Tái hòa nhập cộng đồng: Khi quá khứ không còn là rào cản

Cánh cửa mới sau những năm tháng lầm lỗi

Thực tế cho thấy, chấp hành xong án phạt tù không đồng nghĩa với việc con đường phía trước trở nên bằng phẳng. Với không ít người, đó mới là thời điểm khó khăn nhất. Thiếu việc làm, thiếu vốn, thiếu sự tin tưởng và đặc biệt là mặc cảm với quá khứ khiến họ dễ rơi vào bế tắc, thậm chí tái phạm nếu không có sự hỗ trợ kịp thời.

Nhận thức rõ điều đó, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách nhằm hỗ trợ người chấp hành xong án phạt tù tái hòa nhập cộng đồng.

Trong đó, Quyết định số 22/2023/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về tín dụng đối với người chấp hành xong án phạt tù được xem là bước đi mang tính đột phá, thể hiện rõ tinh thần nghiêm minh nhưng giàu tính nhân văn của pháp luật.

Từ một cơ sở nhỏ ban đầu, đến nay xưởng của anh T. hoạt động ổn định, tạo việc làm cho nhiều lao động địa phương.

Tại xã Con Cuông (Nghệ An), chính sách này đã và đang phát huy hiệu quả rõ nét. Từ những con người từng lầm lỗi, nay họ đã có sinh kế ổn định, tự tin hòa nhập, góp phần giữ gìn trật tự, an toàn xã hội ngay từ cơ sở. Anh N.V.T, trú tại xã Con Cuông, là một trong những trường hợp như vậy.

Sau khi chấp hành xong án phạt tù trở về địa phương, anh từng rơi vào trạng thái khủng hoảng tinh thần. “Ra tù rồi, tôi chỉ sợ không ai tin, không ai dám giao việc”, anh T. nhớ lại.

Sự thay đổi đến khi anh được cán bộ Công an xã và chính quyền địa phương tuyên truyền, hướng dẫn tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi theo Quyết định 22. Với số tiền 100 triệu đồng, anh mạnh dạn đầu tư mở xưởng nhôm - kính, nghề mà trước đây anh từng làm thuê.

Từ một cơ sở nhỏ ban đầu, đến nay xưởng của anh hoạt động ổn định, tạo việc làm cho nhiều lao động địa phương, thu nhập bình quân đạt mức khá.

Quan trọng hơn, anh T. đã tìm lại được sự tự tin, cảm giác được xã hội ghi nhận. “Có vốn, có người đồng hành, tôi mới dám đứng dậy. Nếu không có chính sách này, có lẽ tôi vẫn loay hoay chưa biết đi đâu, về đâu”, anh T. chia sẻ.

Lời tâm sự mộc mạc ấy phản ánh đúng tâm trạng chung của không ít người chấp hành xong án phạt tù khi trở về đời thường. Điều họ cần không chỉ là một khoản vay, mà còn là sự tin tưởng, là cơ hội để chứng minh rằng quá khứ lầm lỗi không phải dấu chấm hết.

Anh T. được cán bộ Ngân hàng Chính sách xã hội hướng dẫn các thủ tục để vay vốn.

Khi được tiếp cận nguồn vốn kịp thời, được hướng dẫn cụ thể và có sự đồng hành của chính quyền, lực lượng chức năng cùng cộng đồng, nhiều người đã tự tin bước qua mặc cảm, lựa chọn con đường lao động chân chính.

Chính sách tín dụng và cơ hội tái hòa nhập

Câu chuyện của anh T. không phải là cá biệt. Trên địa bàn xã Con Cuông, nhiều người chấp hành xong án phạt tù đã được tiếp cận nguồn vốn tín dụng ưu đãi, từ đó từng bước ổn định cuộc sống.

Anh T.M.Th. là một ví dụ khác. Sau nhiều năm chấp hành án, trở về địa phương với hai bàn tay trắng, anh Th. từng đối mặt với muôn vàn khó khăn. Không nghề nghiệp ổn định, không vốn liếng, cuộc sống của anh và gia đình rơi vào cảnh chật vật.

Nhờ được vay vốn theo chính sách dành cho người hoàn lương, anh Th. đầu tư mở cơ sở rửa xe. Những ngày đầu, khách thưa thớt, thu nhập bấp bênh, nhưng bằng sự kiên trì và nỗ lực, cơ sở của anh dần có khách quen, tạo nguồn thu ổn định. “Có vốn là có cơ hội. Nhưng quan trọng hơn là cảm giác mình không bị bỏ rơi”, anh Th. nói.

Theo đánh giá của chính quyền địa phương, những mô hình kinh tế do người chấp hành xong án phạt tù làm chủ không chỉ giúp họ có thu nhập, mà còn tạo hiệu ứng tích cực trong cộng đồng.

Khi người từng lầm lỗi sống tốt, làm ăn chân chính, chính họ sẽ là minh chứng thuyết phục nhất cho hiệu quả của các chính sách tái hòa nhập. Để chính sách đi vào thực chất, lực lượng Công an xã đóng vai trò nòng cốt trong công tác rà soát, quản lý và hỗ trợ người chấp hành xong án phạt tù.

Thiếu tá Nguyễn Nam Anh, Phó Trưởng Công an xã Con Cuông cho biết, ngay khi người chấp hành xong án phạt tù trở về địa phương, Công an xã đã chủ động tiếp cận, rà soát, nắm bắt đầy đủ hoàn cảnh, tâm tư và nhu cầu thực tế của từng trường hợp.

