Tự xây trạm sạc Tesla - nước cờ sáng suốt của tỷ phú Elon Musk

Là hãng xe điện tiên phong, Tesla đang sở hữu dải sản phẩm trọn vẹn nhất, bao gồm mẫu xe thể thao Tesla Roadster, các mẫu sedan Model S và Model 3, các biến thể SUV như Model X và Model Y, thậm chí là cả mẫu bán tải Cybertruck vốn đang trở thành một xu hướng mới trong giới chơi xe toàn cầu. Hãng cũng mở rộng sang lĩnh vực dịch vụ với các mẫu xe đầu kéo thuần điện Tesla Semi, gần đây nhất là mẫu taxi giá rẻ Tesla Cybercab và mẫu xe khách Robovan.

Sự phát triển vượt bậc của Tesla không chỉ đến từ sản phẩm đa dạng mà còn ở việc đầu tư trạm sạc ngay từ giai đoạn đầu.

Kể từ khi ra mắt mẫu Tesla Model S vào năm 2012, doanh số của Tesla tăng dần theo từng năm, biến thương hiệu này trở thành nhà sản xuất xe điện hàng đầu thế giới.

Theo Investing.com, chỉ riêng trong năm 2023, Tesla đã xuất xưởng hơn 1,8 triệu xe, giúp tổng doanh số lũy kế tính từ 2013 đến năm 2023 đạt mức hơn 5,4 triệu chiếc trên toàn cầu.

Trong 9 tháng đầu năm nay, Tesla đạt doanh số 1,329 triệu chiếc, tiếp tục dẫn đầu thế giới tính riêng mảng ôtô thuần điện.

Một trong những yếu tố tạo nên thành công cho thương hiệu này chính là việc đầu tư trạm sạc Tesla Supercharger ngay từ giai đoạn ban đầu. Điều này dường như đi ngược với các hãng xe khác, vốn chỉ tập trung vào sản phẩm và chờ đợi bên thứ ba phát triển trạm sạc hoặc các ưu đãi lớn từ Chính phủ các nước cho xe điện.

Sự phát triển của trạm sạc Tesla Supercharger

Với tầm nhìn xa của tỷ phú Elon Musk, người từng đầu tư vào Tesla từ năm 2004 với vai trò cổ đông lớn nhất, và trở thành CEO kể từ năm 2008, hãng xe điện có trụ sở tại Texas đã đầu tư vào việc xây dựng chuỗi sạc nhanh với tên gọi Tesla Supercharger trên khắp nước Mỹ. Những trạm sạc đầu tiên tại California sở hữu trụ sạc V1 và V2 có công suất 100-150 kW.

Việc đặt những trạm sạc này tại các khu vực công cộng như nhà hàng, nhà vệ sinh hay trung tâm mua sắm… giúp khách hàng tối ưu thời gian sử dụng. Một số trạm sạc cũng bổ sung hệ thống pin điện mặt trời và sau này là hệ thống dự trữ năng lượng Tesla Megapack.

Những trạm sạc Tesla Supercharger đầu tiên được triển khai ở California có bổ sung hệ thống pin mặt trời.

Từ năm 2017, Tesla ra mắt trạm sạc Urban với công suất 72 kW với thiết kế gọn gàng, tối ưu cho một xe đối với các khu vực thành thị đông dân cư.

Vào năm 2019, Tesla chính thức ra mắt trụ sạc V3 với công suất 250 kW. Với những công nghệ mới như dây cáp được làm mát bằng chất lỏng, thay đổi trong kết cấu trung tâm…, V3 cho phép việc cung cấp năng lượng tối đa bất kể các phiên sạc gần đó, thay vì bị hạn chế trong tình huống có nhiều xe cần sạc cùng lúc. Một số trụ sạc tại khu vực Bắc Mỹ còn được trang bị cổng CCS “Magic Dock” tương thích với các thương hiệu khác.

Trụ sạc V4 được triển khai từ đầu năm 2023 với việc nâng cấp cáp sạc dài hơn và tương thích với các mẫu xe không thuộc thương hiệu Tesla. Thiết kế này cũng bổ sung đầu đọc thẻ tín dụng cho phép chủ sở hữu những mẫu xe thuộc các thương hiệu khác thanh toán mà không cần phải tải ứng dụng Tesla về thiết bị di động. Hiện tại, công suất của các trụ V4 đang được giới hạn ở mức 250 kW, nhưng có thể được nâng cấp trong tương lai.

Tesla Supercharger với trụ sạc V4 đã được triển khai tại nhiều quốc giá khác nhau trên thế giới.

Bên cạnh các trạm sạc truyền thống, Tesla còn bổ sung nhiều phương pháp khác như thay pin (áp dụng vào năm 2015 nhưng đã nhanh chóng dừng triển khai) hoặc các trạm sạc lưu động Tesla Megapack đặt trên các mẫu đầu kéo, vốn cho phép lên đến 100 phương tiện cùng sử dụng.

