Phi USD hóa đang diễn ra khắp các 'mặt trận', liệu có đủ sức 'vùi dập' đồng bạc xanh?

Không chỉ ASEAN hay châu Á, thế giới cũng đã cắt giảm sự phụ thuộc vào đồng USD. (Nguồn: iStock)

Gần đây, ASEAN đã thúc đẩy việc sử dụng nội tệ trong thương mại và đầu tư - một phần của Kế hoạch chiến lược Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) 2026-2030. Kế hoạch nêu rõ những nỗ lực nhằm giảm thiểu cú sốc liên quan đến biến động tỷ giá hối đoái bằng cách thúc đẩy thanh toán bằng nội tệ và tăng cường kết nối thanh toán khu vực.

Tốc độ phi USD hóa đang diễn ra nhanh chóng

Ông Francesco Pesole, chiến lược gia ngoại hối tại ING nhận định: “Các quyết định chính sách thương mại thất thường của Tổng thống Mỹ Donald Trump và sự mất giá mạnh của USD có thể đang thúc đẩy sự chuyển dịch nhanh hơn sang các loại tiền tệ khác”.

Không chỉ ASEAN hay châu Á, thế giới cũng đã cắt giảm sự phụ thuộc vào đồng bạc xanh, với tỷ trọng của USD trong dự trữ ngoại hối toàn cầu giảm từ hơn 70% vào năm 2000 xuống còn 57,8% vào năm 2024.

Đồng tiền của nước Mỹ đã chứng kiến một đợt bán tháo mạnh trong năm nay, đặc biệt là vào tháng 4/2025, sau sự không chắc chắn xung quanh việc hoạch định chính sách của Mỹ. Kể từ đầu năm, chỉ số US Dollar Index (DXY) đã suy yếu hơn 8%.

Các quốc gia Nhóm các nền kinh tế mới nổi hàng đầu thế giới (BRICS) cũng đã tích cực phát triển và thúc đẩy hệ thống thanh toán của riêng mình để giảm sự phụ thuộc vào đồng bạc xanh.

Cụ thể, kể từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, Trung Quốc đã tích cực thúc đẩy đồng nhân dân tệ như một lựa chọn thay thế đồng USD, ký kết nhiều thỏa thuận hoán đổi tiền tệ với các đối tác thương mại.

Hay Nga - quốc gia chịu nhiều lệnh trừng phạt từ phương Tây sau cuộc xung đột Ukraine - có động lực mạnh mẽ để phi USD hóa, thoát khỏi hệ thống tài chính do Mỹ chi phối.

Trong khi đó, Brazil nhiều lần kêu gọi BRICS phát triển một hệ thống thanh toán độc lập.

Mặc dù việc phi USD hóa không phải một hiện tượng mới, nhưng các quốc gia đã có những góc nhìn mới về đồng tiền này. Họ bắt đầu nhận ra rằng, USD có thể được sử dụng như một đòn bẩy - nếu không muốn nói là "vũ khí" - trong các cuộc đàm phán thương mại.

"Điều này đã dẫn đến việc các nước đang 'làm mới' các danh mục đầu tư của họ. Các quốc gia đang chú ý đến thực tế rằng, USD đã và có thể được sử dụng như một loại 'vũ khí' trong thương mại hay các lệnh trừng phạt trực tiếp...", ông Mitul Kotecha, Giám đốc chiến lược vĩ mô FX và EM của Barclays tại châu Á nhận định.

Ông Lin Li, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu thị trường toàn cầu khu vực châu Á tại MUFG thì nhận thấy, quá trình phi USD hóa đang gia tăng khi các nền kinh tế châu Á tìm cách giảm sự phụ thuộc vào đồng bạc xanh và tăng cường sử dụng nội tệ để giảm rủi ro trên thị trường ngoại hối.

Trong bối cảnh một số quốc gia đang giảm bớt sự phụ thuộc vào đồng bạc xanh, thì việc phá vỡ vị trí là đồng tiền dự trữ số một vẫn còn là một thách thức lớn. (Nguồn: Getty Images)

Hai động lực chính

Theo một lưu ý gần đây của Bank of America, xu hướng "ly hôn" đồng USD đang ngày càng phát triển ở ASEAN.

