Cải cách DNNN, tạo động lực đạt tăng trưởng kinh tế

Thách thức đổi mới quản trị theo chuẩn mực quốc tế

DNNN từ lâu được xác định là lực lượng nòng cốt của kinh tế nhà nước, đóng vai trò dẫn dắt và tạo động lực phát triển kinh tế. Tuy nhiên, như Nghị quyết Trung ương 5 Khóa XII (Nghị quyết số 12-NQ/TW) đã chỉ ra, khu vực này vẫn còn nhiều hạn chế, bao gồm cơ chế quản trị chậm đổi mới, hiệu quả hoạt động thấp, chưa phù hợp với thông lệ quốc tế và tính công khai, minh bạch còn hạn chế.

Thống kê cho thấy, vai trò của DNNN chưa đạt như kỳ vọng. Đơn cử, trong quý 1/2025, thu ngân sách từ ba khu vực kinh tế (chiếm khoảng 49,3% dự toán thu nội địa) đạt 317,1 nghìn tỷ đồng, bằng 38,5% dự toán, tăng 20,4% so cùng kỳ năm 2024. Trong đó, thu từ khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đạt 36,2% dự toán, tăng 19,9% so cùng kỳ năm 2024; thu từ khu vực kinh tế ngoài quốc doanh đạt 45,1% dự toán, tăng 36% so cùng kỳ năm 2024; riêng thu từ khu vực DNNN đạt 28,9% dự toán, nhưng giảm 7,6% so cùng kỳ năm 2024.

Đại biểu Dương Tấn Quân (Bà Rịa - Vũng Tàu) và Khan Thị Mào (Yên Bái) nhấn mạnh, những hạn chế về cơ cấu tổ chức, quản trị điều hành đang cản trở DNNN thực hiện vai trò dẫn dắt tăng trưởng kinh tế, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu tăng trưởng GDP 8% trở lên trong năm 2025, tạo nền tảng cho tăng trưởng hai con số giai đoạn 2026 -2030.

Bên cạnh đó, tiến độ cơ cấu lại DNNN cũng chưa đạt kỳ vọng. Đại biểu Trần Văn Tiến (Vĩnh Phúc) chỉ ra rằng, tính đến tháng 3/2025, các cơ quan có thẩm quyền chỉ phê duyệt được khoảng 18% đề án cơ cấu lại. Một trong những nguyên nhân khiến việc tái cơ cấu DNNN chậm từ khâu xây dựng đề án đến thực thi là quy trình xin ý kiến các bộ, cơ quan liên quan mất nhiều thời gian. Những thách thức này đòi hỏi các giải pháp đột phá để nâng cao hiệu quả hoạt động và đóng góp của DNNN vào mục tiêu tăng trưởng kinh tế.

DNNN được kỳ vọng sẽ đóng góp quan trọng vào mục tiêu tăng trưởng GDP, thông qua việc nâng cao hiệu quả hoạt động và tham gia vào các dự án trọng điểm quốc gia

Theo kế hoạch, giai đoạn 2023 - 2025 chúng ta phải thực hiện cổ phần hóa 30 doanh nghiệp, dự kiến thu về 36.823 tỷ đồng. Tuy nhiên, trong các năm 2023, 2024 và quý I/2025 chưa thực hiện cổ phần hóa được doanh nghiệp nào. Như vậy, mục tiêu này dồn cả vào 9 tháng còn lại năm 2025.

Để khắc phục các hạn chế, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng khẳng định, Bộ Tài chính đã tham mưu sửa đổi Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp (Luật 69), tạo khung pháp lý thuận lợi để DNNN áp dụng các chuẩn mực quản trị quốc tế.

Bộ trưởng cũng nhấn mạnh năm giải pháp cụ thể nhằm đổi mới quản trị DNNN.

Trước hết, cần thống nhất nhận thức rằng quản trị DNNN là tập hợp các cơ chế, thể chế điều chỉnh mối quan hệ giữa doanh nghiệp với các bên liên quan, bao gồm chủ sở hữu, cổ đông, nhà đầu tư, người lao động, khách hàng, nhà cung cấp, và cộng đồng xã hội. Nhận thức này sẽ định hướng cho việc xây dựng các chính sách quản trị minh bạch và hiệu quả.

Thứ hai, Bộ Tài chính sẽ nâng cao trách nhiệm và tính chuyên nghiệp của người đại diện vốn chủ sở hữu tại doanh nghiệp, đồng thời tăng cường vai trò tự chủ và trách nhiệm của Hội đồng quản trị, Hội đồng thành viên, và Chủ tịch công ty. Các cơ chế này nhằm đảm bảo DNNN hoạt động linh hoạt, hiệu quả, và chịu trách nhiệm rõ ràng về kết quả kinh doanh.

