Trán cháy rực nghĩ trời đất mới

Các tác giả nhận giải thưởng Văn học Nghệ thuật Nguyễn Đình Thi lần thứ III. Ảnh: PHẠM ANH

Chúng ta đều biết, thời gian những năm 1948 - 1949 là thời gian khó khăn như thế nào với cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân và bộ đội ta. Bài thơ “Đất nước” ra đời trong hoàn cảnh ấy, nhưng đã toát lên chí khí của nhà thơ-chiến sĩ Nguyễn Đình Thi. Và không những chí khí, nó còn thể hiện được sự tự tại, tầm nhìn xa của tác giả bài thơ, lúc bấy giờ như một người phát ngôn bằng thơ về cuộc kháng chiến của đất nước mình, dân tộc mình. “Trán cháy rực nghĩ trời đất mới”, ngay từ hồi ấy, đã đĩnh đạc nghĩ về “trời đất mới”, về ngày mai tươi sáng của đất nước mình: “Nước Việt Nam từ than bụi/Rũ bùn đứng dậy sáng lòa” (Đất nước). Sự tự tin, niềm tin vào con đường đi tới ngày chiến thắng, những hình ảnh thơ đẹp nhất viết về dân tộc mình, đó là những gì mà nhà thơ Nguyễn Đình Thi đã thể hiện qua bài thơ “Đất nước”.

Năm nay (2023), kỷ niệm 20 năm ngày nhà thơ, nhạc sĩ, nhà viết kịch, nhà văn Nguyễn Đình Thi qua đời (28/4/2003), gia đình nhà văn Nguyễn Đình Thi, lần thứ 3 tổ chức trao giải thưởng Văn học Nghệ thuật mang tên “Nguyễn Đình Thi”.

Khác với 2 lần trước, lần này giải thưởng được trao tại Quảng Ngãi cho 3 nhạc sĩ của miền Trung. Đó là nhạc sĩ Lê Quang Vũ ở Huế, nhạc sĩ Đình Thậm ở Đà Nẵng và nhạc sĩ Văn Phượng ở Quảng Ngãi. Ba tác phẩm được chọn trao giải của 3 nhạc sĩ này đều viết về Quảng Ngãi và đều là tác phẩm xuất sắc. Lê Quang Vũ với Giao hưởng thơ mang tên “Trẻ em Mỹ Lai”, Đình Thậm với ca khúc “Quảng Ngãi trong tôi” (còn mang tên thứ hai là “Quê mình trăm mến ngàn thương”) và Văn Phượng với hợp xướng “Chân sóng” viết về sự hy sinh anh dũng của 64 chiến sĩ bảo vệ đảo Gạc Ma thuộc quần đảo Trường Sa.

Năm nay cũng là dịp kỷ niệm 35 năm ngày các chiến sĩ bảo vệ Gạc Ma hy sinh (14/3/1988 - 14/3/2023), nên lần trao giải Nguyễn Đình Thi mang rất nhiều ý nghĩa. Vào thời thanh xuân trực tiếp tham gia vào cuộc kháng chiến chống Pháp, nghệ sĩ Nguyễn Đình Thi đã có hai ca khúc để đời. Đó là bài hát “Diệt Phát xít” và ca khúc mang hơi thở trường ca “Người Hà Nội”. Hai bài hát ấy đã sống hai phần ba thế kỷ, và hứa hẹn sẽ sống mãi với đất nước và nhân dân Việt Nam. Trao giải thưởng “Nguyễn Đình Thi” lần này cho ba nhạc sĩ, cũng là dịp tôn vinh nhạc sĩ Nguyễn Đình Thi, người chỉ sáng tác 2 bài hát, nhưng là 2 tác phẩm để đời.

Người nghệ sĩ lớn ấy, từ năm 1948 đã viết bài thơ “Đất nước” bất hủ với câu thơ đầy tiên báo “Trán cháy rực nghĩ trời đất mới”, nói lên chỗ đứng, vị thế của người nghệ sĩ “cùng đổ mồ hôi cùng sôi giọt máu” (thơ Xuân Diệu) với dân tộc mình. Một đất nước có những nhà thơ, những nghệ sĩ biết cam kết số phận mình cùng số phận của nhân dân mình, dân tộc mình như vậy, là một đất nước biết “Rũ bùn đứng dậy sáng lòa” (bài thơ “Đất nước”-Nguyễn Đình Thi).

THANH THẢO