Hai động lực chính của quá trình này là: Thứ nhất, người dân và doanh nghiệp dần chuyển đổi tiền gửi ngoại tệ tích lũy, từ USD sang đồng nội tệ. Thứ hai, các nhà đầu tư lớn đang đề phòng với đầu tư nước ngoài hơn.

Ngoài ra, theo quan điểm của chuyên gia Zheng Runyu tại Trung tâm Nghiên cứu Nga thuộc Đại học Sư phạm Hoa Đông (Thượng Hải, Trung Quốc), cuộc chiến thuế quan do Mỹ phát động sẽ làm suy yếu vị thế của đồng USD như một loại tiền tệ dự trữ toàn cầu và đẩy nhanh quá trình phi USD hóa.

Vị chuyên gia này cho rằng, trong bối cảnh chiến tranh thuế quan leo thang, các quốc gia lo ngại về đồng bạc xanh sẽ có cơ hội củng cố sự thống nhất và thúc đẩy quá trình phi USD hóa.

"Ở thời điểm hiện tại, hợp tác phi USD hóa trong lĩnh vực tài chính giữa Trung Quốc và Nga - cũng như trong BRICS - đã trở nên thực tế hơn", ông Zheng Runyu nói.

Ông Abhay Gupta, chiến lược gia ngoại hối và trái phiếu cố định châu Á của Bank of America cho hay, quá trình phi USD hóa ở ASEAN có khả năng sẽ diễn ra nhanh hơn, chủ yếu thông qua việc chuyển đổi tiền gửi ngoại tệ tích lũy.

Trong khi đó, ông Kotecha của Barclays nhận thấy, phi USD hóa là một quá trình đang diễn ra nhưng với tốc độ chậm. "Bạn có thể thấy rõ điều đó từ dự trữ của các Ngân hàng trung ương - vốn đã dần dần giảm tỷ trọng dự trữ bằng đồng USD. Các giao dịch thương mại cũng đã chứng minh điều đó".

USD vẫn là vua?

Sự dịch chuyển khỏi đồng USD cũng đặt ra câu hỏi: Liệu đây có phải là giai đoạn tạm thời hay là sự thay đổi mang tính cấu trúc?

Ong Cedric Chehab, nhà kinh tế trưởng tại BMI khẳng định: "Hiện tại, hiện tượng này vẫn có thể chỉ mang tính chu kỳ. Nguyên nhân bởi khi Mỹ sử dụng các biện pháp trừng phạt mạnh mẽ hơn, các Ngân hàng trung ương sẽ cảnh giác với việc nắm giữ quá nhiều USD. Điều này khiến tỷ lệ dự trữ đồng tiền này giảm".

Trong bối cảnh một số quốc gia đang giảm bớt sự phụ thuộc vào đồng bạc xanh, thì việc phá vỡ vị trí là đồng tiền dự trữ số một vẫn còn là một thách thức lớn.

Ông Pescole đánh giá: "Không có loại tiền tệ nào có cùng tính thanh khoản và độ sâu của thị trường trái phiếu, tín dụng như đồng USD. Do đó, vấn đề hiện nay là sức hấp dẫn dự trữ của đồng tiền này giảm đi chứ không phải là mất đi ngôi vị”.

Ông Peter Kinsella, Giám đốc chiến lược tại Ngân hàng Union Bancaire Privee cũng cho rằng, điều quan trọng là phải phân biệt giữa sự suy yếu của đồng USD với tình trạng phi USD hóa.

Vị Giám đốc này khẳng định: "Trước đây, chúng ta đã thấy đồng USD suy yếu qua nhiều chu kỳ. Dù vậy, đồng tiền này luôn duy trì được vị thế dự trữ và ngôi vị. Dù đã giảm nhưng tính đến tháng 4 năm nay, hơn một nửa thương mại toàn cầu vẫn được lập hóa đơn bằng đồng bạc xanh".

Như vậy, sự nỗ lực của châu Á, BRICS đã thấy rõ, nhưng việc "vùi dập" đồng USD có lẽ sẽ khó xảy ra, ít nhất là trong tương lai gần.

(theo CNBC)

Linh Chi