Nga – Trung siết chặt quan hệ vì hòa bình

Theo hãng thông tấn TASS của Nga, trong chuyến thăm nước láng giềng và đối tác thương mại lớn nhất của Nga, Tổng thống Putin đã được chào đón nồng nhiệt trên thảm đỏ, được các quan chức cấp cao của thành phố đón tiếp ngay trên đường băng sân bay. Các cảnh quay do truyền thông nhà nước Nga công bố cho thấy ông Tập và ông Putin đến Thiên Tân cùng đoàn tùy tùng gồm các chính trị gia cấp cao và đại diện doanh nghiệp.

Hai nhà lãnh đạo đã nồng nhiệt chào đón nhau trong một buổi chụp ảnh trước khi gọi phiên dịch viên vào để có một cuộc trò chuyện dài và sôi nổi. Ông Putin và một số người tham dự khác dự kiến sẽ ở lại tham dự lễ duyệt binh tại Bắc Kinh vào ngày 3/9 để kỷ niệm 80 năm kết thúc Chiến tranh thế giới thứ hai, đối với Trung Quốc đó còn là kỷ niệm chiến thắng phát xít Nhật.

Hội nghị thượng đỉnh Thiên Tân là hội nghị thượng đỉnh lớn nhất kể từ khi khối này được thành lập vào năm 2001. SCO là một phần quan trọng trong nỗ lực của Bắc Kinh nhằm thúc đẩy các giải pháp thay thế đa phương mạnh mẽ hơn cho các khối do phương Tây hoặc Mỹ lãnh đạo như NATO.

Tổng thống Nga đến Trung Quốc dự Hội nghị thượng đỉnh SCO.

Chủ tịch Tập Cận Bình sẽ tiếp đón khoảng 20 nhà lãnh đạo thế giới tại Thiên Tân, bao gồm cả Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi, tại hội nghị thượng đỉnh kéo dài 2 ngày của Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO), cuộc họp lớn nhất kể từ khi tổ chức này được thành lập năm 2001 giữa 6 quốc gia Á-Âu.

Khối an ninh này đã mở rộng lên 10 thành viên thường trực và 16 quốc gia đối thoại và quan sát viên trong những năm gần đây. Phạm vi hoạt động của khối đã được mở rộng từ an ninh và chống khủng bố sang hợp tác kinh tế và quân sự.

Chủ tịch Tập Cận Bình dự kiến sẽ tận dụng hội nghị thượng đỉnh này để giới thiệu một trật tự quốc tế hậu Mỹ dẫn đầu sẽ như thế nào, đồng thời mang đến một cú hích ngoại giao đáng chú ý cho Nga, vốn đang chịu ảnh hưởng bởi các lệnh trừng phạt liên quan đến cuộc chiến tại Ukraine.

Chủ tịch Tập Cận Bình phát biểu tại buổi tiếp đón rằng trong thế kỷ qua đã có "sự gia tăng đáng kể về bất ổn, bất định và các yếu tố khó lường", và SCO đã trở thành "một lực lượng quan trọng trong việc thúc đẩy xây dựng một loại hình quan hệ quốc tế mới và một cộng đồng chung tương lai cho nhân loại".

Tổng thống Putin phát biểu với hãng thông tấn nhà nước Trung Quốc Tân Hoa Xã rằng cuộc họp của SCO sẽ "củng cố sự đoàn kết" giữa các quốc gia Á-Âu và "giúp hình thành một trật tự thế giới đa cực công bằng hơn".

Quan hệ giữa Trung Quốc và Nga đang ở giai đoạn "tốt nhất trong lịch sử", trở thành "mối quan hệ ổn định, trưởng thành và có ý nghĩa chiến lược nhất trong số các nước lớn", Đài Truyền hình nhà nước Trung Quốc CCTV đưa tin trong bản tin về chuyến thăm.

Một ngày trước chuyến thăm, ông Putin đã chỉ trích các lệnh trừng phạt của phương Tây trong một cuộc phỏng vấn bằng văn bản với hãng thông tấn Tân Hoa Xã, nói rằng Moscow và Bắc Kinh cùng phản đối các lệnh trừng phạt "phân biệt đối xử" trong thương mại toàn cầu. Nền kinh tế Nga hiện đang có dấu hiệu tăng trưởng chậm lại, chịu ảnh hưởng nặng nề bởi các biện pháp hạn chế thương mại của phương Tây.

