Đau đáu khôi phục nghề dệt thổ cẩm truyền thống M'nông đang mai một, sau khi nghỉ hưu, bà H'Kim Hoa Byă, người phụ nữ M'nông vẫn dành nhiều thời gian và tâm huyết kết nối thổ cẩm nguyên bản M'nông trên những chất liệu, phong cách mới.
![[Chùm ảnh] Vẻ đẹp phụ nữ trong lao động](https://photo-baomoi.bmcdn.me/w250_r3x2/2025_10_18_423_53520293/8893fbbe86f76fa936e6.jpg.avif)
Phụ nữ hôm nay hiện diện ở mọi lĩnh vực - từ đồng ruộng, làm nông nghiệp, làm nghề thủ công đến nhà máy, văn phòng, phòng điều khiển công nghệ cao... Họ không chỉ tham gia sản xuất, gìn giữ nghề truyền thống mà còn mạnh mẽ khẳng định vị trí của mình trong xã hội hiện đại.
Từ một cán bộ đoàn năng động, chị Lô Thị Đài Trang (SN 1990), Trưởng phòng Văn hóa - Xã hội xã Yên Hòa (Nghệ An) trở thành gương mặt tiêu biểu của thế hệ cán bộ trẻ vùng cao.
Nghề chiếu trăm năm của làng Kim Bồng (Hội An, Đà nẵng) đang ngày ngày níu chân du khách quốc tế. Tiếng lạch cạch của khung dệt chiếu bên bờ sông Thu Bồn được những người trẻ gìn giữ, 'dệt' tiếp những giá trị truyền thống tưởng chừng mai một.
Nhờ các chính sách hỗ trợ vốn về khuyến công, truyền nghề, nghiên cứu mẫu mã, cùng sự kiên trì, sáng tạo của các nghệ nhân làng nghề dệt chiếu Cà Hom và Bến Bạ, xã Hàm Giang, tỉnh Vĩnh Long đã tạo ra hàng chục nghìn chiếc chiếu bông có độ bền, đẹp, hoa văn độc đáo, đáp ứng nhu cầu thị trường nội địa và xuất khẩu.
Giữa nhịp sống đổi thay từng ngày ở xã vùng cao An Toàn, bà Đinh Thị Chớ (52 tuổi, ở thôn 2) vẫn miệt mài dệt những tấm thổ cẩm rực rỡ sắc màu. Bà cũng là nghệ nhân duy nhất trong xã hiện vẫn còn giữ nghề dệt thổ cẩm truyền thống Bahnar.
Giữa âm vang cồng chiêng ở Ia Ly (Gia Lai), chị H'Uyên Niê đã níu giữ hồn thổ cẩm Jrai và nhóm lửa du lịch cộng đồng ngay từ mỗi mái nhà sàn, mỗi khung cửi của làng Kép. Từ khung dệt của mẹ, của phụ nữ trong bản, chị vận động bà con thay đổi nếp nghĩ, biến điệu xoang, rượu ghè, giã gạo, dệt vải… thành sinh kế bền vững để con trẻ có thêm sách vở, gia đình thêm ấm no, bản làng thêm gắn kết.
Để nâng cao thu nhập cho gia đình và phát triển sản xuất ổn định, bền vững, thời gian qua, nhiều hội viên, phụ nữ là người dân tộc thiểu số ở các địa phương trong tỉnh Gia Lai đã mạnh dạn tham gia vào các tổ liên kết sản xuất tại thôn, làng.
Xã Châu Phong (tỉnh An Giang) có đông đồng bào Chăm sinh sống, giữ gìn nhiều giá trị văn hóa đặc sắc. Những năm gần đây, nhờ sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và nỗ lực vươn lên, đời sống đồng bào Chăm ngày một nâng cao.
