Bão địa từ cường độ mạnh tấn công Trái đất: Tạo cực quang bất thường, gây gián đoạn liên lạc

Theo Trung tâm Dự báo Thời tiết Không gian của Cơ quan Khí quyển và Đại dương Mỹ (NOAA), một cơn bão địa từ (hay còn gọi là bão mặt trời) cực mạnh hiếm gặp đã tấn công Trái đất vào chiều 10/5 (giờ Mỹ), sớm hơn nhiều giờ so với dự đoán.

Hiệu ứng này sẽ kéo dài đến hết cuối tuần và có thể kéo dài đến tuần sau.

Trước đó, trung tâm của NOAA ban hành bản cảnh báo đầu tiên về cơn bão địa từ G4 - cấp độ mạnh thứ hai trên thang điểm từ G1 đến G5 - trong gần 20 năm. Sau đó cơ quan này đã nâng cấp cường độ của cơn bão lên G5 vào ngày 10/5.

Trung tâm dự đoán đã báo cáo trong một bài đăng trên mạng xã hội rằng "các điều kiện địa từ cực đoan (G5)" đã được "quan sát" thấy lần đầu tiên kể từ cơn bão địa từ tháng 10/2003.

Theo trung tâm dự báo, cơn bão địa từ cấp G5 năm 2003 đã gây mất điện ở Thụy Điển và làm hỏng máy biến áp ở Nam Phi.

NOAA cho biết trong một tuyên bố trước đó: “Bão địa từ có thể tác động đến cơ sở hạ tầng trên quỹ đạo gần Trái đất và trên bề mặt Trái đất, có khả năng làm gián đoạn thông tin liên lạc, lưới điện, điều hướng, hoạt động vô tuyến và vệ tinh. Trung tâm dự báo thời tiết không gian] đã thông báo cho người vận hành các hệ thống này để họ có thể thực hiện hành động bảo vệ."

Trong thông cáo báo chí, NOAA cho biết chuỗi sự kiện mặt trời gần đây nhất bắt đầu vào ngày 8/5, khi một cụm vết đen mặt trời lớn tạo ra “một số tia sáng mặt trời từ trung bình đến mạnh”.

Theo NASA, các cơn bão mặt trời là những đợt bùng phát bức xạ được coi là sự kiện bùng nổ lớn nhất trong hệ mặt trời. NOAA cho biết, khu vực xảy ra các đám cháy có đường kính gấp 16 lần đường kính Trái đất và dự kiến sẽ có nhiều hoạt động mặt trời hơn.

Các nhà khoa học Mỹ đã phát cảnh báo về khả năng mất liên lạc hoặc nhiễu đối với hệ thống GPS khi có bão địa từ.

Hình ảnh mặt trời được lọc cho phép các nhà khoa học theo dõi hoạt động của ngọn lửa mặt trời. (Ảnh: NASA SDO)

Rủi ro đối với lưới điện

Một cơn bão địa từ G5 được coi là "cực đoan" và có khả năng gây ra sự cố kiểm soát điện áp trên diện rộng cho lưới điện, làm hỏng máy biến áp và thậm chí gây mất điện hoàn toàn.

Theo NOAA , ở cấp G5, "việc truyền sóng vô tuyến tần số cao có thể không thể thực hiện được ở nhiều khu vực trong 1-2 ngày, việc định vị vệ tinh có thể bị suy giảm trong nhiều ngày" và "việc dẫn đường vô tuyến tần số thấp có thể không hoạt động trong nhiều giờ".

Theo báo cáo của NOAA, những loại tác động này lên hệ thống điện lần đầu tiên được ghi nhận vào năm 1940 và đã được báo cáo trong suốt nhiều năm, với các sự cố bao gồm mất điện năm 1958, sự cố ngắt thiết bị và ổn định điện áp năm 1972 và mất điện kéo dài 9 giờ ở Canada năm 1989.

DTE Energy, có trụ sở tại Detroit, cho biết mặc dù chưa có vấn đề gì được báo cáo nhưng họ đã “tạm dừng các hoạt động thử nghiệm và bảo trì không cần thiết” cũng như giám sát thiết bị.

