'Bác sĩ làm quản lý không thắng nổi cám dỗ thì chuyện vào tù là sớm hay muộn'

Sáng 13/6, các ĐBQH thảo luận tại hội trường về dự án Luật Khám chữa bệnh (sửa đổi). Nhiều ý kiến thẳng thắn, tâm huyết được đưa ra khi đề cập đến hiện trạng ngành y và góp ý cho các điều luật nhằm khắc phục hiện trạng đó.

Vào phòng mổ mà đầu óc toàn nghĩ đến gói thầu A, hợp đồng B

ĐB Nguyễn Công Long (Đồng Nai) đánh giá dự án Luật trình Quốc hội lần này diễn ra trong bối cảnh ngành y tế đang trải qua khủng hoảng.

Tình trạng thiếu thuốc, sinh phẩm, vật tư, thiết bị y tế đang diễn ra nhiều nơi "mà điều gì thì chúng ta đều rõ", nhiều người có trách nhiệm trong hệ thống y tế không dám đấu thầu, mua sắm vì sợ sai, sợ vi phạm và thể chế pháp luật không rõ ràng được cho là nguyên nhân của mọi nguyên nhân.

Do vậy, ĐB nhấn mạnh việc sửa đổi luật lần này cần giải quyết những vấn đề bất cập lâu nay trong hệ thống y tế, một trong số đó là mô hình kiêm nhiệm quản lý chuyên môn và quản lý điều hành bệnh viện (BV) công.

ĐB Nguyễn Công Long

Đến nay nước ta vẫn là một trong số ít những quốc gia áp dụng mô hình quản lý kiêm nhiệm. Giám đốc BV công trước hết phải là những người giỏi chuyên môn y khoa, qua phấn đấu lâu dài từ bác sĩ điều trị, quản lý cấp khoa phòng đi lên. Tuy nhiên họ lại không được đào tạo bài bản về kỹ năng quản lý, điều hành, quản trị hoạt động của BV.

ĐB cũng nêu thực tế, các trường y hiện nay mới tập trung đào tạo vào chuyên môn mà không chú trọng chuyên ngành quản lý BV.

"Không phải cho đến bây giờ khi hàng loạt lãnh đạo BV sai phạm bị xử lý hình sự thì mới thấy mà sự bất cập trong mô hình quản lý BV hiện nay đã xuất hiện từ lâu", ông bày tỏ.

Suốt từ năm 1945 đến nay trong ngành y tế luôn có một hiện tượng người giỏi về chuyên môn y khoa khi được cất nhắc làm lãnh đạo thì luôn có phải có sự lựa chọn làm chuyên môn hay là làm quản lý. Ông dẫn câu chuyện về GS Tôn Thất Tùng - người được giữ trách nhiệm cao, lãnh đạo ngành y tế nhưng cuối cùng đã xin thôi để chuyên tâm cho hoạt động khoa học. Nếu GS Tùng làm nhà quản lý thì chắc chắn thế giới thế kỷ XX đã không có nhà phẫu thuật gan nổi tiếng.

Ông nêu: "Và câu chuyện giằng xé giữa chuyên môn và quản lý vẫn tiếp tục. Mới đây chúng ta vẫn còn nhớ câu chuyện một GS bác sĩ từ chối chức vụ Giám đốc BV hữu nghị để chuyên tâm cho hoạt động nghiên cứu khoa học".

THeo ĐB Long, đối với những người vẫn chấp nhận vừa làm quản lý vừa làm chuyên môn thì áp lực nghiệp vụ là rất lớn và khó có thể hoàn thành cả 2 nhiệm vụ.

"Chúng ta thử hình dung GS bác sĩ khi bước vào phòng mổ thay vì toàn tâm toàn ý để cứu chữa bệnh nhân thì đầu óc vẫn đang bị phân tâm bởi gói thầu A, hợp đồng B nào đó. Và ai cũng hiểu trong gói thầu, hợp đồng đó có vô số những lợi ích, cơ man mối quan hệ chằng chịt. Nếu không thắng nổi những cám dỗ, không xử lý được hết mối quan hệ đó thì chuyện vào tù là sớm hay muộn", ông nhận định.

Ngành y tế đã thấy rõ bất cập, hạn chế trên khi nhiệm kỳ trước Bộ Y tế đã trình Chính phủ chủ trương thí điểm cơ chế tự chủ đối với các đơn vị sự nghiệp y tế công lập.

Theo đó cùng với đổi mới cơ chế tự chủ tài chính thì BV công sẽ tự chủ về tổ chức bộ máy theo mô hình thành lập Hội đồng quản lý gồm Tổng GĐ và các GĐ điều hành. Dự kiến sẽ thí điểm BV công thuê giám đốc điều hành là CEO không cần phải là GS, tiến sĩ y khoa mà chỉ cần giỏi về quản lý y tế, điều hành. Chủ trương này nhằm tạo ra bước đột phá, nâng cao chất lượng BV, bảo đảm minh bạch và hiệu quả quản lý BV công, phù hợp với xu hướng chung của thế giới, quan trọng nhất trả lại sứ mệnh thiêng liêng của bác sĩ đó là chăm sóc và chữa bệnh.