Tính đến tháng 9/2024, Tesla đang vận hành hơn 6.700 trạm sạc Supercharger với hơn 60.000 cổng sạc trên toàn cầu. Khách hàng có thể thanh toán bằng nhiều hình thức khác nhau.

Một số phiên bản như Model S, Model 3 và Model X với năm sản xuất nhất định, chủ đầu tiên còn được hưởng ưu đãi miễn phí sạc suốt vòng đời của xe. Hiện tại, Tesla đang thử nghiệm phương thức sạc không dây độc quyền.

Nhìn chung đầu tư cho hệ thống trạm sạc độc quyền của Tesla không những không lãng phí mà còn mang lại hiệu quả lớn về mặt phát triển thương hiệu và giúp Tesla bán xe tốt hơn ở khắp nơi mà hãng này đặt trạm sạc.

Tất nhiên việc đầu tư trạm sạc giống như Tesla phải rất "lắm tiền nhiều của" và không phải hãng xe nào cũng làm được. Bản thân các hãng ôtô lâu đời ở thời điểm đó và cho tới tận bây giờ vẫn kinh doanh chính các mẫu xe sử dụng động cơ đốt trong nên cũng không có nhiều động lực để phát triển hệ thống trạm sạc cho xe điện. Đây chính là cơ hội để Tesla vung tiền và vươn lên mạnh mẽ.

Cuộc chiến cổng sạc

Tính đến tháng 11/2021, Tesla Supercharger hệ thống sạc nhanh DC lớn nhất ở Mỹ. Tất nhiên, chủ nhân của những mẫu xe điện thuộc những thương hiệu khác không thể sử dụng hệ thống này. Tesla không dại gì mở cửa cho các hãng xe khác vào "cắm nhờ" hệ thống sạc của mình.

Mặt khác, những sản phẩm của Tesla thường đi kèm với bộ chuyển đổi SAE J1772 - cho phép chủ sở hữu Tesla tận dụng số lượng lớn các trạm sạc AC Cấp 2 chậm hơn được trang bị đầu sạc J1772.

Tất nhiên việc "độc quyền" trạm sạc của Tesla sẽ không kéo dài lâu. Một khi đã chiếm lĩnh đủ thị phần và có được chỗ đứng vững chắc, cộng với xu thế phát triển của xe điện sẽ phát sinh những ưu đãi cũng như quy định của cơ quan quản lý để tạo điều kiện cho các hãng xe khác cùng phát triển, Tesla đã thay đổi dần cách tiếp cận của các trạm sạc độc quyền với các thương hiệu xe khác.

Là một phần của Luật Cơ sở hạ tầng Lưỡng đảng được thông qua vào năm 2021, Chính phủ Mỹ tuyên bố sẽ cung cấp 7,5 tỷ USD trợ cấp liên bang để xây dựng mạng lưới bộ sạc nhanh trên toàn quốc, ít nhất là cách nhau 50 dặm (hơn 80 km) dọc theo các tuyến đường chính.

Một yêu cầu để tiếp cận nguồn tài trợ này là các trụ sạc phải có thể tiếp cận được bằng nhiều thương hiệu xe điện khác nhau, bao gồm chuẩn Tiêu chuẩn sạc kết hợp (CCS) không có sẵn tại Tesla Supercharger.

Chia sẻ trạm sạc cho "đối thủ"

Vào tháng 11/2022, Tesla đã công bố thiết kế đầu nối NACS (North American Charging System - hệ thống sạc Bắc Mỹ) của mình trong nỗ lực khuyến khích các nhà cung cấp dịch vụ thương hiệu ô tô khác áp dụng công nghệ này và giúp biến NACS thành tiêu chuẩn mới. Vào thời điểm đó, mọi hãng xe khác đều đang sử dụng CCS ở Bắc Mỹ.

Thiết kế "Magic Dock" cho phép các mẫu xe của các thương hiệu khác sử dụng chuẩn CCS có thể sạc tại các hệ thống Tesla Supercharger thế hệ mới.

Tesla bắt đầu lắp đặt cơ cấu "Magic Dock" (đầu nối thần kỳ) tại một số trạm sạc V3 vào tháng 2/2023, bao gồm bộ chuyển đổi NACS sang CCS. Khi những chiếc xe điện sử dụng cổng sạc CCS sử dụng các trạm sạc Tesla Supercharger, cơ cấu thông minh này sẽ tự động gắn thêm cổng chuyển đổi NACS – CCS trực tiếp và người dùng không cần phải thực hiện thêm thao tác nào.

Nếu một chiếc Tesla với trang bị cổng sạc NACS, đầu nối này vẫn được cố định ẩn trên trụ sạc. Magic Dock cho phép Tesla đủ điều kiện để hưởng gói ưu đãi của chính phủ liên bang trong việc nâng cấp và mở rộng hệ thống Tesla Supercharger.

