Cần xây dựng phong trào toàn dân phòng, chống hàng giả, hàng nhái - Kỳ 1: Kiểm tra, kiểm soát nhiều nhưng hiệu quả chưa cao

Lời Tòa soạn: Công cuộc phòng, chống hàng giả, hàng nhái từ lâu đã được nhận diện là một cuộc chiến chung, không chỉ của lực lượng chức năng mà còn là của toàn dân. Do đó, cần xây dựng một phong trào toàn dân phòng, chống hàng giả, hàng nhái, thay đổi toàn diện từ nhận thức đến hành vi mới đẩy lùi được thực trạng hàng giả bủa vây hiện nay.

Hàng giả, hàng nhái xuất hiện ở mọi lĩnh vực hàng hóa

Những vụ sản xuất hàng giả bị bắt giữ chấn động gần đây như đường dây làm giả 600 loại sữa bột; sữa dành cho phát triển chiều cao với chiêu thức dùng người nổi tiếng để quảng cáo; vụ sản xuất kẹo giả với sự tham gia của KOL Quang Linh và Nguyễn Thúc Thùy Tiên; vụ sản xuất dầu ăn giả ở Hưng Yên, Phú Thọ… đã khiến cho người tiêu dùng hoang mang, lo lắng về việc bị hàng giả bủa vây.

Bên cạnh đó, các mặt hàng tiêu dùng khác như may mặc, điện tử, điện lạnh… cũng thường xuyên được lực lượng chức năng kiểm tra và thu giữ. Đa phần các mặt hàng đều không rõ nguồn gốc, xuất xứ, nhập lập, là hàng gian lận thương mại… Trong đó hàng may mặc, mỹ phẩm là một trong những mặt hàng bị làm giả nhiều nhất với đủ các nhãn hiệu quốc tế lớn và các nhãn hiệu của doanh nghiệp trong nước. Lực lượng Quản lý thị trường (QLTT) đã tổ chức nhiều đợt kiểm tra đột xuất các cửa hàng bày bán quần áo, nước hoa, chăm sóc da ở phố cổ Hà Nội, chợ đầu mối Ninh Hiệp (Gia Lâm - Hà Nội), các quầy hàng tại Trung tâm thương mại Square (TP Hồ Chí Minh),… Số lượng hàng hóa bị thu giữ rất lớn, có những vụ lớn đến mức, lực lượng chức năng mất 2 - 3 ngày để kiểm đếm.

Thậm chí, các mặt hàng mới trên thị trường như các dụng cụ, trang thiết bị cho môn thể thao pickleball cũng đã có hàng giả nhan nhản. Ngay cuối tháng 10/2024, lực lượng QLTT Quảng Ninh đã thu giữ hàng nghìn sản phẩm giả mạo, trị giá hàng trăm triệu đồng tại một cửa hàng bán lẻ. Bên cạnh đó, các sản phẩm này còn được quảng cáo rầm rộ trên các trang mạng xã hội với đủ mức giá từ vài trăm nghìn đến tiền triệu. Đến mức, fanpage của một trong những công ty chuyên phân phối các mặt hàng phụ kiện pickleball đã phải đăng cảnh báo về việc “xuất hiện hàng giả, hàng nhái các sản phẩm đang được phân phối chính thức tại thị trường Việt Nam”.

Mới đây nhất, lực lượng chức năng đã phát hiện, triệt xóa một cơ sở sản xuất, kinh doanh bỉm trẻ em, băng vệ sinh giả mạo nhiều nhãn hiệu nổi tiếng tại Thái Nguyên. Tại thời điểm kiểm tra, Đoàn kiểm tra xác định có 1 dây chuyền máy móc, thiết bị phục vụ quá trình sản xuất băng vệ sinh các loại. Số lượng hàng hóa thu giữ tại chỗ rất lớn mang các nhãn hiệu như: Diana, Thạch Thảo, NaNu và trên 10.000 kg nguyên phụ liệu, thành phần để sản xuất băng vệ sinh…

Có thể thấy, các mặt hàng bị làm giả đa dạng chủng loại, phục vụ đủ các nhu cầu thiết thân, sinh hoạt của đại đa số gia đình, xã hội.

