Những điều cơ bản cần biết về ngộ độc khí Carbon monoxide (CO)

Cách đây vài ngày chúng ta liên tục thấy tin về các vụ cháy xuất hiện ở nhiều tỉnh, thành như vụ cháy chung cư mini ở khu Thanh xuân, Hà Nội, ngoài các nạn nhân bị bỏng, chấn thương thì số nạn nhân bị ngạt, ngộ độc khí CO và có thể cả một số khí độc khác chiếm một tỷ lệ khá lớn.

Mặc dù, số nạn nhân hàng năm xảy ra chưa thấy có xu hướng giảm, ngành y tế cũng đã có nhiều cảnh báo nhưng kiến thức chung của người dân và thậm chí là cả một bộ phận cán bộ y tế cơ sở về loại ngộ độc khí này là còn khá hạn chế; đồng thời các kỹ năng về phòng, chống thảm họa khi xảy ra hỏa hoạn cũng chưa được cập nhật đầy đủ. Vì vậy, để giúp bạn đọc có hiểu biết thêm về thảm họa và loại ngộ độc khí này chúng tôi xin giới thiệu bài viết về "Những điều cơ bản cần biết về ngộ độc khí Carbon monoxide (CO)" để chia sẻ với cộng đồng về vấn đề này.

1. Khí Carbon monoxid (CO) là gì?

Carbon monoxide ("CO") là một là một chất khí không màu, không mùi và không gây kích ứng đường hô hấp. Vì vậy bạn rất khó nhận biết được sự có mặt của CO trong không khí vì không thể nhìn cũng như không thể ngửi thấy nó. Khí CO được hình thành do sự đốt cháy không hoàn toàn các chất liệu có chứa carbon như xăng, khí đốt tự nhiên, gỗ hoặc than củi, rơm, rạ… . Như vậy trong khí thải xe ô tô, khói bếp lò, bếp gas, khí thải từ máy phát điện và hệ thống sưởi… đều có mặt khi CO trong đó. Một nguyên nhân mới nhất người ta thấy rằng khi cháy hệ thông dây dẫn điện ở trong tường nhà khí CO được hình thành và thấm qua tường vào trong phòng ở, bếp… cũng có thể làm cho người sống trong phòng bị nhiễm độc khí CO.

2. Ngộ độc khí CO là gì?

Ngộ độc khí CO xảy ra nếu bạn hít quá nhiều loại khí này. Nó gây buồn nôn, đau đầu và có thể khiến bạn bất tỉnh. Nó thậm chí có thể giết chết bạn. Bởi vì, khí CO khi hít vào phổi nó sẽ được khuyếch tán vào máu rồi nó chiếm chỗ vận chuyển ô xy của hồng cầu (Hemoglobin) làm cho hồng cầu không thể vận chuyển được khí ô xy đến các tế bào và các mô của cơ thể, gây nên hiện tượng thiếu ô xy của tế bào, đặc biệt nguy hiểm là thiếu ô xy não, các mô thần kinh khác và tim đưa đến những hậu quả rất nghiêm trọng, có thể gây tử vong, hoặc gây ảnh hưởng lâu dài trên hệ thần kinh. Một điểm đặc biệt cần lưu ý là tất cả mọi người có thể bị ngộ độc nếu hít phải khí này.

3. Quá trình bị ngộ độc khí CO diễn ra thế nào?

Nếu hít phải lượng khí CO cao trong một không gian kín, nơi không khí trong lành không thể lọt vào. Các nguồn ngộ độc CO phổ biến bao gồm:

Khói từ đám cháy
Lò đốt khí gas, bình nóng lạnh đun bằng khí ga hoặc dầu hoạt động không tốt
Lò sưởi dầu hỏa, lò nướng than, bếp cắm trại và máy phát điện chạy bằng xăng, dầu hoặc gas
Ô tô hoặc các phương tiện khác được để lại trong nhà, nhà kho và gara đỗ xe
Đốt rơm, rạ trong những vụ gặt ở gần khu dân cư cũng là nguồn tạo ra một lượng khí CO cao.

4. Các triệu chứng ngộ độc khí CO là gì?

Các triệu chứng ngộ độc CO có thể giống như bệnh cúm nhưng không kèm theo sốt. Chúng bao gồm:

Đau đầu
Lú lẫn hoặc chóng mặt
Cảm thấy rất mệt mỏi
Khó thở (do thiếu ô xy)
Cảm thấy đau bụng (buồn nôn)

Nếu bạn hoặc người đi cùng bạn có những triệu chứng này và có thể đã ở gần khu vực có nồng độ khí CO cao, hãy di chuyển đến nơi có không khí trong lành ngay lập tức và gọi xe cứu thương (ở Việt Nam gọi cấp cứu 115 ).

