Nút thắt các dự án đường vành đai đô thị: Gỡ vướng ở khâu pháp lý!

Bàn giao mặt bằng thực hiện dự án đường Vành đai 2,5.

Việc tách đường vành đai thành các tuyến nhỏ và triển khai theo giai đoạn giúp cơ quan quản lý Hà Nội giảm mức đầu tư trong bối cảnh nguồn tiền có hạn. Tuy nhiên, những chậm trễ trong giải phóng mặt bằng (GPMB) đang là rào cản lớn khiến nhiều con đường chậm tiến độ dây chuyền. Điều này cũng khiến các dự án bị kéo dài thời gian triển khai, gây đội vốn cùng nhiều hệ lụy tới an sinh xã hội.

Ngoại trừ dự án vành đai 4 - vùng Thủ đô đang được đầu tư đồng loạt và khép kín toàn tuyến, Hà Nội hiện có 5 tuyến vành đai nằm trong khu vực nội thành chưa được đầu tư hoàn chỉnh. Đây được coi là trục xương sống cho giao thông đô thị thành phố.

Chung tình cảnh, công trường đường vành đai 3,5 đoạn đại lộ Thăng Long - quốc lộ 32 chạy qua hàng loạt khu đô thị cũng ngổn ngang, vật liệu hoen gỉ sau nhiều năm chậm trễ.

Theo Sở GTVT Hà Nội, thành phố sẽ có 7 tuyến đường vành đai với tổng chiều dài 285km, tuy nhiên hiện hơn 132km được hoàn thành. Lý do được chỉ ra là kinh phí để triển khai đầu tư rất lớn, chỉ tính riêng hơn 83km đang triển khai chuẩn bị đầu tư (gồm 5 đoạn tuyến vành đai 3,5 và vành đai 4 đoạn qua Hà Nội), vốn đầu tư công cần bố trí khoảng 53.574 tỷ đồng.

Đồng thời, một điểm chung được chính quyền thủ đô chỉ ra khiến nhiều dự án vành đai chậm tiến độ dù đã sẵn nguồn vốn là vướng mắc trong khâu GPMB. Thay vì hưởng lợi bởi những con đường mới, người dân quanh vùng nhiều năm phải chịu cảnh “đi không được, ở không xong” bởi khói bụi, ô nhiễm và hạ tầng thiết yếu không đảm bảo.

Nằm giữa phố Định Công, căn nhà của chị Hiếu được dựng tạm sau đợt cưỡng chế thu hồi cách đây gần 2 năm. Giường ngủ của 6 thành viên trong gia đình chỉ cách nơi tập kết vật liệu làm đường chừng 10m.

Đường Vành đai 2,5 ở Hà Nội vẫn chưa hẹn ngày về đích.

Các chuyên gia về đô thị cho rằng, đã đến lúc coi việc chậm trễ do GPMB là “vấn nạn”. Gần như tất cả dự án hạ tầng giao thông chậm tiến độ đều gặp vướng mắc trong khâu này.

Theo nguyên tắc chung, việc bồi thường GPMB phải thực hiện theo đúng khung giá của Nhà nước và bảng giá này được đánh giá là “khó có thể sát với giá trị giao dịch trên thị trường”. Nếu muốn “vượt khung”, chủ đầu tư phải trải qua quá trình xin điều chỉnh và có sự phê duyệt của cơ quan chức năng.

Đồng thời, một nguyên nhân nữa khiến khâu GPMB gặp nhiều vướng mắc là tình trạng đô thị hóa nhanh chóng, quản lý trật tự xây dựng còn lỏng lẻo khiến việc xác định hiện trạng thửa đất và công trình trở nên phức tạp khi đối chiếu với hồ sơ gốc.

Liên quan đến vấn đề này, tiến sĩ Phan Lê Bình (chuyên gia hạ tầng) cho biết, vướng lớn nhất là giá đền bù. Nhưng ngược đời ở chỗ hiện nay ai nhận tiền đền bù trước thường thiệt thòi hơn người chây ì ở lại sau, vì đơn giá thay đổi. Vì thế, không tạo động lực để người dân nhận tiền đền bù sớm. Phải có cơ chế ai nhận đền bù trước thì thưởng và ngược lại”.

Do vậy, ông Phan Lê Bình đề xuất chính sách GPMB theo 2 lớp. Tức là, cơ quan chức năng sẽ GPMB cả những ngôi nhà ở phía sau, ngoài phạm vi chỉ giới đường đỏ. Sau đó, những hộ dân có vị trí ở mặt đường cũ sẽ được đền bù bằng bất động sản ở vị trí này để họ tiếp tục được ở vị trí giáp mặt đường mới. Đồng thời, những hộ phía trong sẽ được chuyển tới khu vực tái định cư.

Tuy nhiên, vị chuyên gia nhận thừa nhận một thách thức khi thực thi giải pháp này sẽ tạo ra số lượng GPMB cao hơn, đòi hỏi nhà quản lý phải quyết tâm thực hiện. Nếu làm được, bài toán về tạo sự công bằng và nâng cao chất lượng sống trong đô thị sẽ được giải quyết.

Cùng quan điểm, GS Đặng Hùng Võ - nguyên thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cho rằng, chìa khóa cho câu chuyện GPMB là hoàn thiện khung chính sách pháp luật về đất đai. Đồng thời, các văn bản và quyết định liên quan cần tuyệt đối tránh sai sót bởi chỉ cần một câu trong quyết định thu hồi đất hoặc quy hoạch ký duyệt sai cũng khiến người bị thu hồi không chấp hành.

“Vướng mắc về pháp luật là cái vướng khó xử lý nhất. Nếu xử lý tốt vấn đề này thì không chỉ dự án giao thông mà các công trình đầu tư công khác sẽ được cải thiện tiến độ rất lớn”, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường nói đồng thời nhấn mạnh vai trò quyết liệt của chính quyền địa phương trong việc giải quyết vướng mắc và thực thi chính sách cho người bị thu hồi GPMB.

Chia sẻ quan điểm về giải pháp, tiến sĩ Khương Kim Tạo, nguyên Phó chánh văn phòng Ủy ban ATGT Quốc gia, nhấn mạnh: “Cần làm sạch mặt bằng rồi mới giao nhà đầu tư triển khai thi công. Như vậy sẽ không còn tình trạng dự án đắp chiếu, dở dang, vừa tránh thiệt hại cho nhà đầu tư, vừa giảm ảnh hưởng môi trường sống trong đô thị”.

Triệu Tâm