Xét tuyển bằng phương thức học bạ: Bỏ hay giữ?

Trước những lo ngại sâu sắc này, Bộ Giáo dục và Đào tạo vừa có động thái quyết liệt, đề xuất bỏ hẳn xét tuyển học bạ từ mùa tuyển sinh tới. Cùng lúc, nhiều trường đại học lớn đã bắt đầu loại bỏ phương thức này trong kỳ tuyển sinh 2025. Sự thay đổi đột ngột này không chỉ thu hút sự quan tâm của Đại biểu Quốc hội, lãnh đạo các trường mà còn gây ra những xáo trộn lớn trong tâm lý, kế hoạch ôn tập của hàng triệu phụ huynh và học sinh.

Học bạ chưa đủ tin cậy

Bày tỏ lo ngại về nguy cơ tiêu cực trong xét tuyển bằng học bạ, Đại biểu Quốc hội Cầm Thị Mẫn cho rằng: "Dù xét tuyển bằng phương thức nào thì cũng hướng đến mục tiêu: Đào tạo nguồn nhân lực hiện đại, chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình. Tuy nhiên, qua theo dõi và nắm bắt thông tin thực tế trong những năm gần đây, việc xét tuyển đại học bằng học bạ THPT đã bộc lộ nhiều bất cập. Do vậy, nên bỏ hình thức xét tuyển này với những lý do sau: Thứ nhất: giúp việc tuyển sinh công bằng hơn. Học bạ là kết quả học tập suốt 3 năm của các em học sinh THPT nhưng thực tế cho thấy chất lượng giáo dục và cách đánh giá ở mỗi địa phương, môi trường lại không đồng đều, thậm chí còn có quan điểm đánh giá khác nhau giữa các vùng miền, giữa trường công lập và trường tư thục. Thứ hai: việc xét tuyển bằng học bạ dễ phát sinh tiêu cực, tạo ra cơ hội cho các hành vi gian lận, nâng điểm, làm đẹp học bạ để chạy trường. Điều này dẫn đến không đảm bảo chuẩn chất lượng đầu vào, gây mất niềm tin vào hệ thống tuyển sinh và kết quả đào tạo của các trường đại học, khiến những học sinh học thật, thi thật cảm thấy bất công. Thứ ba: học bạ chỉ là điểm số, có thể chưa phản ánh đúng trình độ, khả năng tư duy, sáng tạo, giải quyết vấn đề…những yếu tố cần khi vào đại học. Do vậy, việc xét học bạ sẽ có thể dẫn đến tình trạng có sinh viên không đủ năng lực thực sự được tuyển vào đại học, gây quá tải trong hệ thống giáo dục, mất công bằng với những học sinh học thật, thi thật, ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo. Để hướng đến phương thức tuyển sinh công bằng, minh bạch, đánh giá đúng năng lực thực tế của học sinh thì việc bỏ hình thức xét tuyển này là cần thiết, đáp ứng, sự công bằng và nâng cao chất lượng cho nền giáo dục đại học nước nhà vì mục tiêu phát triển đất nước trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc".

Đại biểu Quốc hội Cầm Thị Mẫn. (Ảnh: NVCC)

Ủng hộ quan điểm đa dạng các phương thức tuyển sinh, sự tự chủ trong xây dựng công cụ tuyển sinh của xã hội cần được phát triển, ThS Đỗ Ngọc Anh - Giám đốc Trung tâm Truyền thông và Tuyển sinh, Trường Đại học Mở Hà Nội phân tích: "Theo tôi, khi Nhà nước đã trao quyền tự chủ cho các trường đại học thì việc giữ hay bỏ phương thức xét tuyển học bạ THPT nên để chính các trường cân nhắc, quyết định dựa trên đặc thù ngành đào tạo, đối tượng tuyển sinh và chiến lược phát triển của mình. Tuy nhiên, tự chủ đi cùng với trách nhiệm giải trình. Nghĩa là, nếu sử dụng phương thức xét học bạ, các trường phải có phương án đảm bảo chất lượng đầu vào và sự công bằng cho thí sinh. Ví dụ như việc kết hợp nhiều tiêu chí, không chỉ dựa vào học bạ mà có thể yêu cầu thêm điểm thi tốt nghiệp, chứng chỉ năng lực, phỏng vấn hoặc bài kiểm tra riêng để tăng độ tin cậy. Cùng với đó cũng nên chuẩn hóa và minh bạch dữ liệu, ứng dụng học bạ điện tử, công khai chuẩn đầu vào, theo dõi kết quả học tập của sinh viên trúng tuyển để xã hội có cơ sở giám sát. Và quan trọng nữa là cần phân bổ tỷ lệ hợp lý, tránh lệ thuộc hoàn toàn vào học bạ, mà chỉ nên xem đây là một kênh bổ sung để giảm áp lực thi cử và mở rộng cơ hội học tập. Vấn đề không nằm ở việc bỏ hay giữ một phương thức, mà quan trọng là cách mỗi trường thực hiện. Nếu có cơ chế quản lý chặt chẽ, công khai, minh bạch, thì xét tuyển học bạ vẫn có giá trị như một kênh tuyển sinh giúp giảm áp lực cho học sinh, đồng thời giữ vững chất lượng đào tạo đại học. Như tại Trường Đại học Mở Hà Nội, chúng tôi dành một tỷ lệ vừa phải, cụ thể là khoảng 10% để xét tuyển theo phương thức học bạ. Điều này cũng tạo điều kiện cho các em có quá trình học tập ổn định, bền bỉ nhưng kết quả thi tốt nghiệp chưa tốt và chưa có điều kiện để thi các kỳ thi đánh giá năng lực".

