Thiệt thòi khi nhận bảo hiểm xã hội một lần
Do ảnh hưởng của dịch Covid-19 kéo dài, nhiều lao động nghỉ việc, mất việc cho nên đã lựa chọn nhận bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần và xu hướng này ngày càng tăng qua từng năm ở TP Hồ Chí Minh. Ðây được xem là thực trạng đáng lo ngại, không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người lao động (NLÐ) mà còn làm ảnh hưởng tới tình hình kinh tế - xã hội cũng như việc bảo đảm an sinh xã hội cho người dân.
Nhân viên BHXH quận 1 tư vấn các chế độ, chính sách về BHXH cho người lao động, cán bộ hưu trí trên địa bàn quận.
Do ảnh hưởng của dịch Covid-19 kéo dài, nhiều lao động nghỉ việc, mất việc cho nên đã lựa chọn nhận bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần và xu hướng này ngày càng tăng qua từng năm ở TP Hồ Chí Minh. Ðây được xem là thực trạng đáng lo ngại, không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người lao động (NLÐ) mà còn làm ảnh hưởng tới tình hình kinh tế - xã hội cũng như việc bảo đảm an sinh xã hội cho người dân.
Anh Nguyễn Văn Thăng, công nhân xưởng đúc, có thời gian làm việc gần 15 năm ở một công ty cơ khí đóng trên địa bàn phường Phú Mỹ, quận 7 vừa nhận BHXH một lần từ cơ quan BHXH thành phố. Cách đây hơn một năm, anh Thăng quyết định nghỉ việc, làm thủ tục nhận BHXH một lần vì nhận thấy sức khỏe không đủ đảm đương công việc.
Anh Thăng chia sẻ: “Tôi đã có 15 năm đi làm và đóng BHXH, giờ 50 tuổi không thể làm công việc ngồi ở xưởng liên tục cho nên quyết định nhận trọn gói số tiền BHXH một lần, khoảng 80 triệu đồng. Với số tiền này, tôi dùng một ít để sắm chiếc xe máy mới chạy xe công nghệ, còn lại để dành phòng thân”.
Cách nhận BHXH một lần như anh Thăng đang là xu hướng mà nhiều công nhân, NLÐ làm việc trong các ngành như may mặc, cơ khí, xây dựng, lao động phổ thông lựa chọn, nhất là những người có độ tuổi trên dưới 50 vì họ không còn đủ sức khỏe để tiếp tục theo đuổi công việc, chờ đủ tuổi nghỉ hưu hay đủ thời gian 20 năm đóng BHXH để được hưởng lương hưu. Chị Như Lan, ngụ quận Gò Vấp, có chuyên môn làm công tác nhân sự, tư vấn luật tại nhiều công ty, thẳng thắn cho biết: “Tôi đã nghỉ việc ở nhà được 10 tháng nay, chờ khi đủ thời gian quy định (sau một năm nghỉ việc, không tham gia tiếp BHXH) sẽ làm thủ tục hưởng chế độ BHXH một lần. Khi quyết định nhận BHXH một lần, tôi đã nghiên cứu kỹ các quy định trước đó và nhận thấy, bản thân tôi hay NLÐ khác khi nhận BHXH một lần sẽ nắm chắc được khoản tiền trong tay, trong khi nếu chờ đủ thời gian mới được nhận lương hưu lại quá lâu mà không biết đến lúc đó có gì biến động ảnh hưởng đến bản thân mình hay không”.
Theo cơ quan BHXH thành phố Hồ Chí Minh, xu hướng NLÐ nhận BHXH một lần luôn tăng qua từng năm. Năm 2020, do ảnh hưởng dịch Covid-19, số người đăng ký hưởng BHXH một lần có xu hướng tăng cao. Nếu như năm 2019, BHXH thành phố giải quyết 96.399 hồ sơ hưởng BHXH một lần thì năm 2020 giải quyết cho 111.742 người hưởng (tăng 15.343 người). Ðáng lưu ý, số người có số năm đóng BHXH hơn 10 năm đăng ký hưởng BHXH một lần ngày càng nhiều và độ tuổi cũng được trẻ hóa. Giám đốc BHXH thành phố Hồ Chí Minh Phan Văn Mến cho biết thêm, nếu như năm 2015 chỉ có 8.275 hồ sơ của người có thời gian tham gia BHXH hơn 10 năm đăng ký hưởng BHXH một lần (chiếm 11% tổng số hồ sơ hưởng BHXH một lần) thì đến năm 2020 tăng lên 24.915 hồ sơ (22,3%). Tuổi đời trung bình của người hưởng BHXH một lần năm 2015 là 39,9 thì đến năm 2020 chỉ còn là 35,4 tuổi.
Giám đốc Trung tâm Tư vấn pháp luật (Liên đoàn Lao động TP Hồ Chí Minh) Trần Văn Triều nhấn mạnh: NLÐ khi nhận khoản BHXH một lần có thể giúp giải quyết các vấn đề khó khăn trước mắt, song xét về lâu dài, NLÐ sẽ rất thiệt thòi, nhất là khi hết tuổi lao động. So sánh quyền lợi giữa việc nhận BHXH một lần và hưởng lương hưu thì rõ ràng chế độ hưu trí có nhiều ưu việt hơn. Cụ thể, với 22% mức tiền lương tháng đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất hằng tháng thì một năm tổng mức đóng BHXH là 2,64 tháng lương. Nhưng khi hưởng BHXH một lần, với mỗi năm đóng, NLÐ chỉ được hưởng bằng 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014 và hai tháng cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi. Như vậy, NLÐ hưởng BHXH một lần sẽ rất thiệt thòi.
NLÐ nhận BHXH một lần không chỉ mất đi cơ hội được hưởng lương hưu và nguồn tài chính ổn định cuộc sống lâu dài khi bị suy giảm khả năng lao động, hết tuổi lao động, mà còn phải đối mặt nguy cơ không chi trả nổi nếu mắc bệnh hiểm nghèo, trở thành gánh nặng đối với gia đình, xã hội. “Có nhiều nguyên nhân khiến NLÐ chọn hưởng BHXH một lần. Trong đó, việc thay đổi chính sách về tỷ lệ tính lương hưu và lộ trình tăng tuổi nghỉ hưu theo từng năm đối với cả nam lẫn nữ có tác động không nhỏ cho nên BHXH Việt Nam xem xét sửa đổi quy định hưởng BHXH một lần theo hướng chặt chẽ hơn; sửa đổi điều kiện hưởng chế độ hưu trí theo hướng giảm dần số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu”, ông Phan Văn Mến đề nghị.
Phó Vụ trưởng BHXH (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội) Trần Hải Nam cho biết, việc người nhận BHXH một lần có xu hướng gia tăng làm ảnh hưởng lớn đến mở rộng diện bao phủ BHXH. Do đó, để giảm việc hưởng BHXH một lần, Nhà nước cần tạo việc làm, nâng cao thu nhập và bảo đảm đời sống của NLÐ; tăng lợi ích và tính hấp dẫn của chính sách lương hưu thông qua việc sớm thực hiện giảm điều kiện về thời gian đóng góp tối thiểu từ 20 năm xuống 15 năm và tiến tới 10 năm. Hiện nay, quy định điều kiện về thời gian tối thiểu được hưởng lương hưu quá chặt chẽ dẫn đến số người đang tham gia rời bỏ hệ thống BHXH trước tuổi nghỉ hưu khá lớn.
