'Thèm quá, cá đồng kho nghệ'

Có dịp đến Đức Linh, Tánh Linh cùng với gia đình một nông dân xứ Quảng dùng bữa cơm thanh đạm, chắc chắn bạn sẽ được thưởng thức những món ăn đậm đà vị nghệ, nếu không thịt kho nghệ, lòng già xào nghệ, thì cũng cá lóc um nghệ với chuối chát... Người Đức Linh, Tánh Linh ngoài sản xuất lúa gạo, cây cao su, hồ tiêu... họ còn tận dụng đất đai để trồng nghệ. Vùng Mê Pu, Nghị Đức… nơi bà con trồng nghệ tương đối nhiều, đặc biệt nghệ ở đây có màu vàng tươi, hương thơm, không bị hăng, bị đắng như nghệ ở nhiều nơi khác. Nói trồng nhiều, nhưng để mua với số lượng năm, mười ký, người mua phải liên hệ đặt trước.

Nghệ làm ra trước hết sử dụng trong gia đình, số còn lại phơi khô, giã làm nghệ bột, 1 kg nghệ bột có giá trên 100.000 đồng. Nghệ Đức Linh, Tánh Linh tốt không thua gì nghệ Quảng, rất được người tiêu dùng ưa chuộng. Bà con Việt kiều về thăm quê cũng chọn mua nghệ ở đây mang về làm quà hoặc để dành sử dụng trong gia đình.

Ngoài giá trị thực phẩm, nghệ còn là vị thuốc quý chữa các chứng viêm nhiễm. Trong thành phần củ nghệ vàng có chứa chất chống oxy hóa cực mạnh mang tên curcumin, chính hợp chất này có tác dụng ngăn chặn sự phát triển các tế bào ung thư bằng cơ chế giảm sưng và tiêu viêm. Ngoài hợp chất curcumin, trong củ nghệ còn chứa các chất hợp kháng estrogen, các hợp chất này làm giảm sự tiết estrogen, ngăn chặn sự phát triển các tế bào ung thư. Nghệ còn là vị thuốc chữa viêm loét dạ dày, người ta dùng nghệ pha với mật ong để uống hàng ngày, vừa trị được bệnh vừa làm đẹp da. Nhờ những giá trị đặc biệt ấy, nghệ luôn là thành phần chính trong nhiều bài thuốc đông y.

Tôi nhớ ngày xưa, lúc mẹ còn sống, mỗi lần nghe anh em tôi khọt khẹt ho là bà lập tức mua lòng già heo làm sạch xào với nghệ tươi, lá hẹ cho ăn. Mẹ bảo ăn vậy tốt cho phổi, đỡ ho. Ăn mãi rồi chúng tôi cũng nghiện, sau này cứ năm, mười ngày nửa tháng vợ chồng, con cái trong gia đình đều có bữa ăn đặc quê “lòng heo xào nghệ”. Là người Quảng, ai mà không thích món này, vừa rẻ, vừa đậm đà hương vị.

Lòng già và nghệ còn chế thêm món lòng xào nghệ với bún tươi, lá hẹ. Đây là món ăn thay bữa, không cần cơm.

Với lá nghệ, người ta dùng làm nguyên liệu chính để kho cá đồng. Chỉ cần vài con cá rô, mớ lá nghệ xắt đều đem kho, cả nhà đã có nồi thức ăn rất đậm đà và ngon miệng. Nhiều người khi mang thức ăn này lên họ chỉ gắp lá nghệ ăn với cơm, còn cá thì để nguyên.

Nói vậy để thấy nghệ là thứ gia vị không thể thiếu, ngay cả nồi cháo vịt, cháo gà... Cái màu vàng có mùi thơm hăng hăng ấy đã đồng hành suốt theo chiều dài lịch sử cả lúc trên rừng hay khi xuống phố. Nhiều người ra nước ngoài, sống trong điều kiện tiện nghi, sung sướng, ăn uống chẳng thiếu món gì, nhưng vẫn cứ thỉnh thoảng điện về: “Thèm quá, cá đồng kho nghệ”. Hương nghệ đã trở thành hương vị quê hương!