Từ những khung cửi từng lặng lẽ phủ bụi, phụ nữ Mường ở xóm Cóm, xã Tân Lạc đã 'đánh thức' và khôi phục nghề dệt thổ cẩm truyền thống. Giờ đây, HTX Dệt thổ cẩm truyền thống và dịch vụ tổng hợp Đông Lai không chỉ tạo sinh kế cho người dân, mà còn trở thành điểm sáng trong bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.
Chương trình 'Mon - Lửa đã cháy' trở thành nhịp cầu, nối giữa phố thị với những ngôi làng Hrê xa xôi, để mạch nguồn văn hóa truyền thống của người Hrê luôn chảy mãi.
Từ khung dệt thổ cẩm bên hiên nhà sàn đến tiếng cồng chiêng vang vọng giữa đại ngàn, làng Kép (xã Ia Ly, tỉnh Gia Lai) đang dần trở thành điểm sáng của du lịch cộng đồng Tây Nguyên. Với cách làm bài bản, người Jrai nơi đây đã biết phát huy lợi thế văn hóa truyền thống để phát triển kinh tế, đồng thời giữ gìn bản sắc dân tộc.
Giữa những ngôi nhà mái tôn san sát, chen chúc nhau dọc theo con sông Thu Bồn hiền hòa, làng chiếu Phú Bông (tỉnh Quảng Nam cũ) – một thời vang danh khắp cả miền Trung nhờ nghề dệt chiếu truyền thống – giờ đây đang chìm vào giấc ngủ quên.
Với quy trình thủ công cầu kỳ, từ trồng bông, kéo sợi đến nhuộm màu tự nhiên, những hoa văn tinh tế như quả trám, trái tim, ngọn núi không chỉ phản ánh thiên nhiên mà còn lưu giữ bản sắc dân tộc.
Dù cơ thể không lành lặn như bao người khác, chị H'Yar Kbuôr người dân tộc Ê Đê, tỉnh Đắk Lắk đã vượt lên nghịch cảnh, kiên trì khởi nghiệp với các sản phẩm thổ cẩm truyền thống.
Dự án Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số (DTTS) gắn với phát triển du lịch đã góp phần gìn giữ, lan tỏa bản sắc văn hóa.
Xã Tân Tiến có nghề dệt chiếu cói từ lâu đời, hầu hết người dân trong xã đều biết dệt chiếu từ thuở lên chín, lên mười. Có nhiều gia đình bốn, năm đời gắn bó với nghề dệt chiếu. Tuy nhiên, khi kinh tế phát triển, các loại chiếu công nghiệp như: chiếu tre, chiếu trúc, chiếu nhựa... với đủ chủng loại, mẫu mã lưu hành rộng rãi trên thị trường nên chiếu cói ít nhiều đã mất đi vị thế. Để giữ gìn và phát triển nghề truyền thống của quê hương, nhiều hộ dân đã đầu tư máy móc, đưa công nghệ tiên tiến vào sản xuất. Qua đó nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng nhu cầu thị trường, nâng cao thu nhập cho người dân.
Trồng lanh, dệt vải không chỉ giúp bảo tồn nghề truyền thống, mà còn mang lại nguồn thu nhập cho phụ nữ người Mông ở Tuyên Quang.
Dù tay đã chậm, mắt đã mờ, nhưng vợ chồng ông A Lếu, bà Y Két, ở thôn Đăk Si, xã Dục Nông, vẫn duy trì nghề đan lát, dệt thổ cẩm. Đó là cách ông bà giữ gìn văn hóa, hồn cốt của dân tộc Gié Triêng.
Dù cuộc sống còn nhiều khó khăn, nhưng hơn 20 năm qua, người phụ nữ dân tộc J'Rai - chị Y Mứi, ở xã Sa Thầy, tỉnh Quảng Ngãi - vẫn kiên trì giữ lại nghề dệt thổ cẩm truyền thống của gia đình.
Trong nhiều yếu tố hình thành nên Khu Du lịch cộng đồng Pù Luông, văn hóa của đồng bào dân tộc Thái, trong đó có nghề dệt thổ cẩm luôn là một trong những điểm nhấn đặc biệt.