Thứ ba, tính minh bạch và công khai thông tin sẽ được đảm bảo thông qua việc áp dụng các tiêu chuẩn báo cáo tài chính quốc tế và tăng cường hợp tác quốc tế. Bộ trưởng nhấn mạnh rằng việc minh bạch hóa thông tin không chỉ nâng cao niềm tin của các bên liên quan mà còn giúp DNNN tiếp cận các nguồn vốn quốc tế dễ dàng hơn.

Thứ tư, chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ sẽ được đẩy mạnh trong quản trị và điều hành doanh nghiệp. Các tiến bộ khoa học công nghệ sẽ hỗ trợ DNNN tối ưu hóa quy trình, nâng cao hiệu quả hoạt động, và giảm thiểu lãng phí.

Cuối cùng, công tác nhân sự sẽ được đổi mới thông qua tuyển dụng, đào tạo, và bồi dưỡng đội ngũ cán bộ có trình độ, đáp ứng yêu cầu quản trị theo chuẩn mực quốc tế. Bộ trưởng nhấn mạnh rằng một đội ngũ lãnh đạo có tầm nhìn và năng lực là yếu tố then chốt để DNNN phát huy vai trò dẫn dắt.

Đẩy nhanh tiến độ cơ cấu lại DNNN

Về cơ cấu lại DNNN, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng thừa nhận, tiến độ chậm trễ là một vấn đề cần khắc phục khẩn trương. Để rút ngắn quy trình xin ý kiến các bộ, cơ quan liên quan, Bộ Tài chính đã đề xuất với Chính phủ một số giải pháp cụ thể. Trước hết, các thủ tục hành chính sẽ được đơn giản hóa thông qua phân cấp, phân quyền mạnh mẽ hơn, giao trách nhiệm cụ thể cho các cơ quan quản lý. Đồng thời, Bộ sẽ rà soát và sửa đổi các quy định pháp luật còn chồng chéo, đảm bảo tính đồng bộ và khả thi.

Bộ trưởng cũng nhấn mạnh rằng, cơ cấu lại không chỉ dừng ở việc sắp xếp lại các doanh nghiệp mà còn hướng đến nâng cao hiệu quả sử dụng vốn nhà nước, tối ưu hóa nguồn lực, và tăng cường năng lực cạnh tranh. Các DNNN sẽ được định hướng tập trung vào các lĩnh vực then chốt như năng lượng, hạ tầng, và công nghệ cao, đồng thời giảm dần sự tham gia vào các lĩnh vực mà khu vực tư nhân có thể đảm nhận hiệu quả hơn.

DNNN được kỳ vọng sẽ đóng góp quan trọng vào mục tiêu tăng trưởng GDP 8% trở lên trong năm 2025, thông qua việc nâng cao hiệu quả hoạt động và tham gia vào các dự án trọng điểm quốc gia. Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định, các giải pháp đổi mới quản trị và cơ cấu lại sẽ giúp DNNN phát huy vai trò dẫn dắt, tạo hiệu ứng lan tỏa đến các khu vực kinh tế khác.

Ngoài ra, DNNN cũng sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước, như phát triển khoa học công nghệ, hội nhập quốc tế, và xây dựng nền kinh tế xanh, tuần hoàn. Các dự án hạ tầng lớn như cao tốc Bắc - Nam, sân bay Long Thành, và các dự án năng lượng tái tạo sẽ là cơ hội để DNNN khẳng định vai trò và đóng góp vào tăng trưởng kinh tế.

Mặc dù các giải pháp được đề xuất mang tính toàn diện, Bộ trưởng Thắng thẳng thắn thừa nhận, việc đổi mới và cơ cấu lại DNNN vẫn đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm tư duy quản lý truyền thống, hệ thống pháp luật chưa hoàn thiện, và năng lực nhân sự còn hạn chế. Tuy nhiên, với sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, sự ủng hộ của Quốc hội, và sự phối hợp chặt chẽ của các bộ, ngành, Việt Nam hoàn toàn có cơ sở để kỳ vọng vào sự chuyển mình của khu vực DNNN.

Bộ Tài chính cam kết tiếp tục tham mưu, điều hành với tinh thần trách nhiệm, đổi mới, và sáng tạo, đảm bảo các chính sách hỗ trợ DNNN được triển khai đồng bộ, hiệu quả. Những nỗ lực này không chỉ góp phần đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế 8% trong năm 2025 mà còn tạo nền tảng vững chắc cho giai đoạn phát triển tiếp theo, hướng tới một nền kinh tế hiện đại và bền vững.

Trần Hương