Đặc biệt, trong thời điểm hiện nay khi thương mại điện tử (TMĐT) phát triển mạnh mẽ, hàng giả càng có cơ hội để tung hoành, nhất là khi các sàn TMĐT không đủ lực lượng cũng như cách thức để kiểm soát người bán, kiểm soát mặt hàng bày bán trên chợ điện tử của mình.

Ông Hoàng Ninh - Phó Cục trưởng Cục TMĐT và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cho biết, 6 tháng đầu năm 2025, Cục đã yêu cầu gỡ bỏ hơn 33.000 sản phẩm, xử lý hơn 11.000 gian hàng vi phạm trên các sàn TMĐT. Tuy nhiên, theo đại diện các sàn TMĐT, việc xử lý các gian hàng cũng không thể triệt để vì các chủ gian hàng sẽ tìm cách mở mới gian hàng trên sàn. Có thể nói, hiện nay, TMĐT đang là một mặt trận mới rất nóng bỏng trong công tác chống hàng giả.

Tổ chức nhiều cao điểm kiểm tra, kiểm soát

Hàng năm, lực lượng QLTT thực hiện kiểm tra, kiểm soát với nhiều hình thức như kiểm tra đột xuất, kiểm tra định kỳ hoặc kiểm tra theo chuyên đề và các cao điểm kiểm tra vào các dịp lễ, Tết.

Tiểu thương chợ Ninh Hiệp thường xuyên đóng cửa mỗi khi có đoàn kiểm tra xuất hiện. (Ảnh trong bài: Lưu Quyên)

Theo số liệu thống kê sơ bộ, trong 7 tháng đầu năm 2025, toàn lực lượng QLTT đã kiểm tra 13.700 vụ việc; xử lý 12.000 vụ vi phạm. Các số liệu này đều giảm so với cùng kỳ. Số vụ chuyển cơ quan điều tra là 110 vụ việc. Báo cáo của Ban Chỉ đạo 389 quốc gia cũng cho thấy số lượng kiểm tra, kiểm soát giảm đáng kể. Theo đó, 6 tháng đầu năm 2025, các lực lượng chức năng cả nước đã kiểm tra, xử lý 50.419 vụ liên quan đến buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, giảm 21,45% so với cùng kỳ năm trước.

Nói về nguyên nhân số vụ kiểm tra bị giảm, ông Trần Hữu Linh - Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (QL&PT TTTN, Bộ Công Thương) cho rằng, là do giai đoạn đầu năm có sự sắp xếp chuyển đổi lực lượng QLTT về địa phương, việc bổ nhiệm nhân sự đứng đầu không kịp thời dẫn đến việc kiểm tra không thuận lợi.

Ông Nguyễn Đăng Sinh - Chủ tịch Hiệp hội Phòng, chống hàng giả và bảo vệ thương hiệu Việt (Vatap) cũng chia sẻ, giai đoạn sắp xếp nhân sự là một khó khăn đối với các lực lượng, nhất là lực lượng QLTT. Bởi sau khi sáp nhập, các đơn vị thường chưa ổn định về mặt tổ chức nên kế hoạch kiểm tra, kiểm soát cũng bị ảnh hưởng, rất khó trong tổ chức các đợt kiểm tra do theo quy định của Luật Xử lý vi phạm hành chính, người ký quyết định kiểm tra phải là cấp trưởng, trong khi có thể các đội mới chỉ giao cấp phó phụ trách.

Tuy nhiên, khi có những cao điểm kiểm tra theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, thì kết quả lại khá tốt. Cụ thể, tháng cao điểm từ 15/5 - 15/6/2025, lực lượng chức năng cả nước đã kiểm tra, xử lý 10.437 vụ. Riêng lực lượng QLTT đã tiến hành kiểm tra 3.891 vụ việc, phát hiện và xử lý 3.114 vụ vi phạm với tổng số tiền xử lý hơn 63 tỷ đồng. Đáng chú ý, có tới 26 vụ việc có dấu hiệu hình sự đã được chuyển cơ quan điều tra - tăng 50% so với cùng kỳ năm trước.