Nổi tiếng với bề dày truyền thống hơn 100 năm, làng nghề dệt chiếu cói Phú Tân, xã Ô Loan, tỉnh Đắk Lắk vẫn giữ được nét riêng độc đáo. Không chỉ tạo nguồn thu từ sản phẩm, ngày nay, làng nghề còn thu hút du khách bằng những trải nghiệm độc đáo gắn với nghề truyền thống.
Nằm nép mình bên ngã ba sông Châu Đốc, làng Chăm xã Châu Phong vẫn duy trì nghề dệt thổ cẩm truyền thống. Theo ông Mohamad, nghệ nhân được xem là 'linh hồn' của nghề, dù có lúc thăng trầm nhưng gia đình ông mỗi ngày vẫn miệt mài sáng tạo nhiều loại sản phẩm: Khăn đội, xà rông, khăn rằn, các loại túi xách bằng thổ cẩm. Sản phẩm có giá từ 50.000 - 300.000 đồng.
Các cơ sở, hộ gia đình, doanh nghiệp chú trọng cải tiến thiết bị, công nghệ sản xuất, đa dạng hóa sản phẩm và tăng cường xúc tiến thương mại đã mở ra hướng phát triển bền vững làng nghề khu vực ven biển tỉnh Vĩnh Long.
Chư Đăng Ya không chỉ nổi tiếng bởi vẻ đẹp hùng vĩ của thiên nhiên Tây Nguyên mà còn là nơi lưu giữ những giá trị văn hóa đặc sắc của đồng bào dân tộc Jrai.
Tỉnh Điện Biên, mảnh đất địa đầu Tây Bắc, không chỉ nổi tiếng bởi chiến thắng lịch sử 'lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu', mà còn là nơi hội tụ, giao thoa văn hóa của nhiều dân tộc thiểu số, trong đó dân tộc Thái chiếm một phần lớn dân số toàn tỉnh. Gắn bó với đời sống sinh hoạt, lao động và tín ngưỡng tâm linh của người Thái suốt bao đời là nghề dệt thổ cẩm – một biểu tượng văn hóa giàu bản sắc đang được gìn giữ và truyền lại cho thế hệ mai sau.
Từ trăm năm nay, nghề dệt thổ cẩm truyền thống của đồng bào Chăm Khánh Hòa vẫn được lưu truyền, mặc cho nhiều đổi thay của cuộc sống. Mỹ Nghiệp - một chấm nhỏ trên bản đồ của 'vùng đất nắng gió' vẫn rực rỡ những tấm thổ cẩm muôn màu, xứng đáng là biểu tượng một thời của văn hóa Chăm Pa lộng lẫy.
Sau khi sáp nhập, các vùng quê ở An Giang khoác lên mình diện mạo mới, đa sắc hơn. Dù địa giới hành chính thay đổi, nhưng đối với nhiều người dân, quê hương vẫn còn đó và họ luôn trân quý, giữ gìn những giá trị lịch sử, văn hóa truyền thống của gia đình, địa phương.
Khi những khu công nghiệp nối dài và đô thị ngày càng hiện đại thì ở các làng quê Thanh Hóa vẫn hiện hữu những hình ảnh quen thuộc: mùi hương bài nồng ấm, đôi tay dệt chiếu thoăn thoắt hay những nong bánh đa phơi dưới nắng vàng. Đằng sau tất cả là bóng dáng những người phụ nữ nông thôn - những 'người giữ lửa' âm thầm, đang cần mẫn ngày ngày nối dài mạch sống của nghề truyền thống. Họ không chỉ tạo nên sinh kế cho gia đình, mà còn góp phần gìn giữ hồn quê.
