Sắp thông toàn tuyến cao tốc Bắc - Nam từ Cao Bằng đến Cà Mau

LTS: Ngày 15-9, Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì cuộc họp Thường trực Chính phủ, trong đó có nội dung rà soát, thúc đẩy hoàn thành tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía đông trong năm 2025 và nghiên cứu phương án đầu tư mở rộng các đoạn trên tuyến cao tốc này. Kết luận sau cuộc họp, Thủ tướng yêu cầu nhiệm vụ trọng tâm từ nay đến cuối năm 2025 là tiếp tục rà soát, tập trung nguồn lực, tháo gỡ mọi khó khăn, vướng mắc để hoàn thành, thông toàn tuyến cao tốc từ Cao Bằng đến Cà Mau.

Hành lang kinh tế Bắc - Nam có vai trò quan trọng nhất cả nước kết nối các vùng kinh tế trọng điểm, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, tạo hiệu ứng lan tỏa và góp phần tăng trưởng GDP quốc gia. Tuy nhiên, Quốc lộ (QL) 1A quá tải, đường sắt chưa phát triển và cần vốn đầu tư lớn. Trước bối cảnh đó, tại kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XIV (năm 2017) đã thông qua chủ trương đầu tư dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam. Trong đó, dự án triển khai theo hai giai đoạn và tập trung vào khu vực chưa được đầu tư kéo dài từ Ninh Bình đến Cà Mau.

Miền Trung xích lại gần hơn với Hà Nội, TP.HCM

Đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía đông từ Lạng Sơn đến Cà Mau dài khoảng 2.063 km, trong đó các đoạn phía Bắc đang được đầu tư, nâng cấp và một số tuyến đã hoàn thiện. Vì vậy, Chính phủ đề xuất và được Quốc hội chấp thuận tập trung đầu tư các đoạn thuộc khu vực miền Trung và phía Nam.

Đường bộ cao tốc Bắc - Nam được lựa chọn hướng đi ngắn nhất, băng qua các đồi núi hiểm trở. Ảnh: VIẾT LONG

Cụ thể, giai đoạn 1 bắt đầu từ năm 2017 với 11 dự án thành phần, dài 654 km với tổng mức đầu tư là 97.289 tỉ đồng. Trong đó có tám dự án thành phần đầu tư bằng vốn ngân sách là đoạn Cao Bồ - Mai Sơn, Mai Sơn - QL45, QL45 - Nghi Sơn, Nghi Sơn - Diễn Châu, Cam Lộ - La Sơn, Vĩnh Hảo - Phan Thiết, Phan Thiết - Dầu Giây và cầu Mỹ Thuận 2; ba dự án đầu tư bằng hình thức đối tác công tư (PPP), loại hợp đồng BOT gồm: Diễn Châu - Bãi Vọt, Nha Trang - Cam Lâm và Cam Lâm - Vĩnh Hảo.

Thực tế 11 dự án trên triển khai có phần chậm vì thay đổi phương thức đầu tư nên vào cuối năm 2019, các dự án thành phần mới chính thức được Bộ GTVT (nay là Bộ Xây dựng) phát lệnh khởi công, thay vì khởi công trong năm 2017. Quá trình thực hiện, các dự án tiếp tục đối diện với khó khăn thiếu vật liệu đất đắp, mặt bằng. Song song đó, thời tiết khu vực miền Trung mưa nhiều dẫn đến có thời điểm triển khai thi công tại một số dự án thành phần bị chậm.

Thêm vào đó, giai đoạn từ cuối quý IV-2020 đến quý I-2022, giá nhiên liệu, một số loại vật liệu xây dựng có biến động lớn. Chẳng hạn xi măng, đá, nhựa đường có mức tăng giá trên 20%; thép, nhiên liệu tăng giá 80%-90% nằm ngoài khả năng dự báo của các bên liên quan, dẫn đến các nhà thầu khó khăn về tài chính, ảnh hưởng đến tiến độ triển khai các dự án.

