Quản lý nhà, đất công: Lỗ hổng kéo dài, nguy cơ thất thoát lớn

Công tác quản lý, sử dụng nhà, đất công còn kém hiệu quả. Ảnh: ST

Lỗ hổng trong công tác quản lý…

Theo đánh giá của KTNN, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác quản lý nhà, đất công tại nhiều Bộ, ngành, địa phương vẫn tồn tại nhiều hạn chế, bất cập, tiềm ẩn nguy cơ thất thoát, lãng phí nguồn lực quan trọng phục vụ phát triển đất nước.

Cụ thể, tại các Bộ, ngành, nhiều đơn vị chưa làm thủ tục hoặc chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Tại Bộ Tài nguyên và Môi trường (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường), có tới 504 cơ sở đất chưa đảm bảo thủ tục pháp lý này. Đồng thời, có tới 814 cơ sở nhà, đất chưa có phương án sắp xếp lại, xử lý theo quy định. Trong đó, 121 cơ sở đất đã đổi cơ quan quản lý sau khi Bộ thay đổi cơ cấu tổ chức nhưng chưa được đăng ký biến động.

Tại một số đơn vị, công tác quản lý chưa chặt chẽ dẫn đến tình trạng cá nhân bên ngoài sử dụng trái phép, lấn chiếm đất và phát sinh tranh chấp, khiếu kiện kéo dài từ nhiều năm, nhưng đến nay vẫn chưa được xử lý dứt điểm. Tại Bộ Xây dựng, một số đơn vị chưa điều chỉnh giá trị quyền sử dụng đất khi Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, thành phố ban hành và công bố bảng giá đất. Có đơn vị chưa xác định giá trị quyền sử dụng đất để tính vào giá trị tài sản và phản ánh trên sổ kế toán theo quy định.

Để đảm bảo quản lý, sử dụng nhà, đất công hiệu quả, Chính phủ đã yêu cầu các Bộ, ngành, địa phương xây dựng phương án sắp xếp theo Nghị định số 167/2017/NĐ-CP, quy định việc sắp xếp lại, xử lý tài sản công. Tuy nhiên, tại thời điểm kiểm toán, nhiều đơn vị vẫn chưa hoàn thành.

Cụ thể, tại Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch còn 48/141 cơ sở chưa được Bộ Tài chính phê duyệt phương án sắp xếp. Tổng cục Thuế còn 146 cơ sở chưa được phê duyệt phương án; 282 trụ sở Chi cục Thuế chưa có phương án sắp xếp. Ngoài ra, nhiều cơ sở không còn nhu cầu sử dụng nhưng chưa được chuyển giao cho địa phương quản lý hoặc chưa được xử lý dứt điểm.

Tại Bộ Giáo dục và Đào tạo, có 72 cơ sở nhà, đất chưa hoàn thành và phê duyệt phương án sắp xếp. Một số cơ sở bị cá nhân bên ngoài sử dụng trái phép, lấn chiếm đất và phát sinh tranh chấp, khiếu kiện kéo dài nhưng chưa được xử lý theo quy định.

Những hạn chế trong quản lý nhà, đất công cũng diễn ra phổ biến tại các địa phương. Qua kiểm toán, KTNN chỉ rõ tình trạng một số địa phương chưa xây dựng hoặc chưa được phê duyệt phương án sắp xếp theo Nghị định 167.

TP. Hồ Chí Minh không theo dõi được số lượng tài sản công đang giao cho các doanh nghiệp, tổ chức Trung ương và địa phương quản lý, sử dụng nên không thể xây dựng phương án sắp xếp. Tỉnh Long An có 716 cơ sở nhà, đất chưa có phương án xử lý; Quảng Nam có 123 cơ sở; Nam Định có 546 cơ sở…

Bên cạnh đó, KTNN cũng chỉ ra tình trạng một số đơn vị chưa xác định giá trị quyền sử dụng đất; đất bị lấn chiếm; bàn giao nhà đất không phù hợp với phương án xử lý hoặc chưa thu hồi, điều chuyển theo phương án sắp xếp.