Quan chức các nước dự Hội nghị thượng đỉnh SCO.

Các nhà phân tích cho rằng, trọng tâm trong chương trình nghị sự sẽ là việc Tổng thống Putin và Chủ tịch Tập Cận Bình thống nhất lập trường về cuộc chiến ở Ukraine trong bối cảnh Mỹ đang nỗ lực chấm dứt giao tranh. "Đây là thời điểm quan trọng để thảo luận về hướng đi của cuộc chiến và khả năng nó sẽ được chấm dứt trong tương lai gần", Alexander Gabuev, Giám đốc Trung tâm Carnegie về Nga và Âu, Á, cho biết.

Theo ông Gabuev, Moscow muốn biết liệu họ có thể mong đợi thêm bất kỳ sự hỗ trợ nào từ Trung Quốc hay không và Bắc Kinh sẽ phản ứng như thế nào nếu Mỹ yêu cầu họ gây áp lực lên Nga để chấm dứt giao tranh. “Hai nhà lãnh đạo cần đảm bảo rằng họ cùng chung quan điểm. Điều này rất quan trọng vì chiến tranh đã trở thành một trong những trụ cột chính trong mối quan hệ giữa hai nước”, ông nói.

Trung Quốc đã nổi lên như một huyết mạch kinh tế đối với Nga trong cuộc chiến ở Ukraine và Kiev ngày càng lên tiếng về những gì họ cho là sự hỗ trợ trực tiếp của Trung Quốc cho nỗ lực chiến tranh của Moscow.

Thương mại song phương đã tăng lên hơn 240 tỷ USD vào năm ngoái, cao hơn 2/3 so với trước khi Nga triển khai chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine vào năm 2022. Bắc Kinh hiện là nước mua dầu và than đá hàng đầu của Nga và sẽ sớm vượt qua châu Âu trở thành thị trường khí đốt tự nhiên chính của Moscow.

Mặc dù thương mại đạt mức cao kỷ lục vào năm 2024, nhưng kể từ đó đã giảm xuống trong bối cảnh xuất khẩu dầu của Nga sang Trung Quốc sụt giảm. Hai nhà lãnh đạo dự kiến sẽ thảo luận về dự án đường ống dẫn khí đốt "Sức mạnh Siberia-2" đã được đề xuất từ lâu và kế hoạch mở rộng tuyến đường ống dẫn dầu hiện có vào Trung Quốc.

Các cuộc đàm phán cũng có thể sẽ đề cập đến việc tăng cường hợp tác quân sự giữa Bắc Kinh và Moscow, một diễn biến có thể khiến các chính phủ phương Tây lo ngại. Trong khi Trung Quốc chưa cung cấp viện trợ quân sự trực tiếp, các quan chức Mỹ cho biết Bắc Kinh đã cung cấp khoảng 70% máy công cụ và 90% chất bán dẫn mà Nga cần để tái thiết quân đội nước này. Đổi lại, Trung Quốc được cho là đang nhận được hỗ trợ về các công nghệ quốc phòng nhạy cảm.

Trung Quốc tuyên bố là một bên trung gian trung lập trong cuộc chiến ở Ukraine, nhưng hai nước đã xích lại gần nhau hơn kể từ khi cuộc chiến bắt đầu.

Nga gần đây đã đưa ra ý tưởng rằng Bắc Kinh nên là một trong những bên bảo đảm an ninh cho Ukraine, khôi phục lại đề xuất lần đầu tiên được các nhà đàm phán Nga đưa ra trong các cuộc đàm phán tại Thổ Nhĩ Kỳ vào mùa xuân năm 2022. Kiev tiếp cận ý tưởng này với thái độ hoài nghi.