Tuy nhiên ĐB Long bày tỏ sự tiếc nuối khi những nỗ lực trên chưa có hiệu quả, quá trình thực hiện vấp phải 2 rào cản chính đó là nhận thức và thể chế.

Về nhận thức, "những ai còn vấn vương về quyền hạn hoặc những lợi ích về chiếc ghế giám đốc thì đã có những bài học cảnh tỉnh". Về thể chế, nếu không sửa đổi bổ sung vào dự thảo luật lần này thì không biết đến bao giờ mới giải quyết được những bất cập lâu nay.

Khi xảy ra hàng loạt các vụ án thì ngành y tế cũng rất nỗ lực trong khâu nhân lực. Ông dẫn chứng việc bổ nhiệm, điều động cán bộ ngành kiểm toán sang làm PGĐ BV Bạch Mai hay có BV bổ nhiệm 2 GĐ với một GĐ chuyên môn và một GĐ điều hành tài chính. Tuy nhiên ĐBQH cho rằng đây chỉ là giải pháp tình thế không thể nào là giải pháp tổng thể cho nguồn nhân lực quản lý của ngành y tế.

Ông cũng cho rằng việc chuyển đổi cả hệ thống y tế công theo mô hình đổi mới đòi hỏi bước đi phù hợp, thậm chí cần thí điểm trước khi luật hóa.

Lòng tham của một số ít cán bộ y tế có cơ hội vươn lên

ĐB Nguyễn Anh Trí (Hà Nội) cho biết, tròn 40 năm làm nghề y, chưa bao giờ đại biểu thấy luật pháp về y tế bị khủng hoảng, bị thiếu hụt và không cập nhật những bây giờ.

Theo ĐB, vì yêu cầu khám, chữa bệnh của xã hội tăng cao, y học phát triển quá nhanh, áp lực khám, chữa bệnh thì vẫn luôn là cứu bệnh như cứu hỏa. Đặc biệt, hơn 2 năm vừa qua, đại dịch Covid-19 đã càn quét làm sức khỏe nhân dân bị tổn thương nặng nề, yêu cầu "chống dịch như chống giặc" đã bộc lộ bất cập của hệ thống pháp luật.

ĐB Nguyễn Anh Trí

Cán bộ y tế đã và đang gồng mình chống dịch họ đã làm ngày làm đêm, bất chấp nguy hiểm, khó khăn mặc dù thù lao đêm trực chống dịch của cán bộ cơ sở chỉ có 18.600 đồng/đêm.

Những quy định của luật pháp không còn phù hợp với phòng chống dịch đã "bó tay ngành y", không thỏa đáng với những gì cán bộ ngành y đóng góp. Hàng ngàn cán bộ y tế, đặc biệt y tế cơ sở đã xin thôi việc cũng do nguyên nhân từ đó.

Ông cũng cho rằng do luật thiếu, sơ hở, còn lỏng lẻo nên lòng tham của một số ít cán bộ y tế có cơ hội vươn lên "xà xẻo, chấm mút, chia chác", cơn bão Việt Á đã nổi. Người xấu đã và đang bị lôi ra ánh sáng, xử lý. Y tế cả nước đang chao đảo, những chiến binh áo trắng kiên cường trong chống dịch, bảo vệ nhân dân nay đang bại hoải, đứng nhìn. Họ nhìn thấy hoạt động mua sắm thuốc men, sinh phẩm đang bị đứt gãy nghiêm trọng, vì các nhà thầu rất dè dặt cung cấp, vì các công ty tư vấn thẩm định hoặc tan vỡ, tạm nghỉ.

Bộ Y tế và các Sở Y tế đang bị đình đốn vì đang bận làm những việc quan trọng hơn, sinh tử với chính họ hơn như giải trình về công tác thanh tra, điều tra. Hoạt động khám, chữa bệnh đang bị ảnh hưởng rất lớn, gây thiệt thòi lớn nhất cho chính người bệnh, người dân.

Cán bộ y tế muốn làm nhưng vì thiếu hành lang pháp lý đầy đủ nên không thể làm được. ĐB Nguyễn Anh Trí kêu gọi Quốc hội, Chính phủ tập trung mọi sức lực giải quyết những vấn đề cấp bách của y tế như về nhân lực, nhân sự, cơ chế bảo vệ, bảo đảm quyền lợi cho nhân viên y tế và về biện pháp ngăn chặn tiêu cực trong ngành y.

Hoàn thiện thể chế đồng bộ, những vấn đề pháp lý về ngành y tế, trước mắt tập trung thực hiện cho được các nội dung trong nghị quyết của Quốc hội, UB Thường vụ Quốc hội để mua sắm chống dịch, khám chữa bệnh và soi xét những vấn đề sai phạm cho thấu lý, đạt tình...

Trần Thường - Thu Hằng