Thể chế hóa để chung tay tiết kiệm năng lượng đi vào cuộc sống

Các chuyên gia cho rằng, đây là mốc đánh dấu quan trọng trong việc xây dựng khung pháp lý mới, phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế gắn với an ninh năng lượng và bảo vệ môi trường… Đồng thời, tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước, tạo hành lang pháp lý thuận lợi, khuyến khích, thúc đẩy các hoạt động sử dụng NLTK, hiệu quả; tận dụng, thu hút được các nguồn lực trong và ngoài nước để hỗ trợ, thúc đẩy quá trình đầu tư tiết kiệm năng lượng (TKNL), chuyển đổi thị trường và các sản phẩm TKNL.

Nhiều giải pháp thực thi

Trước khi được thông qua, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đã chủ động thực hiện các giải pháp theo chương trình mục tiêu quốc gia về sử dụng NLTK và hiệu quả (VNEEP). Phó Tổng Giám đốc EVN Võ Quang Lâm thông tin, ngay từ những năm 2012 - 2013, EVN đã hỗ trợ khoảng 70.000 hộ gia đình tại Sóc Trăng lắp hệ thống điện năng lượng mặt trời để dùng làm nước nóng số tiền khoảng 1 triệu đồng/hộ. Cùng với đó, thí điểm việc thay trụ đỡ con lăn cho hệ thống tạo oxy cho các đìa tôm. Sau đó, tiếp tục vận động chuyển động cơ để trên bờ xuống dưới đìa tôm và đã tiết kiệm khoảng 37% về điện. "Đây là 2 sáng kiến rất tiêu biểu đã đóng góp tích cực vào việc bảo đảm cung ứng điện" - ông Võ Quang Lâm chia sẻ. Trong giai đoạn từ năm 2011 - 2019, trung bình tốc độ tăng trưởng về điện khoảng hơn 10%/năm; giai đoạn 2021 - 2022 bị ảnh hưởng nặng nề bởi dịch Covid-19 khiến việc sử dụng điện giảm đi một chút, nhưng từ năm 2023 - 2024 trở lại đây, sản lượng điện tiêu thụ tăng trưởng cao trở lại. Năm 2023, tăng trưởng điện là 8,54%, năm 2024 tăng trưởng 9,24%. Từ đầu năm 2025, Bộ Công Thương đã chỉ đạo EVN xây dựng một chương trình bảo đảm cung ứng điện để đáp ứng được nhu cầu tăng trưởng điện hai con số, với kịch bản tăng trưởng cơ bản khoảng 12,2%.

Qua quá trình cung ứng điện, Việt Nam có khoảng hơn 2,5 triệu DN bao gồm sản xuất và thương mại dịch vụ, cùng với đó là nhu cầu điện trong nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản. Các DN này đã sử dụng hết khoảng 82% sản lượng điện. Riêng ngành công nghiệp hiện nay sử dụng khoảng 53% điện của toàn quốc.

Năm 2024, sản lượng điện thương phẩm của toàn quốc là 216 tỷ kWh, riêng nhóm công nghiệp và thương mại dịch vụ đã chiếm 173 tỷ kWh. Đây là một số liệu rất lớn và khi phân tích sâu hơn về nhóm khách hàng là những DN sản xuất trọng điểm, khoảng hơn 4.000 DN đã sử dụng hết 34% về điện.

Nhưng những năm qua, thực hiện chương trình sử dụng NLTK và hiệu quả do Thủ tướng Chính phủ ban hành và Chỉ thị số 20/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ, việc tiết kiệm điện đã được các địa phương, DN và người dân thực hiện rất tốt. Năm 2024, tiết kiệm được khoảng 2,64% lượng điện năng tiêu thụ (yêu cầu trong Chỉ thị 20 là 2%)...

Nhiều giải pháp đồng bộ

Đối với Quy định mới về dán nhãn năng lượng, quản lý hiệu suất sẽ thúc đẩy DN lựa chọn, đầu tư các công nghệ, thiết bị TKNL, Phó tổng Giám đốc EVN Võ Quang Lâm khẳng định, ngoài việc chuyển đổi xanh, nếu sử dụng năng lượng không hiệu quả hơn, không tiết kiệm hơn thì mục tiêu NetZero vào năm 2050 sẽ là một thách thức rất lớn. Vì vậy, việc thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả là rất kịp thời, đáp ứng được mong mỏi của DN trong việc có những công cụ, giải pháp, hành lang pháp lý tốt hơn để cùng thực hiện. Thị trường các công ty dịch vụ năng lượng là một ví dụ điển hình mà các nước tiên tiến đã áp dụng từ rất lâu và rất hiệu quả. EVN cũng đã có những thí điểm ban đầu cùng với các DN. Ông Võ Quang Lâm cho hay, đối với những DN tự có những giải pháp đó là một nguồn lực để có thể tự đầu tư, tự phân bổ các nguồn cùng với sự hỗ trợ của Nhà nước để có những giải pháp tốt hơn trong quá trình lựa chọn công nghệ, thiết bị, nguyên vật liệu tiên tiến. Quan trọng hơn hình thành một thị trường phát triển bền vững, bởi dư địa mà tất cả các bên khi tham gia vào quá trình này đều được hưởng lợi.