Buôn Đưng KNớ nay thuộc xã Đam Rông 4, Lâm Đồng, là nơi cư ngụ của người Cơ Ho nhánh Cil bản địa. Ngôi làng lọt thỏm giữa khu dự trữ sinh quyển Núi Bà - Bidoup, được bao bọc bởi dãy Đông Trường Sơn hùng vĩ cùng những cánh rừng mênh mông.
Lễ hội 'Món ngon từ đất bazan và biển' tại tỉnh Gia Lai với hàng chục gian hàng đặc sản từ rừng xuống biển thu hút đông đảo người dân và du khách.
Giữa không khí chính trị trang trọng của đại hội Đảng bộ các xã, phường trong tỉnh vừa qua, những 'không gian văn hóa' ấm áp bên lề đại hội khiến lòng người như lắng lại.
Được xây dựng từ những năm 1959, Thánh đường Masjid Jamiul Azhar là nơi các tín đồ đạo Hồi ở An Giang đến hành lễ.
Nằm nép mình bên ngã ba sông BaZắc (còn gọi sông Châu Đốc), làng Chăm xã Châu Phong, tỉnh Kiên Giang đến nay vẫn duy trì nghề dệt thổ cẩm truyền thống của đồng bào mình.
Bà vẫn thường kể với cô cháu gái của mình về thổ cẩm. Đó là những câu chuyện lung linh sắc màu và cũng dài như sợi chỉ trên khung dệt…'Ngày xưa, mỗi khi con gái đi lấy chồng, bố mẹ sẽ mang những tấm thổ cẩm đẹp nhất sang nhà trai để làm của hồi môn cho con gái. Nhà trai thì đưa cho nhà gái bạc trắng, trang sức, cồng chiêng… Phong tục của dân tộc Pa Kô từ đời này sang đời khác là như vậy'.
Khi sản phẩm công nghiệp ngày càng tràn ngập thị trường thì ở vùng núi rừng Đưng K'nớ (xã Đam Rông 4, tỉnh Lâm Đồng) vẫn còn những người phụ nữ cần mẫn bên khung cửi, kiên nhẫn nhuộm từng sợi chỉ, dệt từng hoa văn. Những tấm thổ cẩm ra đời từ nơi đây là hơi thở níu giữ kí ức truyền thống đại ngàn.
Núi lửa Chư Đăng Ya, với vẻ đẹp tuyệt tác địa chất, sở hữu vẻ đẹp đầy mê hoặc của tự nhiên. Nhưng dưới chân ngọn núi lửa này lại là mảnh đất thấm đẫm bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số, chủ yếu là người Jrai.
Hơn 30 năm trước, xóm lò đất Đầu Doi, xã Hòn Đất từng tấp nập ghe thương lái. Giờ nơi đây không còn sầm uất như xưa, nhưng trong cái lặng lẽ ấy, người thợ Lâm Bảo Sơn vẫn miệt mài giữ lửa cho lò đất, như cách anh gìn giữ một phần hồn cốt cha ông.
Từ việc sáp nhập các xã cũ là Hồng Thái, Hồng Thượng, Sơn Thủy, Phú Vinh của huyện A Lưới trước đây trở thành xã A Lưới 3 (Tp. Huế), tin rằng với các mô kinh tế tiên phong trong việc chuyển đổi cây trồng, phát triển nghề truyền thống và phát triển du lịch cộng đồng sẽ giúp khởi sắc cuộc sống mới ấm no cho người dân vùng cao nơi đây.
Những bộ trang phục may từ vải thổ cẩm của đồng bào S'tiêng tại xã Tân Hưng tạo nên vẻ đẹp vừa lạ vừa quen, khiến nhiều người thích thú. Sau khi nghề dệt thổ cẩm của đồng bào S'tiêng, M'nông tại Đồng Nai được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia (tháng 2-2024), phong trào bảo tồn và phát triển nghề dệt truyền thống tại các ấp, sóc trong tỉnh ngày càng khởi sắc. Đặc biệt, việc cách tân trang phục truyền thống theo xu hướng thời trang hiện đại được chú trọng.
