Nhà ở là tài sản quá sức với đại bộ phận người có thu nhập thấp

Nên chăng nhà ở xã hội chỉ dành cho thuê?

Sáng 19/6, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Nhà ở (sửa đổi). Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) Nguyễn Văn Hiển (Lâm Đồng) khẳng định, chính sách về phát triển, quản lý nhà ở xã hội để bán, cho thuê, cho thuê - mua là một nhóm chính sách quan trọng trong sửa đổi luật. Tuy nhiên, qua nghiên cứu cho thấy, chính sách này trong dự thảo luật chưa thể hiện trúng, chưa xử lý đúng vướng mắc trong thực tiễn.

"Chính sách và điều khoản trong dự thảo luật dường như đang hướng tới mục tiêu cho người dân có quyền sở hữu nhà ở xã hội thay vì bảo đảm cho người dân có quyền có chỗ ở hợp pháp. Thực tế người có thu nhập thấp, nhất là tại các đô thị chủ yếu là công nhân, người mới đi làm, thu nhập thấp hơn mức trung bình. Trong khi nhà ở là tài sản quá lớn, quá sức với đại bộ phận người có thu nhập thấp, vì vậy việc mua, sở hữu một căn hộ, dù là nhà ở trả góp cũng là gánh nặng tài chính quá lớn", ông nêu thực trạng.

ĐBQH Nguyễn Văn Hiển.

Do vậy, theo ông, nếu cứ gắn mục tiêu này sẽ dẫn đến hệ quả người dân khai man các điều kiện như thu nhập, diện tích để hưởng lợi mua nhà ở xã hội giá thấp, hoặc người có tiền mượn tên công nhân mua đăng ký, dẫn tới đầu cơ, làm cho nhà ở xã hội không phục vụ đúng đối tượng, mất ý nghĩa.

Bất cập thứ hai, theo đại biểu là không tách bạch phát triển nhà ở xã hội với quản lý, vận hành nhà ở xã hội. Quá chú trọng đến các ưu đãi cho bên cung, tức là nhà đầu tư hơn là các ưu đãi cho bên cầu, tức là người có thu nhập thấp. Nhiều nội dung của dự thảo có liên quan đến nhà ở xã hội đều tập trung giải quyết vướng mắc, tăng ưu tiên cho chủ đầu tư.

"Các chủ đầu tư được ưu đãi vốn, lãi suất thấp, thời gian vay dài, được miễn, giảm thuế đất đai; còn người mua nhà được nhận ưu đãi lớn nhất là mức giá nhà thấp. Giá thấp thì dẫn đến các hệ quả là chủ đầu tư thường lựa chọn phân khúc dễ làm hơn là đầu tư nhà ở xã hội để bán. Ít chủ đầu tư quan tâm đến quản lý, vận hành nhà ở xã hội, cho thuê nhà ở xã hội vì phân khúc này khó làm, thu hồi vốn chậm" - ĐBQH tỉnh Lâm Đồng phân tích.

Đồng quan điểm, ĐBQH Nguyễn Lâm Thành (Thái Nguyên) đề nghị, chính sách về nhà ở xã hội cần hướng tới các mục tiêu rõ ràng và khả thi hơn, cần tập trung vào mục tiêu cốt yếu của phát triển nhà ở xã hội đáp ứng nhu cầu có nơi ở phù hợp cho người dân, không phải là đáp ứng nhu cầu sở hữu nhà ở.

ĐBQH Nguyễn Lâm Thành.

"Với định hướng đó, nhà ở xã hội phải được điều chỉnh theo hướng tăng nhà ở cho thuê, nguồn hỗ trợ của ngân sách nhà nước được phân chia phù hợp cho cả ba bên: chủ đầu tư, cơ quan quản lý vận hành và người dân. Bên cạnh đó, cần tách bạch giữa chính sách phát triển nhà ở xã hội với chính sách quản lý vận hành xã hội, tách bạch giữa đầu tư nhà giá rẻ để bán, để thuê mua với đầu tư nhà ở xã hội để cho thuê", ông nêu quan điểm.