Sẽ không thiếu những biểu tượng trong chuyến thăm. Ông Putin dự kiến sẽ ngồi cạnh ông Tập Cận Bình tại lễ duyệt binh ở Bắc Kinh vào ngày 3/9 - một hình ảnh phản chiếu của lễ kỷ niệm Ngày Chiến thắng 9/5 tại Moscow, nơi nhà lãnh đạo Trung Quốc đã tự hào đứng trên bục vinh quang khi quân đội Trung Quốc diễu hành qua quảng trường Đỏ bên cạnh các đối tác Nga. Cuộc diễu binh trên quảng trường Thiên An Môn, giống như các nghi lễ Ngày Chiến thắng của Nga, cho phép Bắc Kinh gợi lại ký ức về những chiến thắng thời chiến như một cách khẳng định vị thế cường quốc của mình, các nhà phân tích cho biết.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình từng đến Moscow dự lễ duyệt binh mừng chiến thắng Thế chiến II.

"Nga và Trung Quốc có chung quan điểm về lịch sử, là những cường quốc chiến thắng trong Thế chiến II. Cảm giác chung vận mệnh này giờ đây là nền tảng cho mối quan hệ đối tác của hai nước", Vasiliy Kashin, thuộc Viện Nghiên cứu Viễn Đông thuộc Viện Hàn lâm khoa học Nga tại Moscow, cho biết. Ông Kashin cho biết thêm lễ kỷ niệm có thể mang đến cơ hội xoa dịu mọi căng thẳng xung quanh mối quan hệ đồng minh ngày càng gia tăng giữa Moscow và Bình Nhưỡng.

Trung Quốc vốn là đồng minh thân cận nhất của Triều Tiên, nhưng đã mất đi một số ảnh hưởng kể từ khi xảy ra cuộc chiến ở Ukraine.

Chuyến thăm Trung Quốc của Tổng thống Putin sẽ được theo dõi chặt chẽ tại Washington, nơi các quan chức chính quyền ông Trump đã thúc đẩy chính sách cố gắng kéo Moscow ra khỏi Bắc Kinh và hướng nó về phía Mỹ.

Tuy nhiên, hầu hết các nhà phân tích đều bác bỏ những hy vọng như vậy. "Quan hệ giữa Nga và Trung Quốc sẽ luôn gần gũi", ông Kashin nói. "Một kịch bản Nga quay lưng lại với Trung Quốc, hoặc Trung Quốc chống lại Nga, là không thể xảy ra".

Hai nhà lãnh đạo gặp nhau vào thời điểm mà mỗi bên đều cảm thấy được khích lệ. Trung Quốc đã xoay xở để ngăn chặn một cuộc chiến thương mại với Mỹ, quốc gia đầu tháng này đã gia hạn việc tạm dừng áp thuế với Bắc Kinh thêm 90 ngày khi Washington tìm cách tránh khơi lại cuộc thương chiến đã làm rung chuyển thị trường toàn cầu vào mùa xuân năm nay. Bắc Kinh đã thể hiện sức mạnh của mình bằng cách áp đặt các biện pháp kiểm soát xuất khẩu nghiêm ngặt đối với đất hiếm, vốn đe dọa ngành sản xuất của Mỹ.

Ông Trump cũng đã kiềm chế không đe dọa các lệnh trừng phạt thứ cấp đối với Bắc Kinh vì việc mua dầu của Nga, thay vào đó nhắm vào Ấn Độ.

Trong khi đó, Nga đã gạt bỏ những lời đe dọa trừng phạt của ông Trump trừ khi họ dừng chiến tranh, bảo lưu các yêu cầu tối đa của mình và tăng cường chiến dịch quân sự tại Ukraine.

Điều đáng chú ý là chính quyền ông Trump cho đến nay vẫn chưa gây nhiều áp lực đối với ông Tập Cận Bình để thúc đẩy Tổng thống Putin chấm dứt chiến tranh. Giới quan sát cho rằng mặc dù Bắc Kinh muốn chấm dứt giao tranh ở Ukraine, nhưng họ sẵn sàng dung thứ cho cuộc xung đột miễn là có thể ưu tiên quan hệ thương mại và ngoại giao với Moscow và đạt được những điều khoản có lợi.

“Trung Quốc vẫn nhìn nhận rõ ràng về triển vọng hòa bình mong manh và thấy ít lý do để đẩy nhanh các cuộc đàm phán”, chuyên gia Gabuev nói. “Họ biết rằng Nga và Ukraine vẫn còn rất xa cách. Không ai thực sự yêu cầu Trung Quốc can thiệp - và điều đó phù hợp với Bắc Kinh, vì họ có thể tiếp tục ngoại giao mà không cần phải làm gì nhiều trên thực tế.

An Châu