Trên cơ sở đó, đơn vị tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương xây dựng phương án hỗ trợ phù hợp, gắn công tác quản lý với tạo sinh kế và phòng ngừa tái phạm.

“Chúng tôi xác định, quản lý hiệu quả không chỉ dừng lại ở theo dõi, kiểm soát, mà quan trọng hơn là đồng hành, giúp họ có việc làm ổn định. Công an xã trực tiếp hướng dẫn hoàn thiện hồ sơ vay vốn, phối hợp với ngân hàng trong khâu thẩm định, đồng thời thường xuyên theo dõi quá trình sản xuất, kinh doanh để kịp thời tháo gỡ khó khăn, giúp người hoàn lương yên tâm làm ăn, tránh nguy cơ tái phạm”, Thiếu tá Nam Anh nhấn mạnh.

Khi chính sách chạm tới cuộc sống

Tại xã Con Cuông, công tác hỗ trợ người chấp hành xong án phạt tù được triển khai đồng bộ, với sự phối hợp chặt chẽ giữa Công an, chính quyền địa phương, Ngân hàng Chính sách xã hội và các tổ chức đoàn thể.

Việc hỗ trợ không dừng lại ở khâu quản lý hành chính, mà được đặt trong tổng thể các giải pháp tạo sinh kế, ổn định đời sống và phòng ngừa tái phạm ngay từ cơ sở.

Công an xã cùng cán bộ Ngân hàng Chính sách xã hội trực tiếp hướng dẫn và hoàn thiện hồ sơ vay vốn cho gia đình anh Th.

Theo UBND xã Con Cuông, đến nay đã có nhiều trường hợp được tiếp cận nguồn vốn tín dụng ưu đãi với tổng số tiền giải ngân lên tới hàng tỷ đồng.

Nhiều mô hình kinh tế do người chấp hành xong án phạt tù làm chủ hoạt động hiệu quả, sử dụng vốn đúng mục đích, trả nợ đúng hạn, đời sống từng bước ổn định, tạo hiệu ứng tích cực trong cộng đồng dân cư.

Đánh giá về hiệu quả của chính sách, ông Phan Trọng Trung, Phó Chủ tịch UBND xã Con Cuông khẳng định, tín dụng dành cho người chấp hành xong án phạt tù không chỉ mang ý nghĩa an sinh xã hội, mà còn là giải pháp quan trọng trong phòng ngừa tái phạm, góp phần giữ vững an ninh trật tự tại địa phương một cách bền vững.

Ở góc độ đơn vị thực hiện, Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Con Cuông xác định đây là chương trình tín dụng mang tính đặc thù, đòi hỏi sự thận trọng trong thẩm định nhưng cũng cần linh hoạt để kịp thời hỗ trợ đúng đối tượng.

Việc xét duyệt được thực hiện công khai, minh bạch, ưu tiên những trường hợp có phương án sản xuất, kinh doanh khả thi và quyết tâm làm lại cuộc đời.

Cùng với nguồn vốn, sự đồng hành của các tổ chức đoàn thể như Hội Nông dân, Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên đã góp phần tháo gỡ rào cản tâm lý, giúp người hoàn lương vượt qua mặc cảm, mạnh dạn tiếp cận chính sách, tự tin hòa nhập đời sống cộng đồng.

Thực tế cho thấy, mỗi năm Nghệ An có hàng nghìn người chấp hành xong án phạt tù trở về địa phương. Nếu thiếu các giải pháp hỗ trợ kịp thời và đồng bộ, nguy cơ tái phạm luôn hiện hữu. Việc tạo sinh kế, việc làm ổn định vì thế được xem là “hàng rào mềm” nhưng hiệu quả trong phòng ngừa vi phạm pháp luật, góp phần bảo đảm trật tự, an toàn xã hội từ gốc.

Từ thực tiễn ở Con Cuông có thể khẳng định, tái hòa nhập cộng đồng không phải là khẩu hiệu, mà là một quá trình lâu dài, đòi hỏi sự chung tay của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Khi pháp luật được thực thi không chỉ bằng sự nghiêm minh mà còn bằng tinh thần nhân văn, người từng lầm lỗi sẽ có cơ hội đứng dậy, trở thành công dân có ích.

Những đồng vốn nghĩa tình cùng sự đồng hành trách nhiệm của chính quyền, lực lượng chức năng và các tổ chức đoàn thể đang lặng lẽ hàn gắn những đứt gãy sau quá khứ lầm lỗi, giúp người chấp hành xong án phạt tù có thêm điểm tựa để ổn định cuộc sống.

Khi có việc làm, có sinh kế và được xã hội ghi nhận, họ không chỉ tự tin hòa nhập mà còn chủ động tuân thủ pháp luật, góp phần giữ gìn trật tự, an toàn xã hội ngay từ cơ sở.

Thực tiễn cho thấy, công tác tái hòa nhập cộng đồng chỉ thực sự bền vững khi được đặt trong tổng thể các giải pháp an sinh, phòng ngừa và quản lý xã hội.

Việc trao cơ hội làm lại cuộc đời cho người hoàn lương không chỉ mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, mà còn là cách làm căn cơ để giảm nguy cơ tái phạm, xây dựng cộng đồng an toàn, ổn định và phát triển bền vững.

Đó cũng chính là giá trị cốt lõi mà công tác tái hòa nhập cộng đồng hướng tới: không ai bị bỏ lại phía sau trên hành trình trở về với đời sống lương thiện và trách nhiệm công dân.

Gia Ân