Nghệ thuật từ đôi tay

Phụ nữ Dao Đỏ ở thôn Mỏ Sắt thêu trang phục truyền thống - nét đẹp văn hóa được gìn giữ qua nhiều thế hệ.

Niềm tự hào dân tộc

Sinh ra và lớn lên ở thôn Mỏ Sắt, xã Trại Cau, chị Triệu Thị Thoa - một phụ nữ dân tộc Dao Đỏ điển hình, từ nhỏ chị đã dõi theo bàn tay mẹ thoăn thoắt bên khung cửi. Mỗi khi thấy mẹ luồn kim, kéo chỉ, những hoa văn hình vuông, hình trám, hình lá cây dần hiện ra, chị lại say mê ngắm nhìn. “Khi ấy, tôi chỉ nghĩ đơn giản là mẹ đang thêu cho đẹp, nhưng càng lớn tôi càng hiểu, mỗi họa tiết đều là câu chuyện, là ký ức, là tâm hồn của người Dao”, chị Thoa chia sẻ.

Nghề thêu trang phục truyền thống của người Dao Mỏ Sắt không chỉ là một kỹ năng, mà là biểu tượng văn hóa mang đậm ý nghĩa tinh thần. Vải để thêu trang phục được dệt từ sợi bông, nhuộm bằng lá rừng, rồi thêu hoa văn thủ công bằng chỉ màu. Mỗi chi tiết đều mang thông điệp riêng như: màu đỏ tượng trưng cho may mắn, sức sống bền bỉ; màu đen là biểu tượng của đất mẹ, sự kiên định; còn các đường thêu hình núi, suối thể hiện mối liên kết giữa con người và thiên nhiên.

Chị Triệu Thị Thoa (giữa) giới thiệu kỹ thuật thêu trang phục truyền thống cho du khách.

Chị Thoa bảo rằng, người phụ nữ Dao Đỏ truyền thống trước khi lập gia đình đều phải tự tay thêu bộ trang phục cưới cho mình. Bộ đồ đó được giữ gìn suốt đời, thể hiện sự đảm đang, khéo léo và lòng tự tôn dân tộc. Bộ trang phục không chỉ để mặc, mà còn là tâm huyết, là ước vọng về hạnh phúc và bình an.

Cũng từ niềm đam mê ấy, chị Triệu Thị Thoa đã trở thành một trong những người giữ nghề tiêu biểu của thôn Mỏ Sắt. Chị thường xuyên mở các buổi hướng dẫn miễn phí cho các thiếu nữ Dao trong bản, dạy họ cách thêu hoa văn, pha màu, chọn vải. Với chị, mỗi đường kim mũi chỉ là một “bài học văn hóa” giúp thế hệ trẻ hiểu và yêu hơn di sản của cha ông.

Du khách quốc tế trải nghiệm thêu

Không dừng lại ở việc giữ nghề, phụ nữ Dao Mỏ Sắt còn tìm cách để biến nghệ thuật thêu truyền thống thành hướng đi phát triển kinh tế. Từ những bộ trang phục cổ truyền, họ sáng tạo thêm các sản phẩm ứng dụng trong cuộc sống như: khăn, túi, ví, áo ngắn cách tân… vừa mang đậm sắc màu đồng bào Dao, vừa phù hợp với thị hiếu hiện đại.

Ông Bàn Sinh Thắng, cán bộ xã Trại Cau cho biết: Nghề may thêu của người Dao Mỏ Sắt đòi hỏi sự tỉ mỉ và tinh tế. Các chị em vừa giữ nghề, vừa tuyên truyền, vận động nhau cùng bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống. Nhiều chị đã thành lập nhóm, mô hình sản xuất nhỏ để hỗ trợ nhau phát triển kinh tế, tăng thu nhập, đồng thời quảng bá văn hóa dân tộc đến du khách trong và ngoài nước.

