Đằng sau việc Mỹ miễn trừ Hungary khỏi lệnh trừng phạt dầu Nga

Quyết định của Tổng thống Mỹ Donald Trump miễn trừ trừng phạt cho Hungary trong các giao dịch năng lượng với Nga không chỉ mang ý nghĩa kinh tế, mà còn cho thấy bước ngoặt trong chiến lược của Washington tại châu Âu.

Sự ưu ái đặc biệt dành cho Budapest – điều mà ngay cả những đồng minh thân cận khác của Mỹ ở châu Âu cũng không có được – phản ánh cách tiếp cận linh hoạt và thực dụng hơn của Nhà Trắng dưới thời ông Trump, đồng thời mở ra “kỷ nguyên vàng” trong quan hệ Mỹ – Hungary mà Thủ tướng Viktor Orban ca ngợi sau cuộc gặp tại Washington.

Tổng thống Mỹ Donald Trump tiếp Thủ tướng Hungary Viktor Orban tại Nhà Trắng, ngày 7/11/2025. Reuters

Ngoại lệ giữa các đồng minh

Nhà Trắng ngày 7/11 xác nhận Tổng thống Donald Trump đã chính thức cấp cho Hungary quyền miễn trừ kéo dài một năm khỏi các lệnh trừng phạt của Mỹ liên quan đến việc nhập khẩu dầu và khí đốt của Nga. Quyết định này được đưa ra ngay sau cuộc gặp “ấm áp và hữu nghị” giữa Tổng thống Trump và Thủ tướng Viktor Orban tại Washington – cuộc gặp song phương đầu tiên kể từ khi ông Trump trở lại Nhà Trắng.

Theo các quan chức Mỹ, sự miễn trừ này cho phép Hungary tiếp tục mua dầu và khí đốt từ Nga qua 2 tuyến đường ống chính, mà không bị áp đặt các biện pháp trừng phạt thứ cấp theo các quy định mới của Washington. Đây là một ngoại lệ hiếm hoi, khi hầu hết các đồng minh châu Âu của Mỹ – kể cả Đức, Ba Lan hay Hà Lan – đều phải cắt giảm mạnh nhập khẩu năng lượng Nga từ sau cuộc xung đột Ukraine năm 2022.

Điều đáng chú ý là quyết định này đi ngược lại xu hướng siết chặt trừng phạt mà chính quyền Trump đã thúc đẩy trong thời gian qua. Tháng trước, Washington tái áp đặt trừng phạt với hai tập đoàn dầu khí lớn của Nga là Lukoil và Rosneft, đồng thời cảnh báo sẽ trừng phạt mọi thực thể “tiếp tay” cho việc mua bán dầu từ Moscow. Trong bối cảnh đó, việc Hungary được miễn trừ là điều bất ngờ và khiến dư luận đặt nhiều dấu hỏi.

Đằng sau sự miễn trừ đặc biệt cho Hungary

Quyết định của Mỹ về việc miễn trừ trừng phạt cho Hungary được mua dầu Nga xuất phát từ nhiều yếu tổ, kết hợp giữa lợi ích kinh tế, địa chính trị và mối quan hệ cá nhân giữa hai nhà lãnh đạo.

Thứ nhất là vì vị trí địa lý đặc thù của Hungary. Là quốc gia không giáp biển, Budapest phụ thuộc gần như hoàn toàn vào hệ thống đường ống Druzhba để nhận dầu thô từ Nga. Tổng thống Trump, trước cuộc gặp với ông Orban, cũng đã thừa nhận rằng: “Hungary là đất nước tuyệt vời nhưng họ không có biển, không có cảng, rất khó để tìm nguồn năng lượng khác”.

Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), năm 2024, Hungary nhập khẩu 86% dầu và 74% khí đốt từ Nga, khiến nền kinh tế nước này cực kỳ dễ bị tổn thương nếu bị cắt nguồn cung. Một báo cáo của S&P cho biết, việc cấm hoàn toàn khí đốt Nga có thể khiến GDP Hungary giảm hơn 4%.

Thứ hai, mối quan hệ cá nhân giữa Tổng thống Trump và Thủ tướng Orban đóng vai trò không nhỏ. Hai nhà lãnh đạo có quan điểm tương đồng về nhập cư, tôn giáo và “chủ quyền quốc gia trước toàn cầu hóa”. Trong suốt cuộc gặp, ông Trump ca ngợi ông Orban là “nhà lãnh đạo tuyệt vời”, “người đã làm rất tốt về nhập cư”, còn ông Orban gọi Tổng thống Mỹ là “người bạn lớn của Hungary” và tuyên bố rằng “một kỷ nguyên vàng đang bắt đầu trong quan hệ song phương”.