Duke Energy, công ty phục vụ hơn 8 triệu người ở Bắc Carolina, Nam Carolina, Florida, Indiana, Ohio và Kentucky, cho biết họ không lường trước bất kỳ sự cố ngừng hoạt động nào nhưng đang theo dõi hoạt động của năng lượng mặt trời. Họ cho biết lưới điện vẫn chưa có bất kỳ biến động nào do cơn bão.

Hội đồng Độ tin cậy Điện Texas (ERCOT) quản lý dòng điện đến hơn 26 triệu người ở Texas, "dự kiến sẽ không có lo ngại về độ tin cậy của lưới điện" sau cơn bão và cho biết họ sẽ thông báo cho khách hàng.

Ảnh hưởng đến hoạt động của vệ tinh và vô tuyến

Tính đến chiều 10/5, NOAA cũng đã quan sát thấy một cơn bão bức xạ mặt trời ở mức độ vừa phải có thể khiến những người trên máy bay bay cao gặp "nguy cơ bức xạ cao" và có thể gây ra các vấn đề không thường gặp với hoạt động của vệ tinh.

Với cơn bão G5, "điều hướng vệ tinh có thể bị suy giảm trong nhiều ngày", cơ quan này cảnh báo.

Mất sóng vô tuyến cũng đã được phát hiện với ký hiệu R3, nghĩa là mất điện ở mức "mạnh" trên thang điểm từ R1 (nhẹ) đến R5 (cực cao). Ở cấp độ này, dự kiến sẽ mất liên lạc vô tuyến tần số cao cũng như mất liên lạc vô tuyến trong khoảng một giờ ở phía có ánh nắng mặt trời của Trái đất, do tín hiệu điều hướng tần số thấp suy giảm trong khoảng một giờ.

Công ty viễn thông Mỹ AT&T cho biết đang theo dõi và sẵn sàng ứng phó với những tác động tiềm tàng từ cơn bão mặt trời quy mô lớn.

“Dựa trên những gì chúng tôi biết hiện tại, chúng tôi không cho rằng mạng lưới của mình sẽ bị gián đoạn đáng kể do cơn bão mặt trời được dự đoán trước. Chúng tôi sẽ tiếp tục theo dõi chặt chẽ và có hành động thích hợp khi tìm hiểu thêm”, AT&T cho biết.

Một công ty viễn thông khác, TMobile, cho biết họ không lường trước bất kỳ tác động nào nhưng đang theo dõi tình trạng gián đoạn.

Cực quang ở phía bắc

Bão địa từ cũng là nguyên nhân tạo ra cực quang ở những khu vực con người không thường được chứng kiến.

NOAA cho biết: “Từ trường của Trái đất dẫn hướng các electron sao cho cực quang tạo thành hai hình bầu dục gần như tập trung ở các cực từ. Trong những cơn bão địa từ lớn, những hình bầu dục này mở rộng ra xa các cực và có thể nhìn thấy cực quang trên hầu hết nước Mỹ”.

Văn phòng Khí tượng Vương quốc Anh cho biết: Cơ hội nhìn thấy cực quang hay cực quang tăng lên, đặc biệt là trên khắp Scotland, Bắc Ireland và một phần miền bắc nước Anh và xứ Wales.

Những màn hình quan sát cực quan trực tuyến đã được dựng lên khắp các khu vực ở Bắc Mỹ, châu Âu và Vương quốc Anh vào tối 10/5.

Một số hình ảnh cực quang đã được những người dùng mạng chia sẻ:

Người dùng X Jacob Anderson đã chia sẻ hình ảnh ánh sáng được nhìn thấy ở Edinburgh, Scotland.

Cực quang được nhìn thấy ở Trung tâm Otago ở New Zealand vào khoảng 6h20 sáng theo giờ New Zealand, ngày 11/5. (Ảnh: Andrew Dickson)

Cực quang được nhìn thấy ở Atlanta vào khoảng 22h15 tối 10/5 theo giờ ET. (Ảnh: Eric Zerkel/CNN)

Bắc cực quang tỏa sáng trên bầu trời đêm ở Brandenburg, Đức, vào ngày 10/5. (Ảnh: Patrick Pleul/Getty Image)

Quỳnh Anh