Đặc biệt, khi Bộ Chính trị có Nghị quyết 68-NQ/TW là cú hích tạo ra một lực đẩy cho các DN có thể thực hiện các giải pháp TKNL, sử dụng NLTK, hiệu quả nhằm bảo đảm cung ứng điện đòi hỏi tất cả các bên đều phải chung tay, chung sức. EVN sẽ tiếp tục vai trò bảo đảm cung ứng điện và tư vấn, phối hợp với địa phương, DN trong thúc đẩy sử dụng NLTK, hiệu quả. Tạo thuận lợi cho việc phát triển năng lượng tái tạo là một trong những giải pháp quan trọng. Ngoài ra, EVN sẽ tiếp tục thực hiện công tác tư vấn cho các DN sử dụng năng lượng trọng điểm và đặc biệt là các DN đã tham gia cùng với EVN trong các chương trình điều chỉnh phụ tải, dịch chuyển phụ tải thực hiện tốt.

Trong đó, vai trò thứ nhất là một trong các bên thực hiện luật sẽ vận hành hệ thống điện và thị trường điện một cách hiệu quả hơn, an toàn, độ ổn định hơn với rất nhiều giải pháp về đầu tư, vận hành, quản trị,… Thứ hai, EVN sẽ tham gia nhiều hơn để thúc đẩy việc sử dụng NLTK, hiệu quả, năng lượng tái tạo trong toàn xã hội tốt hơn. “Nghị định 57-NĐ/CP về cơ chế mua bán điện trực tiếp; Nghị định 58-NĐ/CP về phát triển năng lượng tái tạo, đặc biệt là các năng lượng phân tán;… phải thực hiện được công tác minh bạch các chỉ số liên quan đến giá truyền tải, giá phân phối, các hệ số về chi phí điện tiêu dùng,…” – ông Võ Quang Lâm nêu rõ. Về việc đấu nối, EVN cùng với các sở công thương, địa phương đơn giản hóa thủ tục hành chính tối đa để cho người dân, DN khi có nhu cầu lắp đặt các hệ thống năng lượng tái tạo và đặc biệt là năng lượng phân tán có khả năng đấu nối và phát điện lên lưới tốt hơn.

EVN cũng tiếp tục đầu tư mạnh vào các nhà máy điện để bảo đảm công suất nền; đầu tư mạnh vào các hệ thống truyền tải và phân phối điện để bảo đảm hệ thống điện của chúng ta có năng lực truyền tải cao hơn... Điển hình là năm 2024 vừa qua, cả hệ thống chính trị đã tham gia và đầu tư xây dựng đường trục mạch 3 từ Quảng Trạch đến Phố Nối. "Đây là mảnh ghép của hệ thống đường trục Bắc - Nam. Đáng lẽ phải làm mất 3 năm nhưng trong hơn 6 tháng đã hoàn thành" - Phó tổng Giám đốc EVN nhấn mạnh. Hiện EVN đang tiếp tục đầu tư xây dựng đường dây 500kV từ Lào Cai đến Vĩnh Yên. Đường dây này quy mô nhỏ hơn nhưng cũng rất quan trọng khi hỗ trợ giải tỏa các nhà máy thủy điện nhỏ ở phía Tây Bắc đang được đầu tư và chuẩn bị đầu tư, góp phần truyền tải năng lượng đang có về các vùng trung tâm phụ tải ở Đồng bằng sông Hồng và cả nước.

Chiều 18/6, tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, các đại biểu đã biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả với tỷ lệ tán thành cao. Đây là mấu chốt giải quyết được các vấn đề của thực tiễn trong nước đặt ra, phù hợp với luật pháp, thông lệ quốc tế, đồng thời tăng cường hiệu quả, hiệu lực trong quản lý Nhà nước; loại bỏ vướng mắc, rào cản, tạo hành lang pháp lý thuận lợi, tăng cường các cơ chế khuyến khích, thúc đẩy hoạt động sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Khắc Kiên