Thứ ba, Hungary đồng ý một loạt hợp đồng đầu tư năng lượng với Mỹ. Theo Nhà Trắng, Budapest cam kết mua khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) trị giá khoảng 600 triệu USD từ các công ty Mỹ, đồng thời ký hợp đồng 100 triệu USD với Westinghouse Electric để mua nhiên liệu hạt nhân thay thế nguồn cung từ Nga. Ngoài ra, hai bên đang đàm phán về khả năng Hungary đặt mua tới 12 lò phản ứng hạt nhân cỡ nhỏ của Mỹ, với tổng giá trị có thể lên tới 20 tỷ USD.

Những cam kết này giúp Washington có cơ sở vững chắc để giải thích quyết định miễn trừ, vừa mang lại lợi ích cho ngành năng lượng Mỹ, vừa giúp Hungary đa dạng hóa nguồn cung.

Chiến lược cân bằng của Hungary

Trong hơn một thập kỷ cầm quyền, Thủ tướng Viktor Orban luôn theo đuổi một chính sách cân bằng giữa các trung tâm quyền lực lớn, vừa duy trì quan hệ với Liên minh châu Âu và NATO, vừa không đoạn tuyệt với Nga. Ông nhiều lần chỉ trích các gói trừng phạt mở rộng của EU đối với Moscow, cho rằng “chính châu Âu đang tự gây tổn hại cho mình”, trong khi vẫn tham gia các sáng kiến an ninh của NATO ở mức giới hạn cần thiết.

Hungary vẫn duy trì mua vũ khí từ Mỹ, song về năng lượng và quan hệ chính trị, Budapest tiếp tục duy trì kênh đối thoại thường xuyên với Moscow.

Giới phân tích nhận định, việc được Washington miễn trừ lần này, theo giới phân tích, cho phép ông Orban tiếp tục duy trì chiến lược cân bằng đó: vừa bảo vệ lợi ích dân sinh trong nước, vừa khẳng định vị thế quốc gia có thể đối thoại với cả Washington lẫn Moscow mà không bị cô lập trong EU.

Sau cuộc gặp với ông Trump, Thủ tướng Orban tiết lộ hai bên đã thảo luận sâu về chiến sự Ukraine. Ông Trump nói rằng Nga “chưa muốn dừng lại, nhưng tôi tin họ sẽ sớm thay đổi”.

Khi được hỏi liệu Ukraine có thể chiến thắng, Orban trả lời: “Một phép màu có thể xảy ra”. Phản ứng thận trọng này phản ánh rõ cách Hungary lựa chọn đứng giữa hai dòng quan điểm trong EU: ủng hộ hòa bình, nhưng tránh đối đầu trực diện với Nga.

“Kỷ nguyên vàng” trong quan hệ Mỹ – Hungary

Trong cuộc gặp tại Nhà Trắng, Thủ tướng Orban bày tỏ tin tưởng rằng sự trở lại của ông Trump mở ra “chương mới” cho quan hệ song phương.

“Chúng ta đang ở vị thế tốt để mở ra một chương mới – có thể gọi là ‘kỷ nguyên vàng’ giữa Mỹ và Hungary”, ông Orban nói.

Một dấu hiệu cụ thể cho sự cải thiện này là việc Mỹ khôi phục hoàn toàn quy chế miễn thị thực cho công dân Hungary, vốn bị hạn chế dưới thời chính quyền Tổng thống Joe Biden.

Đổi lại, Mỹ cũng mong muốn Hungary trở thành đối tác chiến lược trong các dự án năng lượng hạt nhân và LNG, giúp Washington mở rộng ảnh hưởng kinh tế tại khu vực Trung Âu – nơi trước đây Nga nắm vị thế thống trị.

Đối với ông Trump, quyết định miễn trừ cho Hungary vừa mang tính chiến lược, vừa là động thái chính trị khôn khéo. Về đối nội, nó thể hiện hình ảnh một tổng thống thực dụng, bảo vệ lợi ích của các đồng minh thân thiết và tạo cơ hội cho doanh nghiệp Mỹ. Về đối ngoại, nó gửi thông điệp rằng chính quyền Trump ưu tiên quan hệ song phương hơn là những cơ chế tập thể như EU hay NATO.

Về phía ông Orban, đây là một thắng lợi quan trọng cả về hình ảnh lẫn thực chất. Trong bối cảnh kinh tế Hungary tăng trưởng chậm, lạm phát cao và đối lập chính trị đang dâng lên trước thềm bầu cử năm 2026, việc giữ được nguồn năng lượng giá rẻ từ Nga giúp chính phủ duy trì chính sách bình ổn giá – một trụ cột trong chương trình dân túy của ông Orban.

Tuy nhiên, miễn trừ chỉ có thời hạn một năm. Sau đó, Budapest sẽ cần chứng minh rằng họ thực sự giảm phụ thuộc vào năng lượng Nga thông qua các hợp đồng LNG và công nghệ hạt nhân với Mỹ. Nếu không, “ngoại lệ” này có thể sẽ không được gia hạn, và “kỷ nguyên vàng” giữa hai bên có thể trở thành phép thử cho cả quan hệ Washington – Budapest lẫn vị thế của Hungary trong EU.

Hoàng Phạm/VOV.VN Theo Bloomberg, Reuters, CNN