Theo cập nhật mới nhất, tính đến thời điểm giữa tháng 9, lực lượng QLTT đã kiểm tra 17.746 vụ, xử lý 15.544 vụ vi phạm; tổng số tiền xử lý vi phạm hành chính 402 tỷ đồng; trong đó, xử phạt vi phạm hành chính trên 191 tỷ đồng, trị giá hàng hóa vi phạm gần 211 tỷ đồng; đã thu nộp ngân sách nhà nước gần 216 tỷ đồng; chuyển cơ quan điều tra 133 vụ có dấu hiệu tội phạm.

Ông Nguyễn Đăng Sinh đánh giá, rõ ràng vào các đợt cao điểm hoặc sau khi đã ổn định tổ chức, lực lượng chức năng cũng như QLTT đã vào cuộc quyết liệt, số vụ việc tăng mạnh trong giai đoạn ổn định sau sáp nhập và trong đợt cao điểm theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ đã chứng minh cho điều này. Nhưng theo ông Sinh, để các cuộc kiểm tra, kiểm soát có hiệu quả hơn, cần kéo dài các cao điểm kiểm tra.

Tiến hành kiểm tra, kiểm soát liên tục

Thực tế, ngoài các cao điểm kiểm tra, kiểm soát, những cuộc kiểm tra bất ngờ cũng vẫn được các lực lượng chức năng thực hiện sau các kỳ trinh sát và có tin báo từ người dân. Đã có rất nhiều vụ việc lớn được phát hiện và kiểm soát kịp thời từ đường dây nóng của Tổng cục QLTT (hiện là Cục QL&PT TTTN). Trong năm 2024, lực lượng này đã tiếp nhận gần 2.050 cuộc gọi, tin nhắn qua đường dây nóng. Theo đại diện Cục QL&PT TTTN, tuy nhiều tin báo không đủ căn cứ hoặc thuộc thẩm quyền cơ quan khác, nhưng nhờ sự tham gia tích cực của người dân, lực lượng đã xác minh được 121 thông tin có giá trị, xử lý thành công 86 vụ việc, thu giữ hàng hóa trị giá gần 10 tỷ đồng, xử phạt hành chính 1 tỷ đồng.

Phóng viên Báo PLVN cũng đã từng trực tiếp tham gia nhiều cuộc kiểm tra bất ngờ của các đội QLTT khu vực Hà Nội như chợ Ninh Hiệp (Gia Lâm); tiểu khu Thao Chính (Phú Xuyên) - được ví như một chợ Ninh Hiệp thứ 2; thủ phủ bánh kẹo La Phù (Hoài Đức)... Tại các cuộc này, thông tin chỉ đến trước chuyến kiểm tra 15 phút. Ngay cả khi đã lên đường, địa điểm “phục kích” cũng không được tiết lộ, kể cả với người trong cuộc, trừ lãnh đạo cao nhất đoàn kiểm tra và một vài cán bộ tham gia trinh sát. Tuy nhiên, dù có bất ngờ ập đến, không đi xe công vụ nhưng chỉ cần kiểm tra ở một cửa hàng là các cửa hàng còn lại lập tức “cửa đóng then cài”.

Gần đây, trong cuộc cao điểm kiểm tra theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ (15/5 - 15/6), hàng loạt cửa hàng ở nhiều nơi đã đóng cửa đồng loạt, nghỉ bán để tránh tối đa các cuộc kiểm tra là minh chứng rõ nét cho thấy việc đối phó với các cuộc kiểm tra của các tiểu thương buôn bán hàng lậu, hàng gian lận thương mại diễn ra thường xuyên. Điều này gây khó khăn lớn cho các cuộc kiểm tra, dẫn đến hiệu quả kiểm tra bị giảm đáng kể.

Ông Linh cho biết, trên cả nước có nhiều tỉnh, thành phố có những tụ điểm nổi cộm về hàng giả, lực lượng QLTT đã chỉ đạo các đơn vị liên tục kiểm tra. “Chúng tôi quyết tâm kiểm tra liên tục, kiểm tra đi kiểm tra lại, bằng được thì thôi, đến lúc tiểu thương chán không bán hàng nữa cũng là một cách để đấu tranh. Tuy nhiên, vẫn phải ưu tiên phối hợp để lần ra những đường dây, ổ nhóm, những kho hàng lớn thì mới triệt để tận gốc được” - ông Linh nói.

(Còn tiếp)

Hoàng Tú