Vào tháng 9/2024, tổ chức SAE thông báo hoàn thành việc tiêu chuẩn hóa NACS với tên gọi SAE J3400. Điều này đánh dấu một bước phát triển mạnh của Tesla khi thay vì là tiêu chuẩn độc quyền của một công ty duy nhất, giờ đây NACS đã trở thành tiêu chuẩn của một tổ chức quốc tế được công nhận.

Không chỉ mở rộng tệp khách hàng, "Magic Dock" còn giúp Tesla nhận được khoản ưu đãi lớn từ chính phủ Mỹ trong việc mở rộng cơ sở hạ tầng trạm sạc.

Tại thời điểm ban đầu, việc áp dụng rộng rãi chuẩn NACS dường như khó xảy ra mặc dù hệ thống Tesla Supercharger được coi là vượt trội hơn nhiều nhờ thiết kế mạnh mẽ và thân thiện với người dùng cũng như việc thanh toán dễ dàng.

Tuy nhiên chỉ 6 tháng sau, Ford trở thành thương hiệu đầu tiên tuyên bố sẽ hợp tác trong một thỏa thuận cho phép khách hàng của mình tiếp cận hơn 2.700 trạm sạc Tesla Supercharger trên khắp nước Mỹ và Canada.

Không chỉ hỗ trợ kết nối với trạm sạc Tesla Supercharger, Ford cũng cam kết áp dụng giao thức NACS do Tesla phát triển thay vì cổng CCS trên các mẫu xe ra mắt trong tương lai.

Tiếp nối theo Ford, hàng loạt các thương hiệu khác cũng công bố sẽ áp dụng chuẩn NACS lên các mẫu xe điện sớm ra mắt. Tính đến thời điểm hiện tại, các thương hiệu xe điện có thể sử dụng trạm sạc Tesla Supercharger bao gồm Ford, General Motors, Rivian, Volvo, Polestar và Nissan. Chỉ có Mitsubishi Motors là vẫn chưa công bố sẽ phát triển các mẫu xe tương thích với NACS.

Đối với những chủ sở hữu xe điện sử dụng chuẩn CCS thuộc những thương hiệu khác, họ sẽ phải chờ bộ chuyển đổi được nhà sản xuất chấp thuận. Một số đơn vị thứ 3 công bố các sản phẩm đầu chuyển đổi đủ tiêu chuẩn về an toàn với NACS như Lectron với đầu nối Vortex Plug trị giá 199 USD. Tuy nhiên, các sản phẩm này bị Tesla khuyến cáo không sử dụng trên trang web chính thức.

Sau Ford, các ông lớn khác trong ngành công nghiệp ô tô dần chuyển đổi qua chuẩn NACS nhằm tận dụng hệ thống Tesla Supercharger rộng khắp toàn cầu.

Câu chuyện phát triển trạm sạc trong ngành công nghiệp ô tô điện rõ ràng là chuyện con gà - quả trứng điển hình. Nếu Tesla không tự mình phát triển hệ thống trạm sạc, hãng này sẽ rất khó bán xe điện và trở thành "ông trùm" trong ngành công nghiệp này như hiện nay.

Hàng loạt hãng xe không tự mình phát triển hệ thống trạm sạc mà chờ đợi vào các chính sách hay sự đầu tư trạm sạc của bên thứ ba đều rơi vào tình cảnh ế ẩm, vì khách hàng khi mua xe sẽ quan tâm tới việc sạc điện.

Tất nhiên trong giai đoạn đầu của quá trình phát triển trạm sạc, không thể có chuyện Tesla ngay lập tức chia sẻ hệ thống trạm sạc cho các đối thủ cạnh tranh.

Món đầu tư này của Tesla là nhắm bán xe Tesla, không phải để hỗ trợ đối thủ phát triển xe điện. Còn khi đã có được vị thế và khi thị trường xe điện phát triển đủ lớn, Tesla sẽ coi hệ thống trạm sạc này là những "con gà" đẻ trứng đều đặn.

Tại Việt Nam, VinFast cũng đang đi theo con đường giống như Tesla khi phát triển hệ thống trạm sạc riêng chỉ dành cho xe VinFast. Điều này bước đầu cho thấy thành công với hơn 67.000 xe bán ra trong 11 tháng đã qua của năm nay, tạm dẫn đầu doanh số toàn thị trường, vượt qua cả Toyota hay Hyundai.

Trong tương lai, có thể VinFast sẽ chia sẻ hạ tầng này cho các hãng xe điện khác trên thị trường. Còn ở thời điểm hiện tại, ưu tiên lớn nhất của khoản đầu tư khổng lồ này vẫn sẽ là nhằm phủ sóng các dòng xe của VinFast cũng như tạo lợi thế cạnh tranh với các đối thủ trên thị trường.

Việt Hà