Đại biểu cũng đề nghị sửa đổi lại khái niệm về nhà ở xã hội trong dự thảo luật là chỉ áp dụng hình thức cho thuê, không phải quy định là hình thức mua, cho thuê mua. Vì nếu quy định nhà ở xã hội chỉ dành cho thuê như kinh nghiệm của các nước sẽ không xảy ra tình trạng người có thu nhập cao tranh mua, thuê nhà ở xã hội với người có thu nhập thấp, không tạo ra sự bất bình đẳng xã hội.

"Nên chăng có quy định tách riêng về nhà giá rẻ với nhà ở xã hội sẽ hợp lý, vì nhà giá rẻ có thể mua và cho thuê và bản chất là nhà thương mại, quan hệ xã hội thì chỉ nên để cho thuê. Có như vậy thì người dân, nhất là người có thu nhập thấp ở đô thị mới có hy vọng được tiếp cận nhà ở xã hội", ông bày tỏ.

Cân nhắc thận trọng quy định người nước ngoài sở hữu nhà ở tại Việt Nam

Liên quan đến vấn đề tổ chức, cá nhân người nước ngoài được mua và sở hữu nhà ở tại Việt Nam tại Điêù19, Điều 20 và Điều 22 của dự thảo luật, ĐBQH Trần Chí Cường (Đà Nẵng) cho rằng, dự thảo luật chưa quy định rõ việc tổ chức, cá nhân nước ngoài có quyền sở hữu nhà gắn liền với quyền sử dụng đất hay không. Bên cạnh đó, nội dung này chưa được làm rõ và có thể chưa phù hợp với Điều 5 của dự thảo Luật đất đai (sửa đổi) và Khoản 1, Điều 14 của dự thảo Luật Kinh doanh bất động sản (sửa đổi).

ĐBQH Phạm Văn Hòa.

Cùng với đó, liên quan quy định tại Điểm c, khoản 1, Điều 19 quy định cá nhân nước ngoài được phép nhập cảnh vào Việt Nam là đối tượng được sở hữu nhà ở tại Việt Nam và Khoản 3, Điều 21 về điều kiện được sở hữu nhà ở đối với cá nhân người nước ngoài, đại biểu cho rằng cần phải nghiên cứu, cân nhắc. Đặc biệt lưu ý đến việc người nước ngoài được phép nhập cảnh vào Việt Nam với mục đích đi du lịch thì có quyền được sở hữu nhà ở hay không? Việc quy định như dự thảo luật có xung đột với các quy định của pháp luật về nhập cảnh, xuất cảnh, quá cảnh, cư trú của người nước ngoài tại Việt Nam hay không?

ĐBQH Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) đánh giá, các quy định liên quan đến cá nhân người nước ngoài được mua và sở hữu nhà ở tại Việt Nam là vấn đề nhạy cảm, cần cân nhắc thận trọng, kỹ lưỡng. "Về cá nhân, người nước ngoài được phép nhập cảnh vào Việt Nam là được mua nhà đất, tôi cho rằng quy định như vậy là chưa rõ ràng, vì người nước ngoài nhập cảnh vào Việt Nam hàng năm số lượng rất nhiều, do vậy phải cân nhắc một cách thận trọng", ông nói và đề nghị, nên chăng chỉ quy định tổ chức, cá nhân người nước ngoài có vốn đầu tư vào Việt Nam, người nước ngoài có quốc tịch Việt Nam được sở hữu nhà, đất tại Việt Nam.

Đại biểu cũng cho biết, dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) quy định người sử dụng đất được Nhà nước giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất, nhận chuyển quyền sử dụng đất không bao gồm cá nhân người nước ngoài. Thời gian qua, dư luận rất phản ứng đối với việc không ít người nước ngoài núp bóng cá nhân, tổ chức của Việt Nam thâu tóm nhiều đất đai ở một số nơi, nhất là thành phố có giá trị đất đắt đỏ, thành phố du lịch... "Nếu quy định như trong luật cũng nên giới hạn thời hạn sử dụng", ông đề nghị.

Quỳnh Vinh