Hít phải lượng CO rất cao có thể gây ra:

Bất tỉnh hoặc mất ý thức
Các vấn đề về não – Chúng có thể bao gồm đau đầu, khó tập trung hoặc suy nghĩ, có thể bị suy trí nhớ, thay đổi tính cách và cử động bất thường. Những vấn đề này thường xảy ra trong vòng 15 - 20 ngày sau khi bị ngộ độc CO và có thể kéo dài một năm hoặc thậm chí lâu hơn.
Động kinh – Đây là những làn sóng hoạt động điện bất thường trong não có thể khiến bạn có thể co giật, mất trí nhớ tạm thời hoặc có hành vi kỳ lạ hoặc bất tỉnh.
Nặng hơn nữa có thể dẫn đến tử vong cao nếu không được cấp cứu kịp thời

5. Có xét nghiệm ngộ độc khí CO?

Bác sĩ hoặc y tá của bạn sẽ có thể biết liệu bạn có mắc bệnh này hay không bằng cách tìm hiểu về các triệu chứng của bạn và làm bài kiểm tra về chức năng thần kinh tâm lý. Bạn cũng sẽ cần xét nghiệm máu để kiểm tra lượng CO trong cơ thể tại các bệnh viện có trang bị máy đo khí máu.

6. Điều trị ngộ độc khí CO như thế nào?

Cấp cứu ban đầu: trước tiên phải đưa bệnh nhân ra khỏi khu vực nguy cơ có nồng độ khí CO cao, đặc biệt là các nạn nhân của các vụ cháy ra khỏi nơi xảy ra tai nạn đến chỗ thoáng khí và nếu có xe cấp cứu thì phải cho thở ô xy ngay lập tức rôi chuyển ngay về các Trung tâm chống độc hoặt tốt nhất là các cơ sở co thể tiến hành trị liệu Ô xy cao áp (OXCA) và các trường hợp nặng thi phải tiến hành cho bệnh nhân điều trị bằng Hồi sức cao áp (Các bạn có thể tham khảo vấn đề này trên các website chính thức của Viện Y học biển Việt Nam và Trung tâm OXCA của Viện - nơi đã cấp cứu thành công rất nhiều bệnh nhân bị ngộ độc khí CO mà không để lại di chứng gì).

Người bị ngộ độc khí CO được điều trị tại bệnh viện bằng oxy. Oxy có thể được cung cấp theo nhiều cách khác nhau, bao gồm:

Một chiếc mặt nạ đặt trên mũi và miệng
Máy thở
Buồng điều trị oxy cao áp – Đây là thiết bị chịu được áp lực cao có áp suất thiết kế ≥ 4 Át mốt phe (ATA) và áp suất điều trị tối đa lên tới 3 ATA. Loại buồng cao áp này phải là buồng đa ngăn, đa chỗ mới có thể cho phép nhân viên y tế tiến hành điều trị, hồi sức cho bệnh nhân ngay trong buồng. Không nên điều trị loại bệnh này bằng buồng Mono (chỉ điều trị cho duy nhất 01 bệnh nhân, không có nhân viên y tế chăm sóc vào buồng cùng giống như buồng đa ngăn, đa chỗ)

Buồng cao áp đa ngăn đa chỗ (20 bệnh nhân cùng điều trị một lúc) đầu tiên ở Việt Nam do Trung tâm Y học dưới nước và Ô xy cao áp, Viện Y học biển Việt Nam vận hành điều trị cho bệnh nhân.

7. Có thể ngăn ngừa được ngộ độc khí CO?

Để giảm nguy cơ ngộ độc khí CO cần phải:

Đặt máy dò CO trong nhà bạn (nếu có điều kiện). Đây là một thiết bị giống như thiết bị báo khói. Loại máy dò này chạy bằng điện hoặc bằng pin nên nhất thiết phải có pin dự phòng.
Đảm bảo tất cả các thiết bị trong nhà bạn đều hoạt động bình thường. Chú ý phát hiện mùi lạ xuất phát từ đường dẫn điện hoặc động cơ máy…
Kiểm tra hệ thống sưởi ấm của bạn (bao gồm tất cả các ống khói và lỗ thông hơi) để đảm bảo nó hoạt động bình thường.
Tuyệt đối không sử dụng lò sưởi băng than (than đá, than tổ ong, củi…) trong phòng đóng kín vào mùa đông-xuân
Không bao giờ để ô tô chạy máy trong gara, ngay cả khi cửa gara mở.
Không bao giờ chạy máy phát điện trong nhà hoặc gara của bạn. Ngoài ra, đừng bao giờ chạy máy phát điện ngay bên ngoài cửa sổ, cửa ra vào hoặc lỗ thông hơi dẫn vào nhà bạn.
Không bao giờ sử dụng bếp nướng than hoặc bếp nướng propan di động trong nhà.

GS.TS Nguyễn Trường Sơn