Công nhân tăng ca làm xuyên lễ, Tết để dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam về đích đúng hạn. Ảnh: VIẾT LONG

Còn dự án cầu Mỹ Thuận 2 có yêu cầu kỹ thuật cao và phức tạp (cầu dây văng nhịp lớn), cần phải lựa chọn đơn vị tư vấn thẩm tra nước ngoài để rà soát, tính toán đối chứng để làm cơ sở thẩm định thiết kế công trình. Vì vậy, dự án cũng phải lùi tiến độ.

Với các dự án PPP quá trình đàm phán, ký kết hợp đồng các dự án theo phương thức PPP diễn ra trong thời điểm giao thời, có nhiều thay đổi về quy định pháp luật có liên quan, đặc biệt Luật Đầu tư theo phương thức PPP mới có hiệu lực dẫn đến thời gian đàm phán, ký kết hợp đồng các dự án bị kéo dài. Một số dự án thành phần có công trình cầu lớn, hầm xuyên núi quy mô lớn, kỹ thuật phức tạp, cần thời gian thi công 30-36 tháng.

Ban hành nhiều cơ chế đặc thù để giải quyết vướng mắc

Trước khó khăn đó, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Danh Huy cho biết Chính phủ, Thủ tướng đã dành sự quan tâm đặc biệt, sâu sát, quyết liệt chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương phối hợp, tháo gỡ khó khăn; ban hành nhiều nghị quyết với cơ chế đặc thù để giải quyết vướng mắc, khó khăn về nguồn vật liệu. Bên cạnh đó, các bộ, ngành, địa phương vào cuộc với tinh thần trách nhiệm cao, quyết liệt, vượt qua mọi khó khăn, giải quyết dứt điểm các vấn đề thuộc thẩm quyền của mình.

Tư lệnh Binh đoàn 12 - Tổng Công ty Xây dựng Trường Sơn kiểm tra, đôn đốc công tác triển khai thi công của nhà thầu tại dự án Hoài Nhơn - Quy Nhơn. Ảnh: LÊ KIẾN

Về phần mình, Bộ GTVT khi đó đã phát động các phong trào thi đua với mục đích vừa động viên, cổ vũ vừa là mệnh lệnh để các chủ thể tham gia dự án nỗ lực phấn đấu, tổ chức triển khai “3 ca, 4 kíp”, thi công xuyên lễ, Tết. Đồng thời, từ bộ trưởng đến các thứ trưởng thường xuyên kiểm tra công trường để chỉ đạo và giải quyết các vấn đề vướng mắc.

Với các nỗ lực trên, 11 dự án thành phần đã hoàn thành, trong đó hai dự án đưa vào khai thác năm 2022. Với việc hoàn thành 11 dự án thành phần, cùng với các đoạn cao tốc đã đầu tư trước đó là Pháp Vân - Cầu Giẽ, Cầu Giẽ - Ninh Bình giúp trục đường bộ cao tốc Bắc - Nam thông suốt từ Hà Nội đến Hà Tĩnh, rút ngắn thời gian di chuyển giữa Hà Nội và Hà Tĩnh chỉ còn hơn 4 giờ đồng hồ, thay vì 6 giờ đồng hồ như trước đây.

Còn ở phía Nam, cùng với đoạn cao tốc đã đầu tư trước đó như TP.HCM - Trung Lương, Trung Lương - Mỹ Thuận, TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây, các dự án trên hoàn thành giúp kết nối thông suốt tuyến cao tốc từ TP.HCM về Đồng Tháp và từ TP.HCM ra Khánh Hòa.

Những mảnh ghép cuối chuẩn bị hoàn thành

Song song với quá trình triển khai giai đoạn 1, năm 2022, Quốc hội chấp thuận cho Chính phủ tiếp tục triển khai tiếp giai đoạn 2 của dự án với tổng chiều dài khoảng 729 km, gồm các đoạn Hà Tĩnh - Quảng Trị (267 km), Quảng Ngãi - Nha Trang (353 km) và Cần Thơ - Cà Mau (109 km) với bốn làn xe, tổng mức đầu tư 146.990 tỉ đồng từ ngân sách nhà nước.