Chị Lệ Quỳnh thích thú trải nghiệm mặc trang phục truyền thống của người Dao Đỏ cùng chị Triệu Thị Thoa.

Chính nhờ sự đồng lòng đó, những sản phẩm thêu tay của chị Thoa và các chị em đã có mặt tại nhiều hội chợ văn hóa của tỉnh, được khách du lịch yêu thích bởi sự tinh tế, độc đáo và đậm chất thủ công. Một điều đặc biệt, thời gian gần đây, nhiều du khách nước ngoài đã tìm đến Mỏ Sắt để tìm hiểu, trải nghiệm nghề thêu truyền thống của người Dao. Trong số đó có chị Lệ Quỳnh, một phụ nữ người Trung Quốc đang sinh sống tại Thái Nguyên, là người rất yêu thích văn hóa các dân tộc thiểu số Việt Nam.

Trong chuyến tham quan Trại Cau, chị Quỳnh đã có dịp gặp gỡ chị Triệu Thị Thoa và được tận tay trải nghiệm nghệ thuật thêu thủ công của người Dao Đỏ nơi đây. Dưới sự hướng dẫn của chị Thoa, chị Quỳnh đã tập thêu một họa tiết nhỏ hình bông hoa đỏ trên nền vải chàm.

Chị Lệ Quỳnh chia sẻ: Tôi từng biết đến thêu truyền thống của người Hán và người Miêu ở Trung Quốc, nhưng khi đến đây, tôi thật sự bất ngờ. Mỗi họa tiết trên trang phục của người Dao đều có ý nghĩa sâu sắc và cách phối màu rất tinh tế. Tôi cảm nhận được tình yêu quê hương, sự kiên nhẫn và lòng tự hào dân tộc trong từng mũi kim, đường chỉ. Tôi hiểu vì sao mỗi bộ trang phục Dao lại quý giá đến vậy.

Sau chuyến trải nghiệm, chị Lệ Quỳnh còn đặt mua một bộ trang phục Dao Đỏ để mang về làm kỷ niệm và chia sẻ câu chuyện văn hóa này với bạn bè tại Trung Quốc.

Ngày nay, khi cuộc sống hiện đại mang đến nhiều thay đổi, không ít giá trị truyền thống dần bị lãng quên. Nhưng ở thôn Mỏ Sắt, những người phụ nữ Dao như chị Thoa vẫn kiên trì giữ nghề, coi đó như một cách để giữ hồn dân tộc. Vào mỗi dịp lễ hội hay ngày tết, cả bản lại rực rỡ trong sắc đỏ của trang phục truyền thống. Tiếng hát Páo Dung vang lên giữa núi rừng, hòa cùng tiếng cười nói rộn ràng của những người phụ nữ vừa thêu, vừa kể chuyện xưa.

Những năm gần đây, chính quyền địa phương đã phối hợp với ngành văn hóa tổ chức nhiều chương trình quảng bá, giới thiệu nghệ thuật thêu của đồng bào Dao đến du khách. Thôn Mỏ Sắt được chọn làm điểm trải nghiệm du lịch cộng đồng, nơi du khách có thể học may, thêu và nghe những câu chuyện văn hóa từ người dân bản địa. Hình ảnh người phụ nữ Dao miệt mài ngồi thêu đã trở thành biểu tượng đẹp, gắn liền với tinh thần lao động, sáng tạo và gìn giữ văn hóa dân tộc.

Từ đôi tay khéo léo của chị Triệu Thị Thoa và những người phụ nữ Dao Mỏ Sắt, nghệ thuật thêu truyền thống đang được hồi sinh, trở thành “sợi chỉ kết nối” giữa quá khứ và hiện tại, giữa người dân trong bản và du khách bốn phương. Mỗi sản phẩm không chỉ mang giá trị thẩm mỹ, mà còn là kết tinh của lịch sử, văn hóa và tình yêu quê hương.

Thu Hương