơ chế hữu hiệu bảo đảm kỷ luật, kỷ cương, minh bạch, hiệu quả trong tổ chức thi hành pháp luật”.

Bảo đảm các nghị quyết giám sát được thực hiện nghiêm túc trong thực tiễn

Qua các ý kiến và tham luận tại Diễn đàn, nhiều ý kiến nhấn mạnh giám sát của Quốc hội cần được tiếp cận mạnh mẽ theo tư duy “kiến tạo và phát triển” thay vì chỉ "kiểm tra, kiểm soát"; đồng thời, có những kiến nghị nhằm mở ra nhiều hướng tiếp cận mới trong tư duy và phương thức giám sát.

Từ thực tế hoạt động giám sát chuyên đề của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, một số bài học kinh nghiệm đã được Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Đinh Công Sỹ chia sẻ tại Diễn đàn.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Đinh Công Sỹ trình bày tham luận tại Diễn đàn. Ảnh: Hồ Long

Trước hết, là bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động giám sát; sự chỉ đạo thường xuyên của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội, Trưởng Đoàn giám sát với các hoạt động của Đoàn. Hệ thống pháp luật về giám sát cần tiếp tục được hoàn thiện; vừa bảo đảm để hoạt động giám sát được tiến hành một cách khách quan, minh bạch, chuyên nghiệp, vừa bảo đảm đầy đủ, rõ ràng về quy trình, thủ tục, thẩm quyền, trách nhiệm của các bên liên quan.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Đinh Công Sỹ cũng cho rằng, các kiến nghị, đề xuất sau giám sát cần được nghiên cứu kỹ lưỡng, kịp thời, nhất là các kiến nghị liên quan đến hoàn thiện chính sách, pháp luật cần được xem xét thấu đáo để trình Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định. Cùng với đó, tăng cường phân cấp cho các cơ quan của Quốc hội giám sát chuyên đề đối với lĩnh vực phụ trách. Tổ chức giám sát chuyên đề của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội khi có vấn đề thực tiễn rất bức xúc và thuộc lĩnh vực phụ trách của 2 Ủy ban của Quốc hội trở lên.

Nhấn mạnh giám sát là song hành, đồng hành với quá trình thực thi chính sách, pháp luật để phát hiện kịp thời các vướng mắc, chứ "không phải thực thi xong rồi mới giám sát", đại biểu Hoàng Văn Cường nêu rõ, giám sát mang lại lợi ích cho đối tượng được giám sát nhiều hơn. Vì vậy, hoạt động giám sát cần được thực hiện thường xuyên, liên tục, không chỉ sau khi có vấn đề phát sinh; đồng thời tăng cường ứng dụng công nghệ số vào hoạt động giám sát.

Để giám sát thực sự trở thành nguồn quan trọng của công tác lập pháp, nhất là trong bối cảnh đổi mới quy trình xây dựng pháp luật như hiện nay, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Tạ Thị Yên cho rằng, cần thiết sửa đổi Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND để quy định rõ về quyền, nghĩa vụ của các Ủy ban sau giám sát, về trách nhiệm giải trình của các bộ ngành, cơ quan chịu sự giám sát; đặc biệt là đối với việc tiếp thu, thực hiện các kiến nghị về chính sách, về sửa các luật, nghị quyết, tăng tính ràng buộc pháp lý đối với việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát để giám sát không chỉ dừng ở phát hiện mà còn thực sự là động lực dẫn đến sự thay đổi, hoàn thiện pháp luật.

Với sự đổi mới mạnh mẽ trong cách thức triển khai hoạt động giám sát của các Ủy ban của Quốc hội, các đại biểu tin tưởng và kỳ vọng, hoạt động giám sát của Quốc hội sẽ góp phần quan trọng vào việc xây dựng một hệ thống pháp luật hoàn thiện, một bộ máy nhà nước hoạt động hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong thời kỳ mới.

Nhằm bảo đảm các nghị quyết giám sát được thực hiện nghiêm túc trong thực tiễn, trong phát biểu khai mạc Diễn đàn, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp thu ý kiến của các đại biểu để nghiên cứu, sửa đổi Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND sẽ trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ Mười tới đây. Đặc biệt là quán triệt tinh thần trong phát biểu tại Phiên khai mạc Kỳ họp thứ Tám, Quốc hội Khóa XV, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nêu rõ: cần sớm nghiên cứu xác định rõ phương pháp, hình thức giám sát tối cao của Quốc hội phù hợp thực tiễn, tránh trùng dẫm với hoạt động của các cơ quan Nhà nước khác gây lãng phí. Tiếp tục nâng cao chất lượng hoạt động chất vấn, giải trình, giám sát văn bản pháp luật; chú trọng theo dõi, xem xét, đôn đốc việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát".

Minh Trang