Quốc gia có cách nuôi dạy con 'nhàn tênh', được cả thế giới ngưỡng mộ

Mỗi ngày vào 13h30, Nila và Arion về nhà sau khi tan học. Hai chị em tự nấu chút đồ ăn, sau đó ngồi làm bài tập, hoặc đánh đàn piano, làm việc nhà được giao.

Bố mẹ cả hai đi vắng và sẽ không có mặt ở nhà trong vài giờ nữa. Trong thời gian đó, hai đứa trẻ được phép ra ngoài chơi với bạn bè trên phố hoặc đi dạo trên cánh đồng. Quy tắc duy nhất ở đây là không sử dụng thiết bị điện tử trừ khi hoàn thành xong mọi việc.

Nila và Arion mới chỉ lần lượt lên 10 và 8 tuổi, nhưng chúng đã sống cuộc sống như người lớn, không sự giám sát trong nhiều năm.

Nhà hai đứa bé ở Stavanger, trên bờ biển phía tây nam của Na Uy và chúng không phải trường hợp “con nhà người ta" duy nhất. Giống tất cả bạn bè của mình, cả hai tự đi bộ đến trường và về nhà kể từ khi bắt đầu đi học ở tuổi lên 6. Hai đứa bé được trao chìa khóa nhà của riêng mình ngay sau đó.

Đây là cách nuôi dạy con cái tại Na Uy - hoàn toàn tự do, nhấn mạnh sự độc lập, tự quyết và trách nhiệm, cùng với một chút hoạt động vui chơi ngoài trời.

“Tôi không nghĩ ra bất cứ ai ở đây không nuôi dạy con cái theo cách này”, Giancarlo Napoli, bố của Nila và Arion, nói với Guardian.

Giancarlo, Nila, Lena và Arion tại nhà (từ trái sang phải). Ảnh: Guardian.

Anh nhớ lại trong lớp của Nila có một đứa trẻ mà gia đình đã chuyển đến thị trấn khác vài năm trước. Thế nhưng, thay vì chuyển trường, đứa trẻ này hiện đi bộ 20 phút từ nhà đến ga tàu, đi chuyến tàu kéo dài 20 phút, rồi lại đi bộ thêm 20 phút nữa từ ga đến trường.

“Đứa trẻ này làm như vậy 2 lần/ngày mà không ai cảm thấy ngạc nhiên hay lo lắng", anh cho biết.

Theo Guardian, từng có trẻ em Na Uy chỉ mới 7 tuổi đã đi một mình từ đầu này đến đầu kia của đất nước để thăm bố mẹ mình sau khi họ ly hôn.

Phong cách nuôi dạy con cái đặc biệt

Cách nuôi dạy con cái tự do được cho là khá phù hợp với những gì mà người ngoài thường nghĩ về người Scandinavia, bao gồm hygge (phong cách sống hướng đến cảm giác thoải mái, ấm cúng bên người thân và tận hưởng niềm vui nhỏ bé thường ngày), tiêu chuẩn sống cao, tỷ lệ tội phạm thấp cùng quyền lợi làm cha mẹ đáng mơ ước.

Na Uy đứng thứ 7 trong Báo cáo Hạnh phúc Thế giới. Nước này cũng có GDP cao thứ 10 thế giới và là một trong những quốc gia có tỷ lệ tội phạm thấp trên thế giới.

Nhưng trên hết, phong cách nuôi dạy con cái này còn là triết lý đã ăn sâu vào tiềm thức của nhiều người dân. Có bằng chứng cho thấy trẻ em Viking từ thế kỷ 9 đã được nuôi dạy theo cách tương đối giống: Được đối xử như người lớn và được kỳ vọng sẽ chung tay tham gia vào bất cứ công việc nào cần làm.

Willy-Tore Mørch, giáo sư danh dự về sức khỏe tâm thần trẻ em tại Đại học Tromsø, cho biết cách tiếp cận hiện đại tinh tế hơn nổi lên sau Thế chiến thứ hai. Phần lớn cơ sở hạ tầng của đất nước bị tàn phá. Trước thách thức đó, nhà chức trách bấy giờ tin rằng tất cả người dân Na Uy nên đóng góp vào quá trình tái thiết, bao gồm cả trẻ em.

“Những đứa trẻ phải mạnh mẽ và cứng rắn, được đào tạo để trở nên độc lập và trung thành”, Mørch nói. “Có lẽ hầu hết bậc cha mẹ ngày nay không biết về lịch sử này, nhưng việc xây dựng lòng tin giữa cha mẹ và con cái vẫn là phẩm chất quan hệ cơ bản trong cách nuôi dạy trẻ em hiện đại của Na Uy”.

Theo ông Willy-Tore Mørch, xây dựng lòng tin giữa cha mẹ và con cái vẫn là phẩm chất cơ bản ở Na Uy. Ảnh: David Jensen.

Ngoài ra, còn có lý do khác để giải thích cho phong cách nuôi dạy con cái tại Na Uy,

"Hầu hết phụ nữ ở đây đều đi làm", Mette Tveit, người phụ trách và sử gia tại Bảo tàng Stavanger, cho hay.

Na Uy là một trong những nước hàng đầu có lực lượng lao động mà tỷ lệ nam và nữ tham gia khá bình bằng. Cụ thể, khoảng 73% nam giới và 67% nữ giới trong độ tuổi lao động đang làm việc.