Những mặt hàng thổ cẩm mang đậm sắc màu văn hóa của người Mạ ở phường Đông Gia Nghĩa (Lâm Đồng) đã được đưa lên sàn online, mang lại nguồn thu nhập ổn định, góp phần giúp người dân tộc thiểu số thoát nghèo.
Thôn Xí Thoại có 219 hộ dân sinh sống, chủ yếu là dân tộc Ba Na (chiếm 95%). Nghề dệt thổ cẩm ở đây được hình thành từ trước năm 1945 chủ yếu để phục vụ cho gia đình và cộng đồng dân cư.
Với lợi thế về truyền thống lịch sử, văn hóa cùng cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, đồng bào Jrai ở xã Ia Ly, tỉnh Gia Lai đã phát huy vốn văn hóa bản địa, xây dựng làng thành điểm du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn và phát huy các giá trị truyền thống.
Nghề dệt thổ cẩm của đồng bào dân tộc Thái đã có từ lâu đời, được coi là một trong những tiêu chuẩn đánh giá sự khéo léo người con gái. Đồng bào Thái sinh sống chủ yếu ở Tây Bắc, nhưng hiện nay vẫn có nhiều gia đình chọn các tỉnh miền Trung, trong đó có Quảng Ngãi để lập nghiệp. Với họ, dù ở đâu, người phụ nữ Thái vẫn kiên trì giữ gìn và phát triển nghề dệt truyền thống.
Dù đã bước qua tuổi 'tri mệnh chi niên' nhưng vợ chồng ông A Hùng và bà Y Mưk ở làng Kon K'tu, xã Đăk Rơ Wa vẫn ngày ngày miệt mài với việc gìn giữ, bảo tồn văn hóa dân tộc Ba Na.
Suốt hơn nửa thế kỷ, vợ chồng nghệ nhân A Tút và Y Pluh vẫn âm thầm giữ lửa nghề đan lát, dệt thổ cẩm. Đôi tay họ không chỉ tạo ra vật dụng sinh hoạt hằng ngày, mà còn gìn giữ mạch sống văn hóa của dân tộc Xơ Đăng trước nguy cơ mai một.
Dù tuổi đã cao, mắt đã mờ, đôi tay không còn nhanh nhẹn như trước nhưng nữ cựu chiến binh Đinh Kruinh (SN 1932, trú thôn Blôm, xã Ia Pa, tỉnh Gia Lai) vẫn miệt mài bên khung dệt để giữ gìn, truyền dạy nghề dệt thổ cẩm truyền thống.
Đã hơn nửa đời người, nghệ nhân Phạm Khắc Hà - cựu chiến binh, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Vạn Phúc gắn bó với từng sợi tơ, tiếng thoi lách cách. Để có được tấm lụa óng mượt đậm hồn Việt, mang thương hiệu lụa Hà Đông, ông cùng người dân Vạn Phúc đã trải qua lớp lớp gian truân...
Gần 30 năm qua, thương hiệu chiếu của cơ sở dệt chiếu Uzu Tân Châu Long, phường Long Phú (tỉnh An Giang) đã khẳng định được chỗ đứng trên thị trường. Sản phẩm được biết đến bởi sự tinh xảo, tỉ mỉ và chất lượng vượt trội so với các sản phẩm cùng loại. Bên cạnh sản phẩm chiếu chủ lực, cơ sở phát triển thêm các sản phẩm thủ công mỹ nghệ từ cây Uzu nhằm phục vụ du khách đến mua sắm, tham quan và trải nghiệm.
Những báu vật cha ông để lại cho người dân Tây Giang có thể kể đến là rừng lim cổ thụ quý hiếm, là các đồ án hoa văn thổ cẩm, là điệu tung tung za zá, nét văn hóa bản sắc của đồng bào Cơ Tu trở thành những giá trị cốt lõi khát khao đổi thay cho cơ hội phát triển mới.