Phép thử thể chế

Trong bối cảnh khủng hoảng chính trị, suy thoái kinh tế và xã hội phân cực sâu sắc, cuộc bầu cử lần này được xem là phép thử lớn đối với thể chế dân chủ Hàn Quốc.

Cử tri bỏ phiếu sớm bầu Tổng thống tại điểm bầu cử ở Seoul, Hàn Quốc, ngày 29/5/2025. Ảnh: Yonhap/TTXVN

Hệ lụy khủng hoảng

Cuộc bầu cử tổng thống lần thứ 21 diễn ra sau những vòng xoáy luận tội quan chức cấp cao nhất, đã đẩy Hàn Quốc vào một cuộc khủng hoảng chính trị, khủng hoảng về khoảng trống lãnh đạo nghiêm trọng chưa từng có, tác động mạnh đến nền kinh tế quốc nội. Chỉ số tâm lý người tiêu dùng giảm mạnh, đầu tư doanh nghiệp suy giảm, đồng won mất giá kỷ lục, thị trường chứng khoán lao dốc.

Ngân hàng Trung ương Hàn Quốc (BOK) đã hạ mức dự báo tăng trưởng kinh tế năm nay từ 1,5% xuống 0,8%, phản ánh tình trạng đình trệ tiêu dùng nội địa và đầu tư xây dựng, cùng với ảnh hưởng từ chính sách thuế quan của Mỹ đối với xuất khẩu. Đáng chú ý, trong dự báo kinh tế mới nhất, 41 tổ chức tài chính - tiền tệ quốc tế và trong nước đã hạ mức dự báo tăng trưởng kinh tế năm 2025 của Hàn Quốc, giảm 0,32% so với mức trung bình 1,307% đưa ra trong khảo sát công bố ngày 2/5.

Giới phân tích cho rằng cuộc bầu cử tổng thống sớm này đánh dấu một bước ngoặt trong đời sống chính trị Hàn Quốc, có thể mang lại cơ hội để tái cấu trúc hệ thống chính trị và khôi phục niềm tin của người dân vào các thể chế nhà nước. Tuy nhiên, sự phân cực chính trị vẫn là một thách thức lớn. Cuộc bầu cử cũng đặt ra yêu cầu về việc cải cách hệ thống quyền lực để tránh tình trạng tập trung quyền lực quá mức vào tổng thống cũng như tình trạng ngưng trệ hoạt động nhà nước do mâu thuẫn với cơ quan lập pháp.

Từ khóa “thay đổi”

Hai ứng cử viên hàng đầu trong cuộc bầu cử này là ông Lee Jae Myung, cựu Chủ tịch đảng Dân chủ (DP) đối lập chính, và ông Kim Moon Soo, cựu Bộ trưởng Lao động, cựu Thống đốc tỉnh Gyeonggi, nổi tiếng với chính sách cải cách và xuất thân từ tầng lớp lao động. Cương lĩnh tranh cử của cả hai chính khách nhấn mạnh việc cải cách quyền lực tổng thống và các trọng tâm gồm khôi phục các chuẩn mực dân chủ, thúc đẩy các động lực phát triển kinh tế, đối phó với những rủi ro kinh tế do chính sách thuế quan của Mỹ gây ra; điều hướng các thách thức chính sách đối ngoại với Mỹ và Trung Quốc.

Là cựu luật sư nhân quyền và thị trưởng hai nhiệm kỳ của thành phố Seongnam, ông Lee Jae Myung, người đang dẫn đầu trong cuộc đua vào Nhà Xanh đã củng cố hình ảnh của mình như một nhà lãnh đạo đối lập nhằm tập hợp sự ủng hộ của cử tri tiến bộ và cả những cử tri đang thất vọng với phái bảo thủ. Với kinh nghiệm dày dạn trong lần tranh cử thứ ba này, cương lĩnh của ông chú trọng tới phục hồi kinh tế, nhấn mạnh chủ nghĩa thực dụng kinh tế hơn là ý thức hệ và hứa hẹn các cải cách thân thiện với doanh nghiệp. Các cuộc thăm dò cho thấy ông Lee Jae Myung dẫn trước với cách biệt đáng kể so với đối thủ Kim Moon Soo.