Dịch vụ chăm sóc trẻ em cũng được cung cấp rộng rãi với chi phí phải chăng tại nước này. Chẳng hạn, học phí mẫu giáo 10 giờ/ngày, 5 ngày/tuần, được giới hạn ở mức 2.000 NOK (khoảng 186 USD)/tháng.

Tveit chia sẻ theo kinh nghiệm của cô, trẻ em Na Uy độc lập đến mức chúng tự tổ chức các buổi chơi với bạn bè.

“Tôi từng ở Mỹ và thấy cách các phụ huynh lo việc đó. Nhưng ở Na Uy, ngay cả trẻ nhỏ cũng sẽ tự tổ chức sự kiện xã hội và quản lý thời gian rảnh rỗi của mình”, cô nói.

Khó áp dụng ở mọi nơi

Niềm tin và sự tôn trọng lẫn nhau là điều quan trọng trong cách nuôi dạy con cái như vậy.

Niềm tin và sự tôn trọng lẫn nhau là điều quan trọng trong cách nuôi dạy con cái ở Na Uy. Ảnh: Guardian.

Trong kỳ nghỉ học, bố mẹ Nila và Arion vui vẻ để con cái ra ngoài cả ngày miễn là họ biết chính xác thời gian hai đứa trẻ sẽ trở về - và bọn trẻ tuân thủ.

Thất bại, có vẻ như, cũng là một phần trong cách nuôi dạy con cái của người Na Uy. Trẻ con "được phép" để mắc lỗi, nhưng hãy học hỏi từ chính điều này.

Tụi trẻ có thể trèo cây, nhưng phải chấp nhận chúng có thể ngã và tự làm mình bị thương. Hoặc điều này cũng có thể giúp chúng trở thành người leo trèo giỏi hơn trong tương lai.

Những biện pháp an toàn mà cha mẹ ở nước khác lắp đặt trong nhà cũng thường “vắng bóng" tại Na Uy.

Giancarlo nói rằng trong khi lò sưởi gần như là thiết bị tiêu chuẩn trong các gia đình tại đây, anh không nhớ từng thấy thanh chắn bảo vệ xung quanh lò. Thanh chắn cầu thang cũng không phổ biến.

"Có lẽ chúng tôi nên có thanh chắn an toàn ở đầu cầu thang, nhưng không, chúng tôi chỉ bảo bọn trẻ không được đi xuống đó. Như chúng tôi nhắc nhở: 'Đừng chạm vào lò đốt gỗ, rất nóng'", anh kể.

Dù vậy, phong cách này có thể vẫn còn mang tính “tham vọng” đối với hầu hết bậc phụ huynh.

“Tôi hoàn toàn ủng hộ việc nuôi dạy một đứa trẻ mạnh mẽ, thích hoạt động ngoài trời và có thể nấu ăn, nhưng tôi không chắc về việc đứa con 5 tuổi tương lai của tôi sẽ về nhà và nói với tôi rằng nó đã rèn luyện kỹ năng gọt gỗ và dùng dao ở trường mẫu giáo của mình - như trẻ mẫu giáo ở Stavanger”, Andy Welch - biên tập của Guardian - chia sẻ

Tỷ lệ tội phạm thấp, khoảng cách gần giữa nhà và trường học giúp trẻ em có thể rèn tính độc lập bằng cách tự đi học. Ảnh: Guardian.

Theo Justine Roberts, CEO của Mumsnet, các bậc cha mẹ Anh trở nên sợ hãi hơn về việc cho trẻ chơi ngoài trời mà không có sự giám sát kể từ đầu những năm 90. Bà cho rằng nó xuất phát từ sự đưa tin không ngừng của truyền thông về các mối đe dọa bởi kẻ ấu dâm, tội phạm bạo lực và tai nạn giao thông.

"Tỷ lệ tội phạm chắc chắn là yếu tố", bà nói. "Hầu hết bà mẹ đều đồng ý rằng việc nuôi dạy con cái như vậy ở đây là điều không thể”.

Ngoài ra, đối với bà, chìa khóa cho mô hình Na Uy, đặc biệt là ở Stavanger, là số lượng trường mẫu giáo và trường học nằm ở mỗi khu phố. Điều này đồng nghĩa mặc dù trẻ em đi học một mình, nhưng thường chỉ trong quãng đường đi bộ tương đối ngắn.

"Tất nhiên, tỉ lệ tội phạm thấp cũng là lợi thế", bà nói. "Chúng tôi tin tưởng vào người khác, nhưng chúng tôi không ngây thơ. Cũng như tất cả bài học khác, chúng tôi dạy trẻ không đi đâu với người lạ và cách đi bộ an toàn khi tham gia giao thông”.

Đối với hầu hết người Na Uy, đây là lối sống, nhưng nó không phải chưa bao giờ vấp phải sự phản đối.

“Phong cách nuôi dạy con này đã bị chỉ trích trong 10-15 năm qua”, giáo sư Mørch nói. “Cũng giống ‘cha mẹ dọn đường’ (‘quét sạch’ mọi chướng ngại vật cho con) hay 'cha mẹ trực thăng' (chăm con quá kỹ, luôn theo dõi con) từng bị chỉ trích”.

Ông cho biết những người chỉ trích cách nuôi dạy con cái theo kiểu “thả rông” đã kêu gọi đặt ra nhiều giới hạn hơn. Tuy nhiên, ông lại cho rằng trẻ em được nuôi tự do sẽ học được những gì chúng cần về thế giới mà không cần sự can thiệp không cần thiết.

"Chúng không cần cha mẹ sắp xếp các vấn đề của chúng", ông nói.

Minh An