Phòng, chống thiên tai trong vận hành chính quyền 2 cấp: Cấp xã là mắt xích kết nối quan trọng

Cấp xã được trao thêm nhiều thẩm quyền

Ngày 12/8, tại Ninh Bình, Báo Nông nghiệp và Môi trường phối hợp Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai, Quỹ Cộng đồng Phòng tránh thiên tai và Sở Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) tỉnh Ninh Bình tổ chức Diễn đàn “Phòng chống thiên tai và Cảnh báo sớm trong vận hành chính quyền hai cấp”.

Theo ông Cao Đức Phát, nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Chủ tịch Quỹ Cộng đồng Phòng tránh thiên tai, từ 1/7, cả nước chuyển sang thực hiện hệ thống chính quyền 2 cấp. Sau khi vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, có nhiều vấn đề đang đặt ra, cần được làm rõ và điều chỉnh sớm để đảm bảo duy trì năng lực ứng phó với thiên tai, nhất là về hệ thống chỉ đạo như đầu mối, thẩm quyền và các kênh liên lạc; kế hoạch ứng phó; lực lượng ứng phó ở các cấp và vật tư dự phòng cũng như cơ chế, chính sách, luật pháp. Bên cạnh đó, theo ông Phát, phải tiếp tục tăng cường năng lực để đáp ứng yêu cầu phòng, chống thiên tai (PCTT) có xu hướng ngày càng gay gắt hơn.

Nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Đức Phát phát biểu tại hội nghị.

Tại diễn đàn, ông Nguyễn Xuân Tùng, Phó trưởng phòng Phòng Ứng phó và Khắc khục hậu quả thiên tai, Cục Quản lý Đê điều và Phòng, chống thiên tai chia sẻ, công tác PCTT trong bối cảnh chính quyền 2 cấp từ các hoạt động phòng ngừa, ứng phó và khắc phục hậu quả được triển khai đồng bộ từ Trung ương tới địa phương. Theo ông Tùng, UBND cấp xã hiện được trao thêm nhiều thẩm quyền như xây dựng, tu bổ công trình phòng, chống thiên tai; tiếp nhận, phân bổ nguồn lực cứu trợ; thẩm định hỗ trợ khắc phục sản xuất nông nghiệp. Cấp huyện cũng được bổ sung nhiệm vụ mới, gồm tổ chức cưỡng chế sơ tán, bố trí chỗ ở cho hộ dân di dời, và quản lý quỹ PCTT.

Cơ cấu tổ chức chỉ đạo cũng thay đổi, Ban Chỉ huy và tìm kiếm cứu nạn được hợp nhất thành Ban Chỉ huy phòng thủ dân sự các cấp, do Thủ tướng Chính phủ làm Trưởng ban. Ở cấp xã, nhiệm vụ tham mưu được giao cho Phòng Kinh tế hoặc Phòng Kinh tế - Hạ tầng đô thị, giúp nâng cao năng lực điều hành và ứng phó. “Những điều chỉnh này nhằm tăng tính chủ động, rút ngắn thời gian phản ứng và nâng cao hiệu quả ứng phó trước thiên tai ngày càng cực đoan, bất thường”, ông Tùng thông tin.

Chia sẻ từ địa phương, ông Bùi Xuân Diệu, Phó Giám đốc Sở NN&MT tỉnh Ninh Bình, cho biết, địa phương thường xuyên chịu ảnh hưởng của bão, áp thấp nhiệt đới, mưa lớn, lũ, hạn hán, xâm nhập mặn, cháy rừng… nên công tác PCTT luôn là nhiệm vụ trọng tâm. Quá trình thực hiện nhiệm vụ PCTT trong điều kiện vận hành chính quyền 2 cấp còn nhiều khó khăn.

Ngay sau khi sắp xếp đơn vị hành chính, tỉnh đã thành lập Ban Chỉ huy phòng thủ dân sự cấp tỉnh, ban hành các phương án bảo vệ trọng điểm, hộ đê toàn tuyến và ứng phó lũ lớn vượt tần suất thiết kế; chỉ đạo 129/129 xã, phường thành lập Ban Chỉ huy và đội xung kích PCTT với 27.627 người. Việc thống kê thiệt hại bão số 3 năm 2025 (bão Wipha) được thực hiện trên hệ thống trực tuyến, giúp rút ngắn thời gian tổng hợp và báo cáo.

CBCS Công an tỉnh Sơn La di chuyển người dân đến nơi an toàn.