Về đối ngoại, cựu Chủ tịch DP đối lập chủ trương triển khai chính sách thực dụng, xây dựng lòng tin giữa hai miền Triều Tiên và cải thiện quan hệ với Trung Quốc và Nga. Ông Lee Jae Myung đề cao nhu cầu tăng cường khả năng phòng thủ tên lửa và tấn công của Hàn Quốc; đồng thời ủng hộ chuyển giao quyền kiểm soát hoạt động thời chiến, giảm bớt sự phụ thuộc an ninh vào Mỹ.

Trong khi đó, ứng cử viên Kim Moon Soo của đảng Quyền lực Quốc dân (PPP) cầm quyền từng tham gia bầu cử sơ bộ để giành quyền đề cử ứng cử viên tổng thống của PPP năm 2012 nhưng đã thất bại. Dưới thời chính quyền Tổng thống bị phế truất Yoon Suk Yeol, ông được bổ nhiệm làm Chủ tịch Hội đồng Kinh tế, xã hội và lao động và sau đó được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Lao động năm 2024. Chính khách này chủ trương tự do hóa nền kinh tế, giảm thiểu can thiệp của chính phủ vào thị trường, hỗ trợ doanh nghiệp phát triển, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ mới.

Nền tảng chính sách đối ngoại của ông Kim Moon Soo dựa trên việc tăng cường khả năng tương tác của liên minh Mỹ - Hàn Quốc và ưu tiên răn đe hạt nhân đối với Triều Tiên. Ông đề xuất sửa đổi Hiệp ước Phòng thủ chung Mỹ - Hàn (ROK) để bao gồm các điều khoản bảo vệ hạt nhân và triển khai luân phiên các tài sản chiến lược của Mỹ ở mức tương đương với việc đồn trú thường trực trên Bán đảo Triều Tiên. Không giống đối thủ Lee Jae Myung, ông không ưu tiên chuyển giao quyền kiểm soát hoạt động thời chiến, một chính sách mà những người bảo thủ cho rằng có thể dẫn đến việc Mỹ rút quân khỏi Hàn Quốc, làm suy yếu an ninh của Hàn Quốc.

Báo Chosun Ilbo nhận định rằng cả hai ứng cử viên đều phải cam kết cải cách thể chế nếu muốn khôi phục lòng tin của cử tri. Họ không thể né tránh những câu hỏi xoáy về khủng hoảng thể chế, quyền lực tổng thống và vai trò kiểm soát quyền lực của Quốc hội. Báo Korea Herald cho rằng tổng thống mới phải thiết lập “một giai đoạn hàn gắn quốc gia” – không chỉ về chính trị mà còn cả xã hội, giảm thiểu phân cực về giới, thế hệ, tầng lớp và vùng miền vốn đang ngày càng sâu sắc trong xã hội Hàn Quốc.

Đánh giá về thái độ của cử tri với sự kiện chính trị này năm nay, tờ Chosun Ilbo nhấn mạnh tới “hội chứng phản chính trị” - hiện tượng người dân chán ghét cả hai phe, dẫn tới tỷ lệ phiếu trắng và bất mãn gia tăng đồng thời cảnh báo rằng nếu không thay đổi lối tư duy lãnh đạo, sẽ không ai thực sự giành chiến thắng trong bầu cử tổng thống lần này.

Hàn Quốc đang ở ngã ba đường của một cuộc vận động cho thay đổi. Thay đổi về văn hóa chính trị cực đoan và phân cực, thay đổi trong văn hóa lãnh đạo chấp nhận thỏa hiệp thay vì triệt tiêu đối phương; thay đổi trong tư duy chiến lược phát triển của thời đại mới khi mà những rủi ro địa chính trị đang xuất hiện nhanh chóng đòi hỏi có sự linh hoạt, đoàn kết và phản ứng nhanh chóng để có thể ứng phó phù hợp nhằm đưa đất nước tiến lên.

Chính vì thế, cuộc bầu cử tổng thống lần thứ 21 không chỉ đơn thuần để chọn một tổng thống, người dân Hàn được kêu gọi đi bỏ phiếu để định hướng tương lai của quốc gia trong bối cảnh môi trường đầy thử thách. Trong môi trường đó, tân tổng thống không chỉ cần xử lý hậu quả chính trị mà còn phải phục hồi kinh tế, củng cố đối ngoại và tăng cường đồng thuận xã hội. Chỉ có sự đoàn kết, cải cách và hợp tác mới có thể giúp Hàn Quốc vượt qua khủng hoảng và tiếp tục phát triển bền vững.

Khánh Vân (Phóng viên TTXVN tại Hàn Quốc)