Uy tín và minh bạch là chìa khóa khai mở thị trường vốn nợ

Điểm nghẽn về tính minh bạch

Minh bạch thông tin, cải cách pháp lý và đa dạng hóa kênh vốn được coi là nền tảng để khu vực tư nhân tiếp cận nguồn vốn hiệu quả hơn.

Theo đó, “uy tín” và “minh bạch” là hai cụm từ được các chuyên gia liên tục nhấn mạnh tại buổi tọa đàm “Thị trường Vốn Nợ Việt Nam 2025” do FinRatings cùng Quỹ Bảo lãnh tín dụng và đầu tư (CGIF) thuộc Ngân hàng Phát triển Châu Á đồng tổ chức.

Quy mô thị trường vốn nợ hiện đạt khoảng 1,25 triệu tỷ đồng, tương đương hơn 10% GDP vào cuối năm 2024. Con số này vẫn còn khá khiêm tốn so với mục tiêu tối thiểu 25% GDP vào năm 2030 của Chính phủ đề ra.

Ông Đỗ Ngọc Quỳnh, Phó chủ tịch FiinGroup kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam, đưa ra bức tranh tổng quan và so sánh rằng trong khi các nước trong khu vực có thị trường trái phiếu doanh nghiệp chiếm 30–40% GDP, thậm chí tại Mỹ và Nhật Bản con số này đạt tới 100%, Việt Nam vẫn còn một khoảng cách rất lớn.

Theo ông, những điểm nghẽn chính hiện nay nằm ở cơ sở nhà đầu tư còn hạn chế, chủ yếu dựa vào các ngân hàng thương mại, chất lượng hàng hóa trên thị trường chưa đồng đều, đặc biệt là cơ chế xếp hạng tín nhiệm và bảo lãnh tín dụng chưa phát huy hết vai trò.

Ông Quỳnh nhấn mạnh: “minh bạch là tiền đề cho sự phát triển chuyên nghiệp và thực chất”. Thiếu minh bạch trong thông tin tài chính và quản trị doanh nghiệp khiến nhà đầu tư khó đánh giá mức độ rủi ro, từ đó làm giảm sức hấp dẫn của thị trường. Do đó, việc xếp hạng tín nhiệm và kiểm toán độc lập được xem là công cụ thiết yếu, giúp nhà đầu tư đánh giá rủi ro một cách đáng tin cậy.

Quy mô thị trường vốn trái phiếu tại Việt Nam còn cách xa so với các nước khu vực. Ảnh: FiinGroup

Ở góc nhìn quản lý, ông Bùi Hoàng Hải, Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, cho biết trước khi có Nghị định 165, thị trường từng đối mặt tình trạng “misselling” khi trái phiếu riêng lẻ được bán sai đối tượng, đặc biệt là các nhà đầu tư cá nhân không nắm rõ rủi ro.

Điều này làm suy giảm uy tín thị trường. Vì vậy, ông kêu gọi xây dựng khung pháp lý cho các tổ chức bảo lãnh và các Bond Pricing Agency (cơ quan định giá trái phiếu) để tăng tính minh bạch cho sản phẩm và thị trường.

Ông cũng nhấn mạnh yêu cầu xếp hạng tín nhiệm cho các đợt phát hành trái phiếu ra công chúng, đồng thời đề xuất cải cách nhằm rút ngắn thời gian mở tài khoản giao dịch cho nhà đầu tư nước ngoài từ 3–6 tháng xuống còn hai tuần. Những bước đi này, theo ông Hải, sẽ góp phần xây dựng một thị trường minh bạch và đáng tin cậy hơn.

... trước nhu cầu vốn cấp thiết

Trong giai đoạn tới, nền kinh tế Việt Nam sẽ cần một lượng vốn khổng lồ. Riêng các công trình trọng điểm quốc gia đã đòi hỏi 40–50 tỷ USD mỗi năm, chưa tính tới nhu cầu 15–20 tỷ USD từ lĩnh vực bất động sản. Điều đó đặt ra yêu cầu phải phát triển các kênh vốn song song và cải thiện cấu trúc kỳ hạn nợ.