Cao tốc Quảng Ngãi - Hoài Nhơn. Ảnh: NGUYỄN YÊN

Ngày 1-1-2023, Chính phủ khởi công đồng loạt các dự án này và yêu cầu Bộ GTVT (nay là Bộ Xây dựng) tập trung chỉ đạo các chủ đầu tư, các nhà thầu khẩn trương huy động máy móc, thiết bị, nhân vật lực, hoàn thiện các thủ tục liên quan và quyết liệt tổ chức thi công ngay sau khi khởi công. Tuy nhiên, công tác mặt bằng vẫn là khâu khó khăn, phức tạp nhất, ảnh hưởng rất lớn đến tiến độ, chất lượng các dự án. Đặc biệt các dự án này đối diện với thiếu vật liệu xây dựng nghiêm trọng.

Chẳng hạn, dự án đoạn Cần Thơ - Hậu Giang và Hậu Giang - Cà Mau, mặc dù Chính phủ, Thủ tướng và các bộ, ngành nhiều lần làm việc với địa phương nhưng việc triển khai các thủ tục nâng công suất mỏ, việc giao mỏ mới cho nhà thầu còn chậm nên đến nay dự án vẫn chậm tiến độ.

Trước tình hình đó, Thủ tướng kêu gọi toàn ngành giao thông trên tinh thần “chỉ bàn làm, không bàn lùi”, “vượt nắng, thắng mưa”, thi công “3 ca, 4 kíp”, làm việc cả ngày nghỉ, xuyên lễ, Tết. Thêm vào đó, ngày 18-8-2024, Thủ tướng phát động đợt thi đua cao điểm “500 ngày đêm thi đua hoàn thành 3.000 km đường bộ cao tốc” không chỉ cổ vũ tinh thần mà còn là mệnh lệnh yêu cầu các chủ thể tăng tốc triển khai thi công, chủ động tháo gỡ khó khăn, vướng mắc để hoàn thành dự án vào năm 2025.

Với tinh thần trên, tháng 4 và tháng 8 vừa qua, Bộ Xây dựng tổ chức lễ thông xe và đưa vào khai thác tiếp các đoạn Bãi Vọt - Hàm Nghi, Hàm Nghi - Vũng Áng, Vũng Áng - Bùng, Bùng - Vạn Ninh, Vạn Ninh - Cam Lộ.

Tuyến cao tốc Vân Phong - Nha Trang vừa thông xe vào tháng 8-2025. Ảnh: VIẾT LONG

Cùng các dự án đã đầu tư và đưa vào khai thác trước đó, đường bộ cao tốc Bắc - Nam khu vực phía Bắc hình thành tuyến cao tốc liên hoàn Hà Nội - Đà Nẵng dài 750 km. Ở khu vực phía Nam, các dự án thành phần đoạn Vân Phong - Nha Trang cũng đưa vào khai thác giúp rút ngắn thời gian di chuyển từ TP.HCM đến các tỉnh miền Trung.

Tuy nhiên, để nối thông tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam, Bộ Xây dựng đang thúc các nhà thầu đẩy nhanh thi công các đoạn còn lại thuộc khu vực Nam Trung Bộ và ĐBSCL. “Chúng tôi đang phấn đấu đến cuối năm 2025 sẽ cơ bản hoàn thành toàn bộ tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam từ Lạng Sơn đến Cà Mau, hoàn thành mục tiêu cả nước có 3.000 km đường bộ cao tốc. Mục tiêu để những con đường mở ra cơ hội mới, sớm đưa khát vọng xây dựng đất nước hùng cường thành hiện thực…” - Thứ trưởng Nguyễn Danh Huy nhấn mạnh.

Theo Bộ Xây dựng, việc hoàn thành, đưa vào khai thác đồng bộ tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía đông sẽ giúp kết nối các trung tâm kinh tế, chính trị, các khu kinh tế, khu công nghiệp trọng yếu, đặc biệt là các vùng kinh tế trọng điểm. Thêm vào đó, dự án cũng sẽ giúp tăng cường năng lực lưu thông hành khách và hàng hóa, tiết kiệm thời gian và chi phí vận chuyển cho người dân.

