Nét đẹp độc đáo của điện Kiến Trung trong Hoàng cung Huế

Quần thể di tích Đại nội Huế.

Điện Kiến Trung không chỉ là công trình kiến trúc lớn và có ý nghĩa quan trọng trong Tử Cấm Thành (Đại nội Huế) mà nơi đây còn gắn liền với nhiều dấu ấn lịch sử của đất nước. Đây chính là nơi làm việc và sinh hoạt của hai vị vua cuối cùng của triều Nguyễn là vua Khải Định và vua Bảo Đại.

Theo tư liệu cũ, lịch sử hình thành điện Kiến Trung trải qua nhiều giai đoạn. Ban đầu, tại địa điểm này đã từng có hai công trình, đó là lầu Minh Viễn, rồi đến lầu Du Cửu. Lầu Minh Viễn được xây dựng vào năm 1827 dưới thời vua Minh Mạng. Đến thời Thiệu Trị, vua đã cho trùng tu lầu Minh Viễn và cho đặt trên nóc lầu một viên dạ minh châu đêm đêm tỏa sáng.

Lầu Minh Viễn đã được vua Thiệu Trị xếp là cảnh đẹp đầu tiên trong “Thần Kinh nhị thập cảnh” (20 thắng cảnh của đất Thần Kinh). Tuy nhiên, công trình này đã được triệt giải vào năm 1876 dưới thời vua Tự Đức vì xuống cấp trầm trọng. Đến năm 1913, triều đình của vua Duy Tân đã cho xây dựng trên nền cũ "một lầu khác theo kiểu mới, gọi là lầu Du Cửu".

Dự án tu bổ, phục hồi và tôn tạo di tích điện Kiến Trung (Đại nội Huế) có tổng mức đầu tư hơn 123 tỷ đồng.

Năm 1916, vua Khải Định lên ngôi cho đổi tên lầu Du Cửu thành lầu Kiến Trung. Đến năm 1921, nhà vua cho xây mới hoàn toàn điện Kiến Trung. Tòa điện này được hoàn thành chỉ trong 2 năm, từ 1921 đến 1923. Đến thời vua Bảo Đại, điện được tu sửa và tân trang các tiện nghi theo thể cách Tây phương và là nơi ở của cả gia đình vua Bảo Đại.

Theo dòng chảy đầy biến cố của lịch sử Việt Nam giai đoạn sau 1945, tòa điện này cùng nhiều công trình kiến trúc quan trọng trong Hoàng Thành và Tử Cấm Thành đã bị phá hủy gần như hoàn toàn. Điện Kiến Trung chỉ còn tàn tích là phần nền móng phía dưới.

Từ năm 2013, Trung tâm Bảo tồn Di tích cố đô Huế đã khởi động dự án phục hồi điện Kiến Trung, với sự hợp tác của nhiều nhà nghiên cứu về lịch sử, văn hóa và mỹ thuật Huế và sự tham gia của Phân viện Khoa học công nghệ xây dựng miền Trung.

Tuy nhiên, do đã có một số phản biện về việc phục dựng sai lệch với bản gốc. Nên đến đầu năm 2019, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế và các cơ quan chuyên môn mới khởi công dự án tu bổ, tôn tạo và phục hồi di tích điện Kiến Trung.

Kể từ khi mở cửa cho khách tham quan nay, điện Kiến Trung đã thu hút hàng vạn người dân, du khách trong và ngoài nước đến tham quan, trải nghiệm.

Dự án tu bổ, phục hồi và tôn tạo di tích điện Kiến Trung (Đại nội Huế) có tổng mức đầu tư hơn 123 tỷ đồng. Công trình được thực hiện trên diện tích hơn 3,800m2. Các đơn vị thi công đã giữ nguyên cấu trúc nền móng hiện còn, hạn chế can thiệp yếu tố gốc của di tích. Dự án gồm các hạng mục như: Tu bổ phục hồi tòa nhà chính điện Kiến Trung gồm 2 tầng, cao khoảng 14m, diện tích xây dựng khoảng 975m2; gia cố, phục hồi hệ thống tường bao, hệ thống lan can, sân khuôn viên trước và sau, các bậc cấp... Ngoài ra, dự án còn tu bổ các công trình nhỏ xung quanh như: Đôn gạch, đài phun nước, súng thần công, nhà canh, hệ thống cây xanh, bảo tồn nền móng Đông Cung lâu, Ngự Thư phòng, Võ Hộ Giá phòng và Ngự Phê phòng...

Sau 5 năm phục hồi và tôn tạo, di tích điện Kiến Trung đã hoàn thiện và chính thức đưa vào khai thác, giới thiệu đến nhân dân và du khách nhân dịp Tết Giáp Thìn năm 2024. Theo các chuyên gia, bên cạnh những giá trị lịch sử, điện Kiến Trung còn mang những giá trị to lớn về kiến trúc và mĩ thuật vì nó có đầy đủ những đặc điểm của một công trình phong cách Đông Dương, đặc biệt là nghệ thuật khảm sành sứ đặc trưng tạo nên diện mạo tiêu biểu cho kiến trúc cung đình triều Nguyễn.

Với những giá trị kiến trúc, lịch sử độc đáo, kể từ khi mở cửa cho khách tham quan nay, điện Kiến Trung đã thu hút hàng vạn người dân, du khách trong và ngoài nước đến tham quan, trải nghiệm không gian văn hóa hoàng gia nhà Nguyễn. Trong thời gian tới, bên cạnh các không gian trưng bày cổ vật cung đình trong nội cung, đây còn là điểm tổ chức nhiều sự kiện văn hóa hấp dẫn, độc đáo để phục vụ nhu cầu của khách tham quan.

Theo ông Hoàng Việt Trung, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế, việc phục hồi di tích này có ý nghĩa lớn trong công tác phục hồi các giá trị kiến trúc cung đình, làm cơ sở để phục hồi, tu bổ nhiều công trình di tích quan trọng khác trong tương lai.

Trí Đức