Trong bối cảnh đó, ông Lê Hồng Khang, Giám đốc Phân tích FinRatings, cho rằng: “Minh bạch thông tin là chìa khóa để doanh nghiệp huy động vốn thành công trong kỷ nguyên mới.” Ông nhấn mạnh sự cấp thiết của việc doanh nghiệptương tác đa kênh với thị trường thay vì chỉ dựa vào tín dụng ngân hàng. Đây là cách để xây dựng uy tín và giảm chi phí vốn.

Theo ông Khang, sau đại dịch Covid-19, tăng trưởng doanh thu của khu vực tư nhân đang chậm lại, trong khi chi phí vốn tại Việt Nam thuộc nhóm cao nhất khu vực với mức chênh lệch 4–6% giữa khu vực chính phủ và tư nhân.

Việc phụ thuộc quá nhiều vào ngân hàng thương mại, vốn chiếm tới 90–95% khối lượng phát hành trái phiếu, khiến dòng vốn trở nên đắt đỏ. Đặc biệt, cấu trúc kỳ hạn nợ bất hợp lý khi tỷ lệ nợ ngắn hạn lên tới 45%, gấp bốn lần Thái Lan (12%), đang tạo ra rủi ro tái cấp vốn đáng kể.

Trên cơ sở đó, ông Khang đề xuất mô hình liên kết giữa khu vực tư nhân và Nhà nước, trong đó Nhà nước đóng vai trò “phá băng” để giảm rủi ro ban đầu, còn doanh nghiệp tư nhân sẽ đảm nhận vận hành các dự án trọng điểm. Kết hợp với mô hình trái phiếu hạ tầng đang được dự thảo, giải pháp này có thể nâng cao chất lượng hàng hóa và thúc đẩy kết nối giữa nhà đầu tư và tổ chức phát hành. Ông Khang nhấn mạnh rằng minh bạch thông tin và uy tín của doanh nghiệp là điều kiện tiên quyết để các mô hình này thành công.

Trong phiên thảo luận, ông Nguyễn Quang Thuân, Chủ tịch FiinGroup, cùng ông Dominic Scriven, Chủ tịch Dragon Capital, đã chia sẻ nhiều kinh nghiệm thực tiễn từ góc độ doanh nghiệp và nhà đầu tư.

Ông Dominic nhấn mạnh uy tín giúp xây dựng mối quan hệ lâu dài với nhà đầu tư. Ảnh: HT

Ông Dominic dẫn chứng khoản đầu tư 50 triệu USD vào năng lượng tái tạo, trong đó cam kết dài hạn từ EVN không được duy trì đã buộc Dragon Capital phải trích lập dự phòng 10 triệu USD tính tới nay.

Bên cạnh đó, ông Thuân bổ sung rằng nhiều thương vụ đầu tư không thành công tại Việt Nam đều bắt nguồn từ thiếu minh bạch hoặc khả năng tuân thủ các quy định, điều khoản.

Bàn về những giải pháp khả thi từ góc nhìn quản trị vốn, Chủ tịch Dragon Capital khuyến nghị doanh nghiệp thậm chí nên vay vốn đều đặn để tạo uy tín, ngay cả khi không cần tiền ngay. Ông nhấn mạnh rằng uy tín giúp xây dựng mối quan hệ lâu dài với nhà đầu tư và tạo nền tảng cho thị trường vốn nợ phát triển.

Theo ông, thị trường lúc này cần tập trung vào các yếu tố then chốt như thanh khoản, quản trị rủi ro, hiệu quả và uy tín. Ông cũng kiến nghị thực hiện các cải cách tích cực nhằm nâng hạng tín nhiệm quốc gia lên mức “investment grade” để thu hút vốn ngoại dồi dào đang tìm kiếm cơ hội đầu tư.

Dũng Phạm