“Theo tính toán, khi các tuyến cao tốc được đưa vào khai thác sẽ giúp tiết kiệm chi phí xã hội, đóng góp một phần vào tăng trưởng GRDP của các tỉnh nằm trên các tuyến cao tốc…” - Bộ Xây dựng cho hay.

Đặc biệt, trục cao tốc Bắc - Nam sẽ làm thay đổi căn bản vị thế của các tỉnh, tạo động lực, khơi thông các tiềm năng phát triển, nâng cao tính cạnh tranh của nền kinh tế. Đây cũng là một trong những yếu tố hấp dẫn nhà đầu tư, thúc đẩy phát triển công nghiệp, du lịch, dịch vụ…

Hiện thực mục tiêu tăng trưởng hai con số

Theo Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh, quán triệt tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng: “Tất cả phải cùng đồng lòng vì mục tiêu chung, vì lợi ích của nhân dân, của quốc gia, dân tộc”; “lợi ích hài hòa, khó khăn chia sẻ”, ngành xây dựng xác định phải quyết tâm hoàn thành các dự án, đó là danh dự, là trách nhiệm trước Đảng, Nhà nước và nhân dân.

Công trường cao tốc Quảng Ngãi - Hoài Nhơn. Ảnh: NGUYỄN YÊN

Thủ tướng, các bộ, ngành, địa phương đã phát động các phong trào thi đua, vừa động viên cổ vũ, vừa là mệnh lệnh để phấn đấu với quyết tâm cao, nỗ lực lớn, tích cực đổi mới tư duy, cách nghĩ, cách làm; đồng thời chủ động khắc phục các khó khăn về vật liệu, điều kiện thời tiết.

Dưới sự chỉ đạo sát sao của Chính phủ, lãnh đạo Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương, hàng vạn kỹ sư, công nhân trên các công trường đã làm việc liên tục với tinh thần “3 ca, 4 kíp”, “ăn tranh thủ, ngủ khẩn trương”, sẵn sàng thi công xuyên lễ, Tết, vượt qua mọi khắc nghiệt của thời tiết để đưa công trình về đích đúng tiến độ, bảo đảm chất lượng. Lãnh đạo Bộ Xây dựng cũng thường xuyên có mặt tại hiện trường, phối hợp cùng các bộ, ngành, địa phương để kịp thời tháo gỡ vướng mắc, tạo điều kiện thuận lợi trong quá trình thi công.

Việc khánh thành các dự án vừa qua nói chung và đường bộ cao tốc Bắc - Nam nói riêng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, tạo tiền đề vững chắc để đất nước ta bước vào một kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, góp phần hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số trong những năm tới.

Ông NGUYỄN NGỌC SÂM, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi:

Phát triển hạ tầng, giao thương và thu hút đầu tư

Dự án thành phần đoạn Quảng Ngãi - Hoài Nhơn là công trình trọng điểm quốc gia, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng về phát triển hạ tầng, giao thương và thu hút đầu tư của tỉnh Quảng Ngãi. Dự án góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội cho cả nước nói chung và tỉnh Quảng Ngãi nói riêng. Để tập trung thực hiện dự án, các sở, ngành, địa phương và đơn vị liên quan đã tập trung cao độ, phối hợp chặt chẽ, xử lý dứt điểm các tồn tại, vướng mắc; phát huy mọi nguồn lực đảm bảo việc thi công hoàn thành cao tốc theo đúng thời gian yêu cầu.

Đại diện Tập đoàn Đèo Cả, nhà thầu đứng đầu liên danh:

Tiến độ dự án đang được đảm bảo

Đoạn Quảng Ngãi - Hoài Nhơn dài 88 km, đi qua địa phận Quảng Ngãi (60,3 km) và Gia Lai (27,7 km). Dự án có quy mô lớn nhất trong 12 dự án thành phần trên tuyến cao tốc Bắc - Nam với tổng mức đầu tư hơn 20.400 tỉ đồng.

