Thúc đẩy giá trị sáng tạo thành động lực tăng trưởng

Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Hà Nội Phan Văn Phúcphát biểu khai mạc hội thảo

Nhằm bàn thảo sâu về vấn đề này, ngày 30-9, Sở Khoa học và Công nghệ Hà Nội phối hợp với Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) tổ chức Hội thảo khoa học: “Thương mại hóa tài sản trí tuệ - Thực trạng và giải pháp” với sự tham dự của đại diện bộ, ngành, các trường đại học, viện nghiên cứu, doanh nghiệp, cùng đông đảo nhà khoa học, chuyên gia.

Phát biểu khai mạc, ông Phan Văn Phúc - Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Hà Nội nhấn mạnh: Cùng với cả nước, Hà Nội đang đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, trong đó khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số được xác định là động lực then chốt theo Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị. Sở hữu trí tuệ là trụ cột quan trọng để bảo vệ và khai thác giá trị sáng tạo, nhưng thương mại hóa tài sản trí tuệ ở Việt Nam còn hạn chế.

Quang cảnh buổi hội thảo

Ông Phan Văn Phúc dẫn chứng: Tỷ lệ thương mại hóa sáng chế ở nước ta chỉ khoảng 0,1%, trong khi trung bình thế giới đạt 5% và các nước phát triển khoảng 10%. Điều đó cho thấy nhiều tài sản trí tuệ mới dừng lại ở việc xác lập quyền mà chưa phát huy được tiềm năng thành nguồn lực phát triển. Hà Nội dù dẫn đầu cả nước về số lượng đơn và văn bằng bảo hộ, nhưng việc khai thác các đặc sản, thương hiệu địa phương còn khó khăn do nhận thức xã hội hạn chế và tình trạng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ vẫn phổ biến.

Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ Nguyễn Hoàng Giang

Từ góc độ quản lý nhà nước, ông Nguyễn Hoàng Giang - Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ phân tích xu hướng toàn cầu: Đầu tư cho tài sản vô hình tăng nhanh gấp nhiều lần tài sản hữu hình, chiếm tới 90% giá trị thị trường của các doanh nghiệp S&P 500. Ông nhấn mạnh, thương mại hóa quyền sở hữu trí tuệ đang chuyển dịch từ bảo hộ sang khai thác, trong đó trí tuệ nhân tạo và các công cụ số giúp đánh giá thị trường, tối ưu hóa lợi nhuận.

Với Việt Nam, năm 2025 đứng thứ 44/139 quốc gia về Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu, song vẫn đối diện ba “điểm nghẽn”: Khó khăn trong định giá tài sản trí tuệ do thiếu chuẩn mực pháp lý; thiếu nhân lực và dữ liệu minh bạch; và tình trạng vi phạm quyền ngày càng phức tạp trên môi trường số. Theo ông Giang, Hà Nội cần tiên phong thử nghiệm cơ chế đặc thù như xây dựng hệ sinh thái định giá, áp dụng mô hình tài chính hóa tài sản trí tuệ với sự bảo lãnh của các tổ chức quốc tế để tạo đột phá.

Ông Lưu Hải Minh - Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Công nghệ Mới Nhật Hải (OIC New)

Ở góc nhìn doanh nghiệp, ông Lưu Hải Minh - Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Công nghệ Mới Nhật Hải (OIC New) chia sẻ hành trình thương mại hóa sáng chế. Từ xuất phát điểm là một doanh nghiệp khoa học và công nghệ, OIC New đã phát triển hệ sinh thái sản phẩm nano như: Nano Curcumin, Nano Silymarin, Nano Rutin, Nano Ginkgo Biloba… được cấp bằng sáng chế tại Việt Nam và Mỹ, nhiều sản phẩm đã có mặt trên sàn thương mại quốc tế như Amazon.

Ông Minh cho biết, quá trình này không hề dễ dàng do thiếu hành lang pháp lý rõ ràng về định giá tài sản trí tuệ và chính sách thuế còn bất cập. Doanh nghiệp phải tự xoay xở để tiếp cận vốn, trong khi tài sản trí tuệ chưa được công nhận rộng rãi như tài sản đảm bảo. Ông đề xuất Hà Nội thí điểm định giá sáng chế của 25 doanh nghiệp khoa học công nghệ bằng nguồn ngân sách thành phố, coi đó là cơ sở cho tín dụng và đầu tư R&D. Đây sẽ là thước đo quan trọng để khuyến khích doanh nghiệp tiếp tục đầu tư nghiên cứu, biến kết quả khoa học thành sản phẩm có giá trị.

TS. Nguyễn Hữu Cẩn – Quyền Viện trưởng Viện Khoa học Sở hữu trí tuệ quốc gia trình bày tham luận

TS. Nguyễn Hữu Cẩn - Quyền Viện trưởng Viện Khoa học Sở hữu trí tuệ quốc gia bổ sung thêm bức tranh toàn cảnh: Việt Nam hiện đứng thứ 37 toàn cầu về chỉ số đầu ra đổi mới sáng tạo, nhưng chỉ xếp hạng 112 về thu nhập từ sở hữu trí tuệ. Nghịch lý này phản ánh hiệu quả tạo ra kết quả nghiên cứu, sáng chế tương đối tốt, song lại kém hiệu quả trong chuyển hóa thành doanh thu. Theo ông Cẩn, doanh nghiệp trong nước đang khai thác tài sản trí tuệ mất cân bằng, chủ yếu dựa vào nhãn hiệu và bí mật kinh doanh, bỏ qua tiềm năng cấp phép sáng chế. Nhiều nhà khoa học lựa chọn công bố quốc tế thay vì đăng ký bảo hộ vì thủ tục phức tạp. Ông Cẩn đề xuất phải có cơ chế tài chính hóa tài sản trí tuệ, đầu tư đào tạo chuyên gia định giá, và khuyến khích các trường đại học phát triển mô hình spin-off để đưa công nghệ ra thị trường.

Các ý kiến tại hội thảo đều thống nhất: Thương mại hóa tài sản trí tuệ là chìa khóa để Việt Nam bứt phá trong giai đoạn tới, đặc biệt khi Hà Nội đã 2 năm liên tiếp dẫn đầu chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương. Để làm được điều này, ngoài nỗ lực của doanh nghiệp và giới khoa học, rất cần sự kiến tạo chính sách mạnh mẽ từ Nhà nước, trong đó ưu tiên các giải pháp về định giá, tài chính, thực thi quyền và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Chỉ khi tài sản trí tuệ được nhìn nhận và khai thác đúng tầm giá trị, chúng mới thực sự trở thành động lực cho tăng trưởng kinh tế tri thức và hội nhập bền vững.

Tin và ảnh Thu Hằng