Ý thức với rác thải

Mức cao nhất là 30.000 đồng/người/tháng ở khu vực phường và 17.000 đồng/người/tháng ở khu vực xã, thay thế mức giá cũ được áp dụng gần 10 năm nay (theo Quyết định số 54/2016/QĐ-UBND ngày 31-12-2016 của UBND thành phố, giá dịch vụ thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt đối với cá nhân cư trú ở phường là 6.000 đồng/tháng; cá nhân cư trú ở xã là 3.000 đồng/tháng...).

Việc tăng giá dịch vụ môi trường là bước điều chỉnh cần thiết, phản ánh thực tế chi phí gia tăng trong hoạt động thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải. Quan trọng hơn, việc ban hành giá mới không đơn thuần để “thu đúng, thu đủ”, mà còn là bước khởi đầu trong việc hình thành ý thức trả phí tương ứng với lượng rác thải phát sinh - nguyên tắc “người gây ô nhiễm phải trả tiền” đang được nhiều quốc gia phát triển áp dụng.

Quyết định số 4996/QĐ-UBND cũng quy định lộ trình tăng giá theo từng quý trong hai năm 2026 và 2027, tiến tới cơ chế thu đúng, thu đủ từ năm 2028. Đây không chỉ là bước tính toán tài chính, mà còn là chuyển biến về tư duy quản lý, từ bao cấp sang chia sẻ trách nhiệm giữa Nhà nước và người dân. Theo đó, người dân sẽ trả tiền theo khối lượng rác phát sinh, qua đó hướng tới ý thức giảm rác, tăng tái sử dụng, tiết kiệm chi phí. Còn Nhà nước có điều kiện đầu tư hệ thống xử lý rác hiện đại và khuyến khích doanh nghiệp tham gia chuỗi tái chế, tái tạo năng lượng từ chất thải.

Theo thống kê, mỗi ngày thành phố Hà Nội phát sinh khoảng 7.600 tấn rác thải sinh hoạt. Phần lớn rác chưa được phân loại tại nguồn khiến chi phí xử lý tăng, hiệu quả tái chế giảm và trong bối cảnh đó, việc tăng giá dịch vụ là hợp lý. Tuy nhiên, để chính sách thực sự đi vào cuộc sống, điều quan trọng là ý thức cộng đồng phải chuyển biến tương ứng. Tăng giá dịch vụ vệ sinh môi trường chỉ thành công khi có sự thay đổi trong hành vi cộng đồng, từ thói quen xả rác bừa bãi sang phân loại, từ tâm lý “trông chờ vào Nhà nước” sang “đồng hành vì môi trường”. Đặc biệt, không thể có một Thủ đô xanh - sạch - đẹp nếu người dân vẫn coi việc xử lý rác là chuyện của công nhân môi trường. Trong khi, ý thức của người dân mới là yếu tố quyết định.

Đáng lưu ý, việc điều chỉnh giá chỉ có ý nghĩa nếu đi cùng với sự minh bạch, công bằng và nâng cao chất lượng dịch vụ. Người dân có quyền yêu cầu dịch vụ vệ sinh môi trường tốt hơn, như rác được thu đúng giờ, không còn điểm tập kết tạm kéo dài. Cùng với đó, các cơ quan chức năng phải tăng cường kiểm tra, giám sát việc thu - chi phí dịch vụ, bảo đảm nguồn thu được sử dụng đúng mục đích, đúng đối tượng.

Cùng với việc thu phí, thành phố cần đẩy mạnh tuyên truyền và hướng dẫn phân loại rác tại nguồn, coi đó là khâu then chốt để giảm chi phí và nâng hiệu quả xử lý. Chính sách chỉ thành công khi người dân hiểu rằng, mỗi túi rác họ bỏ đi đều có giá trị kinh tế và tác động trực tiếp đến môi trường sống xung quanh.

Ở khu vực nông thôn, nơi thu nhập còn thấp, thành phố nên có cơ chế linh hoạt như hỗ trợ hộ nghèo, khuyến khích mô hình tự thu gom, phân loại và xử lý tại chỗ. Khi mỗi cộng đồng được tham gia vào quy trình quản lý rác, ý thức tự giác sẽ dần hình thành một cách tự nhiên và bền vững hơn.

Chính sách về môi trường chỉ thực sự thành công khi mỗi người dân trong thành phố biết rằng, giữ gìn vệ sinh không phải việc của riêng ai, mà là thước đo văn hóa của cả cộng đồng. Khi hành động nhỏ của từng cá nhân trở thành thói quen thì Hà Nội mới có thể vững bước trên hành trình xây dựng thành phố xanh - sạch - văn minh...

Hoàng Sơn