Tuy nhiên, ông Diệu cũng thẳng thắn, quá trình thực hiện nhiệm vụ PCTT trong điều kiện vận hành chính quyền 2 cấp còn nhiều khó khăn như việc phân công nhiệm vụ giữa các cơ quan sau sáp nhập còn lúng túng; cán bộ cấp xã thiếu kinh nghiệm, không chuyên trách PCTT; chưa có quy chế phối hợp giữa các Ban Chỉ huy Quân sự các xã khi xảy ra sự cố liên xã, liên khu vực; một số địa phương chưa chuẩn bị đầy đủ vật tư, phương tiện, nhu yếu phẩm theo phương châm “4 tại chỗ”, phương án còn chung chung.

Lực lượng xung kích chưa được tập huấn thường xuyên, thiếu công cụ, phương tiện, hạ tầng dân sinh và công trình PCTT còn yếu. Báo cáo nhanh ở một số địa phương chưa kịp thời; số xã tăng lên sau sáp nhập khiến việc tổng hợp báo cáo mất nhiều thời gian, khó bảo đảm đúng hạn.

Ông Diệu cho biết, thời gian tới, Ninh Bình sẽ kiện toàn Ban Chỉ huy phòng thủ dân sự các cấp, đồng thời kiện toàn bộ máy Quỹ phòng chống thiên tai và Quỹ phòng thủ dân sự cấp tỉnh; xây dựng kế hoạch, phương án ứng phó sát thực tế; tổ chức tập huấn, diễn tập; chuẩn bị đầy đủ “4 tại chỗ”; tăng cường ứng dụng khoa học kỹ thuật tiên tiến để nâng cao hiệu quả quản lý, điều hành PCTT.

"Địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm"

Cũng tại hội nghị, ông Nguyễn Hữu Thành, Phó Vụ trưởng Vụ Chính quyền địa phương (Bộ Nội vụ), cho biết: “Để thực hiện phân cấp, phân quyền hiệu quả, Chính phủ và các Bộ, ngành đã rà soát, hướng dẫn điều chỉnh các văn bản quy phạm pháp luật. Đến nay, Chính phủ đã ban hành 31 nghị định về phân cấp, phân quyền trong đó có các nghị định quan trọng của ngành nông nghiệp và môi trường như Nghị định số 136/2025/NĐ-CP và mới nhất là Nghị định số 200/2025/NĐ-CP, tập trung làm rõ trách nhiệm giữa các cấp”.

Ông Nguyễn Hữu Thành, Phó Vụ trưởng Vụ Chính quyền địa phương (Bộ Nội vụ) nói về phân cấp, phân quyền trong PCTT.

Theo ông Thành, trong công tác PCTT, cấp tỉnh giữ vai trò điều phối, giám sát, kết hợp phòng ngừa và ứng phó thiên tai. Lấy cấp xã làm trung tâm triển khai các nhiệm vụ từ cấp tỉnh; đồng thời áp dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và trí tuệ nhân tạo trong quản lý, điều hành, thông tin và tuyên truyền.

Luật số 72/2025/QH15 Tổ chức chính quyền địa phương cũng chỉ rõ cấp tỉnh tập trung vào chiến lược quản lý vĩ mô, liên vùng; cấp xã tập trung có nhiệm vụ thực hiện chính sách, cung cấp dịch vụ công thiết yếu cho người dân. “Không còn những băn khoăn về thẩm quyền nhiệm vụ, hiện trên 90% nhiệm vụ đã được thực hiện triệt để ở cấp xã”, ông Thành nói.

Thực tế, một số tỉnh đã giao cho đơn vị hành chính cấp xã giải quyết công việc liên xã, đạt hiệu quả khá tốt. Nguyên tắc chung là “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”. Ngoài ra, UBND cấp tỉnh có quyền đề xuất với Chính phủ về việc phân quyền cho cấp xã nếu đủ năng lực thực hiện. Chủ tịch UBND tỉnh có thể ủy quyền cho các đơn vị hành chính khác và được phép quyết định trong tình huống khẩn cấp về phòng chống thiên tai, trước khi báo cáo UBND tỉnh.

Tuy vậy, quá trình rà soát vẫn còn những khoảng trống, trong thời gian tới, Chính phủ, các Bộ ngành cần vào cuộc tiếp tục hoàn thiện, tháo gỡ vướng mắc. Nghị quyết số 206/2025/QH15, cho phép Chính phủ và Ủy ban Thường vụ Quốc hội kịp thời ban hành nghị quyết để xử lý các quy định pháp luật chồng chéo, đặc biệt trong lĩnh vực PCTT..

Trúc Linh