'Chỉ nói có mới là đồng thuận'

Nội dung dự luật

Only “Yes” Means Yes là một điều luật được một số quốc gia châu Âu chấp thuận để mở rộng định nghĩa về tội hiếp dâm là “tình dục không đồng thuận”, mà không cần chứng minh “cưỡng ép hoặc chống cự, dùng vũ lực hay đe dọa dùng vũ lực”.

Một poster của dự luật được dán nơi công cộng.

Năm 2018, Thụy Điển là quốc gia đầu tiên trên thế giới mở rộng định nghĩa này. Mới đây Tây Ban Nha là quốc gia thứ 12 ở châu Âu thông qua luật quan hệ tình dục không có sự đồng thuận nghĩa là hiếp dâm. Theo luật này, bất kỳ hành vi giao cấu nào mà không có sự đồng ý sẽ bị coi là hiếp dâm, có thể bị phạt tù từ 4 năm đến 10 năm. Bên cạnh đó, các hình thức phạm tội hiếp dâm nặng hơn có thể phải nhận mức án tù cao hơn với tối đa là 15 năm.

Vào tháng 5, Hạ viện Tây Ban Nha thông qua dự luật Đảm bảo tự do tình dục sau hàng loạt chỉ trích về việc xét xử các vụ tấn công tình dục tại nước này.

Dự luật Only “Yes” means Yes không yêu cầu các nạn nhân phải cung cấp bằng chứng cho thấy họ bị bạo lực tình dục hoặc thể chất. Thay vào đó, bất cứ hành vi nào không có sự đồng thuận sẽ bị coi là tấn công tình dục.

Theo đó, Tây Ban Nha sẽ điều chỉnh luật hình sự dựa trên một mô hình lấy sự đồng thuận làm trọng tâm. Và sự đồng thuận này chỉ được công nhận khi một người thể hiện ý chí rõ ràng trước một hành vi tình dục. Sự im lặng hoặc thụ động không được coi là đồng thuận.

Theo luật hiện tại, nạn nhân bị tấn công tình dục buộc phải đưa ra bằng chứng cho thấy hành vi tấn công, đe dọa hoặc chống cự. BBC nhận định điều này cho thấy bóng ma của chế độ gia trưởng vẫn còn tồn tại ở Tây Ban Nha. Trong đó, phụ nữ bị coi là đối tác tình dục thụ động và việc kết tội những kẻ hiếp dâm gần như là không thể.

Tuy nhiên, theo dự luật mới, định nghĩa về bạo lực tình dục ở Tây Ban Nha đã được mở rộng hơn. Hành vi được coi là bạo lực tình dục bao gồm các trường hợp: Cắt bộ phận sinh dục nữ; cưỡng ép kết hôn; quấy rối tình dục và buôn bán người để bóc lột tình dục. Bên cạnh đó, các hành vi bạo lực tình dục được thực hiện trên nền tảng kỹ thuật số, bao gồm phổ biến các hành vi bạo lực tình dục, nội dung khiêu dâm không có sự đồng thuận và tống tiền tình dục thông qua các phương tiện công nghệ, cũng sẽ bị “đặc biệt chú ý”, theo India Express.

Nhưng dự luật cũng gặp phải không ít ý kiến trái chiều. Tờ ABC tại Tây Ban Nha phản biện: “Dự luật này thiết lập giả định nam giới luôn có tội và đảo ngược nghĩa vụ chứng minh tố tụng hình sự. Giờ đây, một người đàn ông phải đưa ra bằng chứng mình vô tội thay vì tòa án chứng minh họ phạm tội. Điều này chưa từng có trong hệ thống pháp luật của chúng ta và mâu thuẫn với các nguyên tắc pháp lý cơ bản nhất”.

Tại sao dự luật này lại cần thiết?

