Trung Đông sắp rơi vào trận chiến dầu mỏ?

Bất kỳ cuộc tấn công nào của Israel sẽ làm gián đoạn 1,7 triệu thùng dầu xuất khẩu mỗi ngày của Tehran. Thậm chí, điều này sẽ gây ra hậu quả cho thị trường năng lượng toàn cầu.

Một chu kỳ tấn công không kiểm soát như vậy sẽ có nguy cơ làm tăng giá mặt hàng thiết yếu nhất thế giới, làm bùng phát lạm phát và gây tổn hại cho nền kinh tế toàn cầu vài tuần trước cuộc bầu cử của Hoa Kỳ.

Một chu kỳ tấn công không kiểm soát được sẽ có nguy cơ khiến giá dầu tăng vọt. Ảnh: Reuters.

Liệu Israel có tấn công cơ sở hạ tầng năng lượng của Iran?

Israel đã thảo luận về các cuộc tấn công vào ngành dầu khí của Iran với các đồng minh Hoa Kỳ của mình khi họ xem xét một phản ứng tiềm tàng đối với việc Tehran bắn 180 tên lửa vào Israel trong tuần này.

Khi Iran tiến hành một cuộc tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái được báo trước rõ ràng vào Israel vào tháng 4, chính phủ của Thủ tướng Benjamin Netanyahu đã đáp trả bằng một cuộc tấn công vào một căn cứ không quân của Iran. Không bên nào muốn leo thang thêm nữa.

Tuy nhiên, lần này, các nhà phân tích dự báo phản ứng của Israel sẽ quyết liệt hơn, có thể nhắm vào ngành công nghiệp dầu khí quan trọng của Iran.

“Israel đang trong ‘chế độ ba đổi một mắt’. Tôi có cảm giác phản ứng sẽ lớn hơn nhiều so với hồi tháng 4”, Bob McNally, người sáng lập Rapidan Energy Group và là cựu cố vấn năng lượng của tổng thống Hoa Kỳ George W. Bush cho biết.

Israel có thể nhắm mục tiêu vào những địa điểm nào ở Iran?

Cơ sở hạ tầng năng lượng quan trọng nhất của nước cộng hòa Hồi giáo này là cơ sở xuất khẩu đảo Kharg, cách bờ biển phía nam của Iran khoảng 25km, nơi xử lý khoảng 90 phần trăm các lô hàng dầu thô của nước này.

Samir Madani, giám đốc điều hành của TankerTrackers.com, nơi đưa tin về các lô hàng dầu, cho biết các tàu chở dầu rỗng gần Kharg đã rời khỏi khu vực kể từ cuộc tấn công bằng tên lửa của Iran vào Israel

Ông cho biết nhóm tàu chở dầu quốc gia của Iran "có vẻ như đang lo sợ về một cuộc tấn công sắp xảy ra của Israel", đồng thời nói thêm rằng "cuộc di tản qua đêm" như vậy chưa từng có tiền lệ.

Các mục tiêu năng lượng thay thế, ít quan trọng hơn có thể bao gồm nhà máy lọc dầu Abadan, chiếm 17% công suất lọc dầu của Iran và 13% nguồn cung xăng của nước này, theo các nhà phân tích tại Kpler.

Bức ảnh này được chụp vào năm 2016 cho thấy các cơ sở dầu mỏ trên đảo Kharg. Ảnh: Reuters.

Ngoài ra, các đường ống chính và kho chứa gần Hormozgan cũng có thể bị nhắm mục tiêu.

Một cuộc tấn công của Israel vào cơ sở hạ tầng dầu mỏ nhỏ của Iran có thể gây ra tình trạng mất sản lượng tạm thời lên tới 450.000 thùng/ngày, theo ước tính của Citi. Nhưng một cuộc tấn công vào Kharg sẽ dẫn đến tổn thất lớn hơn nhiều, kéo dài hơn lên tới 1,5 triệu thùng/ngày, hoặc khoảng 1,4% lượng tiêu thụ toàn cầu.

Việc tấn công các nhà máy lọc dầu thay vì các mỏ dầu hoặc nhà ga xuất khẩu có thể ít tác động đến giá dầu hoặc thậm chí khiến giá dầu giảm xuống, vì Iran sẽ có nhiều dầu thô hơn để bán ra nước ngoài.

Iran có thể làm gì để đáp trả?

Để trả đũa, Iran và các lực lượng ủy nhiệm của nước này có thể tìm cách quốc tế hóa xung đột bằng cách tấn công các hoạt động năng lượng trên khắp khu vực, bao gồm cả hoạt động của các công ty Hoa Kỳ hoặc các đồng minh của Hoa Kỳ tại Vịnh. Các nhà phân tích cảnh báo rằng bất kỳ động thái nào như vậy sẽ đại diện cho sự leo thang đáng kể.

"Rủi ro là đây không còn là cuộc xung đột hạn chế giữa Israel và Iran nữa. Hiện tại có một vòng cung bất ổn rộng lớn", Daniel Yergin, một nhà sử học năng lượng từng đoạt giải Pulitzer, cho biết.

Năm 2019, Hoa Kỳ đổ lỗi cho Iran về một cuộc tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái tinh vi vào các cơ sở dầu mỏ Khurais và Abqaiq của Saudi Arabia, tạm thời làm tê liệt hơn một nửa sản lượng dầu thô của vương quốc này. Iran cũng bị đổ lỗi cho hai cuộc tấn công phá hoại vào tàu chở dầu ở Vịnh trong năm đó.

Nhưng sự xích lại gần kể từ khi Riyadh và Tehran khôi phục quan hệ ngoại giao vào năm ngoái có nghĩa là Saudi Arabia hiện không có khả năng "nằm đầu danh sách tấn công trả đũa của Iran", Croft của RBC cho biết.

Thay vào đó, Iran có thể thúc đẩy các lực lượng ủy nhiệm của mình tăng cường tấn công các tàu chở dầu, làm gián đoạn nguồn cung và buộc giao thông phải chuyển hướng. Phiến quân Houthi ở Yemen trong nhiều tháng đã tấn công các tàu buôn ở Biển Đỏ, nói rằng các cuộc tấn công này là để ủng hộ Hamas và người Palestine.

Một kịch bản "cực đoan hơn", Jason Bordoff, giám đốc sáng lập của Trung tâm Chính sách Năng lượng Toàn cầu tại Đại học Columbia, cho biết, sẽ làm tắc nghẽn giao thông qua Eo biển Hormuz, tuyến đường biển mà một trong năm thùng dầu thô tiêu thụ toàn cầu đi qua mỗi ngày. Theo Marine Traffic, trung bình có 2.500 tàu thương mại đi qua eo biển này mỗi tháng.

Trong cuộc chiến tranh Iran-Iraq những năm 1980, Tehran đã thả mìn ở eo biển này trong cuộc chiến được gọi là cuộc chiến tàu chở dầu.

Các nhà phân tích tại Citi cho biết nỗ lực thành công nhằm chặn eo biển Hormuz, mặc dù không có khả năng xảy ra, sẽ dẫn đến giá tăng "vượt xa mức cao kỷ lục trước đó", ngay cả khi chỉ trong một thời gian giới hạn. Giá dầu Brent cao nhất mọi thời đại là 147,50 USD/thùng vào năm 2008.

Lê Na (Theo FT)