Thể chế thông thoáng mở đường cho PPP bứt tốc

Sẵn sàng bứt phá

Chia sẻ tại Đối thoại cấp cao về PPP năm 2025 do Bộ Tài chính phối hợp Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) tổ chức ngày 25/11, Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Quốc Phương cho biết, những năm qua, khuôn khổ chính sách về PPP liên tục được hoàn thiện. Việc sửa đổi Luật PPP và các nghị định liên quan đã mở rộng tối đa các lĩnh vực có thể triển khai theo hình thức PPP, tăng tính linh hoạt trong cơ chế tài chính, chia sẻ rủi ro, đồng thời rút gọn quy trình nhằm tạo thuận lợi cho nhà đầu tư.

“Sau giai đoạn nỗ lực hoàn thiện thể chế, Việt Nam đã sẵn sàng bước vào thời kỳ thúc đẩy mạnh mẽ các dự án PPP mang tính lan tỏa cao”, ông Trần Quốc Phương nhấn mạnh.

Nhóm lĩnh vực giao thông - trụ cột của chương trình PPP - có nhu cầu vốn lớn và khả năng thu hút nhà đầu tư mạnh nhất, từ đường bộ cao tốc, cảng biển, sân bay đến hạ tầng kết nối liên vùng. Nhóm thứ hai là giao thông đô thị tích hợp phát triển đô thị (TOD). Trong bối cảnh các đô thị lớn đối mặt với áp lực hạ tầng, nhu cầu phát triển metro, hệ thống vận tải công cộng và đô thị thông minh tăng cao, PPP được xem là hướng đi quan trọng.

Nhóm thứ ba là đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và hạ tầng xã hội. Theo Thứ trưởng Phương, đây là lĩnh vực mới nhưng đầy tiềm năng, được xác định là một trụ cột chiến lược trong Nghị quyết 57. Việt Nam mong muốn thúc đẩy các mô hình PPP sáng tạo, phù hợp xu thế phát triển của nền kinh tế số.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Quốc Phương phát biểu tại chương trình đối thoại.

Có 15 năm đồng hành với Việt Nam trong việc xây dựng nền tảng cho PPP, ông Shantanu Chakraborty - Giám đốc ADB tại Việt Nam - đánh giá Chính phủ Việt Nam đã nỗ lực trong việc hoàn thiện khung khổ pháp lý, tạo nền tảng vững chắc để phát triển các dự án PPP theo hướng chiến lược. Tuy nhiên, để đưa ra thị trường nhiều dự án thực sự khả thi, hấp dẫn và đủ điều kiện vay vốn ngân hàng, Việt Nam phải đối mặt không ít thách thức.

Theo ông Chakraborty, để một dự án PPP khả thi về mặt tài chính, cần nghiên cứu khả thi chất lượng cao, phân tích rủi ro đầy đủ và sự phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan liên quan. “Chỉ khi đáp ứng các yêu cầu này, dự án mới có thể thuyết phục được các tổ chức tín dụng tham gia”, ông nhấn mạnh.

Việc phân bổ rủi ro vẫn là mối quan tâm lớn đối với nhà đầu tư. Sự rõ ràng trong mô hình doanh thu, cơ chế hỗ trợ của Chính phủ và tính nhất quán trong thực thi hợp đồng đóng vai trò then chốt để củng cố niềm tin thị trường.

Ông Shantanu Chakraborty - Giám đốc ADB tại Việt Nam.

Nguồn tài chính dài hạn cho hạ tầng còn hạn chế. Dù các ngân hàng trong nước ngày càng quen thuộc với PPP, nhưng các vấn đề về kỳ hạn vay, khả năng chịu rủi ro và thiếu công cụ tài chính phù hợp vẫn là rào cản cho các dự án lớn.

Việc lựa chọn nhà đầu tư theo cơ chế cạnh tranh cũng gặp thách thức khi nhiều dự án phải dựa vào đề xuất hoặc chỉ định thầu, làm giảm tính minh bạch, cạnh tranh và khó đảm bảo giá trị đồng tiền.

Đại diện ADB tại Việt Nam cam kết sẽ tiếp tục đồng hành và hỗ trợ Việt Nam nâng cao hiệu quả khi triển khai chính sách PPP, từ hỗ trợ cải cách chính sách, tăng cường năng lực đến chuẩn bị và tư vấn dự án… giúp Việt Nam hiện thức hóa các mục tiêu về PPP.

Các chuyên gia từ ADB đã giới thiệu mô hình "Chuyển đổi tài sản thành giá trị tài chính". Đây được xem là giải pháp đột phá để giải bài toán thiếu vốn đầu tư công.

Gỡ bỏ rào cản tín dụng

Đại diện CTCP Tập đoàn Đèo Cả cho rằng, nhiều rào cản đang cản trở việc huy động vốn cho các dự án PPP. Vướng mắc lớn nhất là quy định giới hạn cấp tín dụng chưa tách bạch giữa tín dụng thương mại và tín dụng cho đầu tư hạ tầng công. Do đó, các khoản vay cho dự án PPP vẫn bị tính vào hạn mức chung, trong khi quy mô dự án lớn, thời gian hoàn vốn dài khiến ngân hàng khó tham gia hoặc chỉ cho vay hạn chế, tạo áp lực lớn cho nhà đầu tư.

Toàn cảnh Đối thoại cấp cao về PPP năm 2025.

Dòng tiền và vốn vay dài hạn thiếu ổn định khiến nhà đầu tư khó đáp ứng nghĩa vụ tài chính. Việc xử lý các thay đổi chính sách, pháp lý còn chậm, làm kéo dài vướng mắc và gia tăng rủi ro, khiến tổ chức tín dụng dè dặt giải ngân. Cơ chế chia sẻ rủi ro tuy đã có quy định nhưng thiếu hướng dẫn cụ thể, làm đàm phán kéo dài, giảm hấp dẫn của dự án.

Từ thực tế trên, doanh nghiệp đề xuất ba giải pháp: Điều chỉnh giới hạn cấp tín dụng để không tính khoản vay PPP vào hạn mức chung, ban hành cơ chế tín dụng đặc thù ưu tiên vốn trung - dài hạn và tăng cường bảo lãnh, cam kết của Nhà nước cùng cơ chế chia sẻ rủi ro rõ ràng, nhất quán.

Lưu Trinh