Tốc độ phổ cập xe điện tăng nhanh ở các nước đang phát triển

Showroom xe điện của hãng BYD ở Thượng Hải, Trung Quốc. Ảnh: Bloomberg

Ở khu vực đang phát triển, Trung Quốc thu hút sự chú ý lớn nhất về tốc độ phổ cập với xe điện chiếm gần 50% tổng doanh số bán xe. Thị trường xe điện nước láng giềng Việt Nam cũng đang phát triển nhanh chóng. Hãng xe điện VinFast chiếm hơn 30% tổng doanh số bán xe tại Việt Nam trong nửa đầu năm nay.

Theo khảo sát của Strategy&, công ty tư vấn của hãng kiểm toán PwC, Thổ Nhĩ Kỳ ghi nhận thị phần xe thuần điện lên mức 13% trong quí đầu tiên, cao gấp đôi tỷ lệ thâm nhập xe điện tại Tây Ban Nha và Úc. Tại Indonesia, thị phần này gần bằng với Mỹ, ở mức 7,4%. Tại Malaysia, con số này là 8,6% trong nửa đầu năm.

Thị trường xe điện thậm chí phát triển nhanh ở các quốc gia hoàn toàn phụ thuộc vào nhập khẩu. Hơn 3/4 kim ngạch nhập nhập khẩu xe vào Nepal, Sri Lanka và Djibouti vào năm ngoái đến từ xe điện. Thị phần nhập khẩu xe điện tại Ethiopia và Lào lần lượt là 40% và 30%. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (EIA), doanh số bán xe điện tăng 60% ở các nước đang phát triển trong năm 2024.

Đây là bằng chứng thấy thế giới đang chuyển sang phương tiện di chuyển bằng điện với tốc độ chóng mặt. Tốc độ thay đổi này khiến dự báo của Tổ chức Các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) rằng mức tiêu thụ dầu tăng ở các nền kinh tế đang phát triển tăng 50% vào năm 2050 so với hiện nay trông có vẻ ảo tưởng.

Trong vài năm qua, người mua xe điện các thị trường mới nổi được hỗ trợ nhợ các miễn trừ thuế nhập khẩu, lệ phí trước bạ và thuế tiêu thụ. Tốc độ phổ cập xe điện ở các nước đang phát triển vẫn có thể chậm lại nếu các ưu đãi bị loại bỏ khi thị trường nội địa phát triển.

Ngay cả khi đó, thị trường xe chạy xăng vẫn khó có thể hồi sinh.

Tại các thị trường mới nổi lớn, giá xe điện đã gần ngang bằng với xe động cơ đốt trong vào năm ngoái . Ở Thái Lan, giá xe điện thậm chí còn rẻ hơn. Chi phí pin giảm và doanh số tăng đã giú giá các mẫu xe điện bán chạy nhất ở Trung Quốc giảm thêm 10%.

Kết hợp với chi phí sở hữu xe điện thấp hơn, một yếu tố quan trọng ở các thị trường mới nổi, nơi phần lớn xe điện được sử dụng làm taxi và vận chuyển hàng hóa, thay vì xe cá nhân, điều này có thể giúp xe điện cạnh tranh với xe xăng ngay cả khi không có sự hỗ trợ của chính phủ.

Nhưng giới nhà hoạch định chính sách ở một nước đang phát triển cũng có thể sẽ mở rộng các ưu đãi cho xe điện vì lý do kinh tế vĩ mô thuần túy.

Tại Ấn Độ và Pakistan, dầu và khí đột chiếm tới 1/3 tổng giá trị nhập khẩu hàng hóa hàng năm, so với khoảng 10% ở Mỹ và Liên minh châu Âu (EU).

Điều này khiến nền kinh tế của họ dễ bị tổn thương bất thường trước những biến động của giá dầu thô. Theo một nghiên cứu vào năm 2022, việc chuyển đổi một nửa lượng xe đang lưu hành của Ấn Độ sang xe điện sẽ đủ để xóa bỏ thâm hụt tài khoản vãng lai dai dẳng của quốc gia này. Thâm hụt tài khoản vãng lai diễn ra khi giá trị nhập khẩu hàng hóa, dịch vụ vượt quá giá trị xuất khẩu của một quốc gia.

Công ty tài chính năng lượng mới Bloomberg (BNEF) dự báo đến năm 2030, xe điện sẽ thay thế khoảng 5,3 triệu thùng dầu mỗi ngày, tương đương khoảng 1/10 tổng lượng nhiên liệu đường bộ tiêu thụ trên toàn cầu hiện nay.

Rõ ràng, tương lai của nhiên liệu đường bộ đang phụ thuộc vào các nước giàu, thay vì các nước đang phát triển.

Nhiều nước phát triển, dẫn đầu là Mỹ, nâng cao hàng rào thuế quan với xe điện, triển khai mạng lưới trạm sạc pin chậm chạp và nới lỏng các quy định về tiết kiệm nhiên liệu.

Điều đó đang tạo cơ hội cho các nhà sản xuất ô tô đốt trong kéo dài thêm vài năm hoạt động kinh doanh lỗi thời của họ giữa lúc các đối thủ cạnh tranh ở thế giới đang phát triển nắm bắt được lợi thế về công nghệ xe điện. Đến khi các nước phát triển nhận ra họ đã tụt hậu đến mức nào thì đã quá muộn để bắt kịp.

Theo Bloomberg

Lê Linh