Nguy cơ thất thoát, lãng phí nguồn lực “vàng”

Ngoài tình trạng chậm trễ trong phê duyệt phương án sắp xếp, tranh chấp, khiếu kiện kéo dài, KTNN còn chỉ ra nhiều cơ quan, đơn vị được giao quản lý đất đai nhưng lại cho thuê, liên kết khai thác không đúng quy định, tiềm ẩn nguy cơ thất thoát tài sản Nhà nước.

KTNN sẽ kiến nghị sửa đổi, hoàn thiện chính sách, pháp luật về đất đai phù hợp với thực tiễn trong giai đoạn mới. Ảnh: ST

Tại nhiều Bộ, ngành, có tình trạng cho thuê tài sản nhưng chưa lập đề án trình cấp có thẩm quyền phê duyệt, chưa ký hợp đồng cho thuê, chưa tổ chức đấu giá theo quy định. Tại Học viện Hành chính Quốc gia (nay sáp nhập vào Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh), chưa lập đề án sử dụng tài sản công là cơ sở nhà, đất vào mục đích kinh doanh, cho thuê, liên kết sau sáp nhập trình Bộ Nội vụ phê duyệt.

Tại Bộ Xây dựng, một số đơn vị sử dụng tài sản công vào mục đích cho thuê, liên doanh, liên kết khi chưa lập đề án trình cấp có thẩm quyền phê duyệt hoặc cho thuê tài sản không thực hiện đấu giá.

Tại Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, có 6 đơn vị chưa lập đề án sử dụng tài sản công là cơ sở nhà, đất vào mục đích kinh doanh, cho thuê, liên kết trình Bộ phê duyệt. Một số đơn vị thu theo thỏa thuận hợp đồng giữa bên thuê và cho thuê, chưa tổ chức đấu giá; có đơn vị cho thuê tài sản trên đất ghi nhận doanh thu nhưng không ký hợp đồng. Theo các chuyên gia, những vi phạm này tiềm ẩn rủi ro và nguy cơ trục lợi trong quản lý tài sản công, gây thất thoát ngân sách Nhà nước. Dù đã được các cơ quan chức năng nhiều lần chỉ ra, nhưng chưa được chấn chỉnh triệt để.

Đáng chú ý, có đơn vị thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho thuê một số tài sản nhưng không thể hiện trên sổ tài sản; chưa cập nhật thông tin về việc sử dụng tài sản công vào mục đích kinh doanh, cho thuê vào cơ sở dữ liệu quốc gia về tài sản công. Tại Bộ Xây dựng, nhiều đơn vị chưa thực hiện nộp tiền thuê đất theo quy định.

Tại các địa phương, vi phạm trong quản lý nhà, đất công cũng diễn ra phổ biến như tình trạng cho thuê tài sản, liên doanh liên kết nhưng chưa xây dựng đề án hoặc chưa được cấp có thẩm quyền phê duyệt.

Theo lãnh đạo Vụ Tổng hợp, KTNN xác định đất đai là lĩnh vực “nóng”, tiềm ẩn nhiều nguy cơ tiêu cực, cần được kiểm toán thường xuyên. Do đó, trong quá trình xây dựng kế hoạch kiểm toán hằng năm và trung hạn, Tổng Kiểm toán nhà nước yêu cầu các đơn vị phải bám sát nguyên tắc này.

Thông qua việc đánh giá thực trạng quản lý, sử dụng tài sản công, đặc biệt là nhà, đất, KTNN sẽ kiến nghị chấn chỉnh, xử lý nghiêm vi phạm; đồng thời kiến nghị sửa đổi, hoàn thiện chính sách, pháp luật về đất đai phù hợp với thực tiễn trong giai đoạn mới./.

N. LỘC