ThS Đỗ Ngọc Anh – Giám đốc Trung tâm Truyền thông và Tuyển sinh, Trường Đại học Mở Hà Nội. (Ảnh: NVCC)

Thầy Chu Hồng Văn - Hiệu trưởng trường THPT Đào Duy Từ, tỉnh Thanh Hóa nhìn nhận việc bỏ xét tuyển đại học bằng học bạ là xu hướng cần thiết nhằm nâng cao tính công bằng và minh bạch trong tuyển sinh: "Quan điểm của tôi là kiên quyết loại bỏ phương thức xét tuyển học bạ và nên quay trở lại hoàn toàn với mô hình thi cử truyền thống như những năm trước. Xu hướng này sẽ buộc học sinh lớp 12 phải tập trung tối đa vào việc học và thi, từ đó đánh giá được năng lực thực chất của các em. Khi không còn “phao cứu sinh” là học bạ để dựa dẫm, học sinh sẽ không còn tâm lý đối phó, bởi lẽ kết quả học tập không nghiêm túc sẽ được bộc lộ rõ ràng qua điểm thi. Việc đảm bảo chất lượng đầu vào đại học phải lấy điểm thi thực tế làm căn cứ chính, nhằm chấm dứt tình trạng thiếu công bằng khi nhiều trường THPT chất lượng không đồng đều lại cho điểm học bạ quá cao. Học bạ lúc này chỉ cần đủ điều kiện để xét tốt nghiệp, còn việc xét tuyển đại học phải hoàn toàn bằng điểm thi. Đây là con đường tốt nhất để đảm bảo kiến thức thật cho các thế hệ học sinh và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quốc gia".

Thầy Chu Hồng Văn - Hiệu trưởng trường THPT Đào Duy Từ, tỉnh Thanh Hóa. (Ảnh: NVCC)

Nhưng quá trình nỗ lực cần được ghi nhận

Chị Phạm Thị Lan (45 tuổi, phụ huynh tại Hà Nội) bày tỏ quan điểm: "Theo tôi, nên giữ lại phương thức xét tuyển học bạ vì đây là cách ghi nhận đúng đắn quá trình phấn đấu của các con trong suốt nhiều năm học. Không phải học sinh nào cũng có thể thể hiện hết năng lực qua một kỳ thi duy nhất, bởi yếu tố tâm lý hay tình huống khách quan trong ngày thi có thể ảnh hưởng lớn đến kết quả, học tài thi phận là chuyện thường thấy. Trong khi đó, điểm học bạ phản ánh cả một quá trình rèn luyện bền bỉ, thái độ học tập và sự tiến bộ của các con. Tôi cho rằng việc duy trì phương thức này sẽ giúp học sinh có thêm cơ hội vào đại học, đặc biệt là với những em chăm chỉ, kiên trì nhưng không may gặp áp lực khi thi cử. Hơn nữa, hiện nay các trường đại học cũng chỉ dành một phần nhỏ chỉ tiêu cho học bạ, nên việc giữ lại phương thức này không ảnh hưởng tới chất lượng tuyển sinh mà còn giúp đa dạng hóa con đường phát triển cho học sinh".

Chị Phạm Thị Lan, 45 tuổi, Ngọc Hà, Hà Nội. (Ảnh: NVCC)

Em Phạm Yến Trang, Lớp 12C12, Trường THPT Đào Duy Từ, tỉnh Thanh Hóa cho rằng bỏ học bạ sẽ tạo áp lực lớn: "Em hiểu rằng kỳ thi tốt nghiệp THPT là một thước đo quan trọng để đánh giá kiến thức và năng lực chung của học sinh. Tuy nhiên, em hoàn toàn ủng hộ việc giữ lại phương thức xét tuyển bằng học bạ. Theo em, việc dồn toàn bộ công sức và thành quả của ba năm học tập miệt mài mà chỉ quyết định bằng kết quả của một kỳ thi duy nhất là một sự đánh cược quá lớn và tiềm ẩn nhiều rủi ro. Kỳ thi có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố ngoài năng lực thực tế, như sức khỏe, tâm lý lo lắng, hay thậm chí là sự cố kỹ thuật. Phương thức xét tuyển học bạ giúp đánh giá toàn diện và công bằng hơn quá trình phát triển của học sinh. Nó khuyến khích chúng em duy trì phong độ ổn định, không chỉ tập trung ôn luyện gấp rút trong giai đoạn cuối. Em mong phương thức này sẽ được duy trì, không chỉ như một giải pháp thay thế, mà còn là một lựa chọn dự phòng quan trọng để đảm bảo cơ hội vào đại học cho những học sinh có thành tích học tập xuất sắc nhưng không may gặp trục trặc trong ngày thi".

Em Phạm Yến Trang, Lớp 12C12, Trường THPT Đào Duy Từ, tỉnh Thanh Hóa. (Ảnh: Nam Phương)

Trong bối cảnh gần nửa số thí sinh cả nước vẫn lựa chọn học bạ làm phương thức xét tuyển, tranh luận bỏ hay giữ không chỉ là câu chuyện kỹ thuật, mà là bài toán về niềm tin và công bằng trong giáo dục.