Chống bạo lực giới đã được coi trọng hơn trong chương trình nghị sự của Chính phủ Tây Ban Nha. Dự luật Only “Yes” means Yes được phe cánh tả trong chính phủ Tây Ban Nha ủng hộ từ lâu, xuất phát từ sự phẫn nộ sau "vụ án bầy sói" ở Manresa vào năm 2016, khi 5 người đàn ông bị buộc tội cưỡng hiếp tập thể một cô gái 18 tuổi.

Sau khi vụ việc xảy ra, 5 bị can bị kết tội tấn công tình dục thay vì hiếp dâm, vì nạn nhân không thể đưa ra bằng chứng cho thấy hành vi hiếp dâm và sự phản đối rõ ràng. Theo đó, trong một đoạn video về vụ việc do 2 người đàn ông quay lại, nạn nhân không phản đối và im lặng, vì vậy, các thẩm phán đã coi đây là sự đồng thuận.

Bản án này đã châm ngòi cho nhiều cuộc biểu tình ở Tây Ban Nha, họ yêu cầu chính phủ thay đổi luật tương tự các quốc gia châu Âu khác, xác định hiếp dâm là quan hệ tình dục không đồng thuận. Tòa án Tối cao Tây Ban Nha sau đó đã kết án 5 người đàn ông này 15 năm tù về tội hiếp dâm. Mới đây, 2 vụ việc được cáo buộc là hãm hiếp một cô gái 18 tuổi và lạm dụng tình dục 2 bé gái 12 và 13 tuổi lại một lần nữa gây chấn động dư luận Tây Ban Nha.

Dự luật tuyên bố rằng tội phạm hiếp dâm và tấn công tình dục sẽ được xem xét dưới cùng một mục đích và bị xử lý với cùng một mức độ nghiêm ngặt. Trong trường hợp thủ phạm sử dụng một chất gây nghiện, chẳng hạn ma túy hoặc bất kỳ chất hóa học nào, để đạt được sự đồng thuận từ nạn nhân, họ cũng sẽ bị trừng phạt.

Ngoài tăng mức phạt đối với tội phạm, “Only “Yes” means Yes” cũng vạch ra nhiều kế hoạch nhằm thiết lập các trung tâm khủng hoảng hoạt động suốt 24 giờ cho nạn nhân bị tấn công tình dục và gia đình của họ. Theo đó, đến năm 2024, mỗi tỉnh phải có ít nhất một trung tâm xử lý khủng hoảng do bạo lực tình dục. Ngoài ra, các trung tâm chuyên biệt cho nạn nhân là trẻ vị thành niên, bao gồm cả trẻ em trai và trẻ em gái, cũng sẽ được thành lập, với sự tham gia của các chuyên gia pháp lý, giáo dục, y tế và cảnh sát để đảm bảo nạn nhân cảm thấy an toàn.

Trước đó, trong một nỗ lực khác nhằm đẩy mạnh nữ quyền, Chính phủ nước này cũng đề xuất một dự thảo luật nhằm củng cố quyền phá thai và đưa Tây Ban Nha trở thành quốc gia đầu tiên ở châu Âu có chế độ nghỉ phép được hưởng lương (do chính phủ tài trợ) với những phụ nữ là nạn nhân của tội phạm tình dục.

Theo một báo cáo của Tổ chức Ân xá quốc tế, 9 quốc gia trên thế giới đã quy định tình dục đồng thuận trong luật pháp. Các quốc gia này coi quan hệ tình dục không có sự đồng thuận là hành vi hiếp dâm, bao gồm Vương quốc Anh, Ireland, Bỉ, Cyprus, Luxembourg, Iceland, Đức, Thụy Điển và Thụy Sĩ.

Ngoài ra, 3 quốc gia khác bao gồm Áo, Montenegro và Bồ Đào Nha, cũng đã sửa đổi luật để xác định tình dục không đồng thuận là hiếp dâm. Quy định này cũng nằm trong Công ước Istanbul - công ước ngăn chặn và chống lại mọi hành vi bạo lực, bao gồm cả bạo lực gia đình đối với phụ nữ.

Đỗ Tiến