Xuất khẩu xi măng sang EU thêm gánh nặng chi phí vì CBAM
Với mức phát thải trung bình khoảng 725 - 750 kg CO₂/tấn xi măng và giá carbon EU dao động từ 80 - 100 EUR/tấn CO₂, mỗi tấn xi măng Việt Nam sẽ phải chịu thêm 50 - 70 EUR chi phí carbon khi xuất khẩu sang EU.
CBAM sẽ làm tăng chi phí cho mỗi tấn xi măng xuất khẩu vào EU.
Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của Liên minh châu Âu (EU) đang đặt ra thách thức lớn cho ngành xi măng Việt Nam trong thúc đẩy xuất khẩu.
Theo Hiệp hội Xi măng Việt Nam (VNCA), mặc dù xuất khẩu xi măng sang EU hiện chiếm tỷ trọng nhỏ (khoảng 1 - 2% tổng kim ngạch xuất khẩu xi măng), nhưng CBAM là yếu tố tác động gián tiếp nhưng sâu rộng vì nó có thể tạo hiệu ứng dây chuyền lên các thị trường khác nếu họ cũng áp dụng chính sách tương tự trong tương lai.
Cụ thể, CBAM sẽ làm tăng chi phí cho mỗi tấn xi măng xuất khẩu vào EU. Tính toán cho thấy, với mức phát thải trung bình khoảng 725 - 750 kg CO₂/tấn xi măng và giá carbon EU dao động từ 80 - 100 EUR/tấn CO₂, mỗi tấn xi măng Việt Nam sẽ phải chịu thêm 50 - 70 EUR chi phí carbon.
Mức chi phí này sẽ tăng dần theo lộ trình của EU, từ 2,5% lượng phát thải vào năm 2026 lên tới 48,5% vào năm 2030 và có thể là 100% vào 2034.
Dự báo, đến năm 2030, chi phí CBAM cho mỗi tấn xi măng Việt Nam có thể lên tới 25 - 30 EUR, tương đương 600.000 - 700.000 VND/tấn, ảnh hưởng đáng kể đến sức cạnh tranh và lợi nhuận của doanh nghiệp.
Các doanh nghiệp sản xuất phải thực hiện chuyển đổi xanh, nếu không sẽ phải chịu một mức thuế carbon theo quy định của CBAM khi xuất khẩu vào EU.
Tổng chi phí CBAM cho ngành xi măng Việt Nam khi xuất khẩu vào EU có thể đạt từ 300 - 400 tỷ đồng/năm, trong trường hợp duy trì mức xuất khẩu như hiện nay.
Nếu xu hướng này lan rộng, các doanh nghiệp xi măng Việt Nam sẽ phải đối mặt với những rào cản tương tự ở các thị trường lớn khác, khiến việc né tránh CBAM bằng cách chuyển hướng thị trường trở nên không khả thi.
Để duy trì xuất khẩu vào EU và các thị trường tiềm năng, doanh nghiệp xi măng Việt Nam cần đầu tư vào công nghệ giảm phát thải, xây dựng hệ thống đo lường, báo cáo và kiểm chứng phát thải (MRV) theo chuẩn quốc tế. Chuyển đổi cơ cấu sản phẩm, ưu tiên phát triển các loại xi măng xanh, xi măng sử dụng phụ gia thay thế clinker.
Cùng đó, doanh nghiệp cần chủ động tham gia thị trường carbon nội địa để chuẩn bị cho cơ chế giảm phát thải bắt buộc trong tương lai.
Cơ chế CBAM là một thách thức lớn với xi măng xuất khẩu sang EU, nhưng cũng mở ra cơ hội để ngành xi măng thực hiện tái cấu trúc theo hướng xanh hóa.
Nếu tận dụng tốt, doanh nghiệp Việt Nam có thể gia nhập nhóm các nhà cung cấp xi măng xanh cho thế giới, đáp ứng nhu cầu đang tăng cao về vật liệu xây dựng bền vững.
Ước tính, các giải pháp công nghệ xanh đòi hỏi đầu tư ban đầu lớn (hệ thống WHR có thể lên tới 15 - 20 triệu USD/nhà máy), nhưng mang lại lợi ích bền vững, như gỉam chi phí năng lượng nhờ tận dụng nhiệt thải, gỉam chi phí carbon khi xuất khẩu, nâng cao hình ảnh doanh nghiệp trong mắt khách hàng quốc tế, tiếp cận các nguồn tài chính xanh.
CBAM là cơ chế đánh thuế carbon áp dụng lên hàng hóa nhập khẩu vào EU, được triển khai nhằm thực hiện các cam kết giảm phát thải carbon toàn cầu, đồng thời hiện thực hóa mục tiêu của Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu.
Cơ chế này chính thức có hiệu lực từ ngày 1/10/2023 và sẽ bắt đầu áp dụng thuế carbon từ 1/1/2026. Hiện tại, CBAM tập trung vào 6 nhóm hàng nhập khẩu chính, bao gồm: xi măng, điện, phân bón, sắt thép, nhôm và hydrogen.