Hiện trên công trường đang triển khai 50/50 mũi thi công với 3.000 nhân sự và 1.100 thiết bị. Tổng sản lượng đến nay đạt khoảng 10.800 tỉ đồng, tương đương 81% tổng khối lượng. Cuối tháng 8-2025, toàn dự án còn 12 vị trí vướng mắc, đến nay sau nhiều nỗ lực của các bên, vướng mắc này được giải quyết hoàn tất.

Theo hợp đồng, thời hạn hoàn thành dự án là tháng 8-2026, tuy nhiên các bên đang nỗ lực phấn đấu cơ bản hoàn thành phần cầu, đường trong tháng 10-2025, riêng hầm số 3 sẽ hoàn thành trước ngày 31-12-2025 - vượt tiến độ tám tháng so với kế hoạch trong hợp đồng.

Ông NGUYỄN VĂN HƯNG, Phó Giám đốc Ban điều hành dự án Hoài Nhơn - Quy Nhơn:

Dự kiến thông xe trong tháng 11-2025

Dự án Hoài Nhơn - Quy Nhơn dài 70,1 km qua tỉnh Gia Lai với tổng mức đầu tư 12.401 tỉ đồng do Ban quản lý dự án 85 (Bộ Xây dựng) làm chủ đầu tư. Dự án được khởi công vào ngày 1-1-2023, dự kiến hoàn thành vào ngày 16-12-2025.

Đến nay vướng mắc ảnh hưởng đến tiến độ và kế hoạch giải ngân là đoạn tuyến qua rừng tự nhiên từ Km18+650 đến Km21+100 thuộc gói thầu 11-XL, tổng khối lượng đào đá nổ mìn còn lại khoảng 47.000 m3. Hiện nay, Tổng Công ty Xây dựng Trường Sơn đã có giải pháp, tăng cường các mũi thi công, thiết bị nhân lực, tăng ca, tăng kíp đẩy nhanh tiến độ thi công, đặc biệt là đoạn rừng tự nhiên để đảm bảo tiến độ gói thầu nói riêng và dự án nói chung. Dự kiến dự án hoàn thành, thông xe trong tháng 11-2025, đáp ứng tiến độ của theo chỉ đạo của Thủ tướng.

Ông TRẦN VĂN THI, Giám đốc Ban quản lý dự án Mỹ Thuận:

Quyết tâm hoàn thành toàn bộ dự án vào ngày 19-12-2025

Sản lượng thi công cao tốc Cần Thơ - Cà Mau hiện đạt hơn 74% kế hoạch. Các đơn vị đang triển khai dỡ tải và thi công cuốn chiếu móng, mặt đường. Cụ thể, các nhà thầu đã dỡ gia tải hơn 42/88 km, thảm bê tông nhựa được hơn 17/102 km (khoảng 17,2%).

Về hạng mục cầu, toàn tuyến có 95 cầu, hiện các nhà thầu đã triển khai thi công toàn bộ, trong đó 92 cầu đã hoàn thành bản mặt cầu và 12 cầu đã thảm nhựa.

Để đẩy nhanh tiến độ, Ban quản lý dự án Mỹ Thuận chủ động triển khai các giải pháp theo chỉ đạo của Bộ Xây dựng, đồng thời bổ sung biện pháp theo tình hình thực tế để kịp thời xử lý vướng mắc cho nhà thầu. Ban đã phối hợp với chính quyền địa phương giải quyết các điểm vướng mặt bằng; phân công lãnh đạo cùng kỹ sư các phòng dự án túc trực thường xuyên tại công trường để đôn đốc, chỉ đạo nhà thầu thi công bám sát tiến độ.

Hằng ngày, hằng tuần, ban tổ chức họp giao ban kiểm điểm kết quả thực hiện yêu cầu huy động thiết bị, vật liệu. Song song đó, ban yêu cầu nhà thầu huy động đủ máy móc, nhân lực, tài chính; bố trí nhiều mũi thi công song song trên toàn tuyến, làm việc theo tinh thần “3 ca, 4 kíp”, “vượt nắng, thắng mưa”, “làm xuyên ngày nghỉ, ngày lễ”, quyết tâm hoàn thành toàn bộ dự án vào ngày 19-12-2025 theo chỉ đạo của Chính phủ.

VIẾT LONG