Nâng cao năng lực dạy và học ngoại ngữ

Giờ học tiếng Anh của cô và trò Trường THCS Yên Cát.

“Đi sớm, đón đầu”

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu phát triển, hướng tới mục tiêu đến năm 2030 giáo dục Thanh Hóa đạt trình độ tiên tiến trong khu vực, Thanh Hóa đã và đang quyết liệt thực hiện đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục - đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực người học và hướng tới xây dựng xã hội học tập. Hằng năm, Sở Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) tỉnh đều ban hành công văn hướng dẫn dạy học tiếng Anh.

Tính đến tháng 12/2024, Thanh Hóa có tổng số 48.603 giáo viên, trong đó giáo viên dạy ngoại ngữ là 2.857 người với trình độ đạt chuẩn năng lực B1 trở lên là 2.130 người chiếm 74,55% (gồm 452 giáo viên đạt chuẩn năng lực B1, 1.398 giáo viên là B2 và C1 là 280 giáo viên).

Nếu ở các xã miền núi, vùng sâu, vùng xa, về cơ bản trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của giáo viên tiếng Anh chưa đáp ứng được yêu cầu công việc đặc biệt là giáo viên cấp THCS, thì ở vùng đô thị, số lượng và chất lượng giáo viên đủ đáp ứng được yêu cầu của Chương trình giáo dục phổ thông 2018. Ngoài ra, các trung tâm ngoại ngữ được thành lập và đang hoạt động đã đảm bảo điều kiện dạy và học ngoại ngữ cho học sinh theo đúng chương trình của Bộ GD&ĐT. Trong đó, một số trung tâm có điều kiện đã tổ chức bồi dưỡng, luyện thi các chương trình tiếng Anh quốc tế như: FCE, TOEIC, TOEFL, IELTS và các chứng chỉ khác...

Thiếu phòng học bộ môn

Xã Mường Lát hiện có 6 giáo viên dạy tiếng Anh. Tại Trường Tiểu học Tén Tằn của xã có 335 học sinh ở 4 điểm trường. Thầy giáo Phạm Đăng Dung, hiệu trưởng nhà trường cho biết: “Hiện trường có một biên chế giáo viên tiếng Anh và 2 giáo viên tăng cường. Ngoài điểm trường chính có phòng học tiếng Anh với các thiết bị trợ giảng thì các điểm trường lẻ phải học “chay”, rất khó khăn. Theo quy định, vì chưa đủ điều kiện về đội ngũ nên nhà trường đang giảng dạy chương trình bắt buộc từ lớp 3 đến lớp 5”.

Nằm ở trung tâm của xã, Trường TH&THCS Mường Lát hiện có 3 giáo viên dạy ngoại ngữ. Tất cả các giáo viên này đều đạt chuẩn năng lực ngoại ngữ từ B1 trở lên, vì thế nhà trường đã triển khai dạy tiếng Anh tự chọn cho lớp 1 và lớp 2.

So với các trường khác trên địa bàn xã Mường Lát, giáo viên Trường TH&THCS Mường Lát thuận lợi hơn khi không phải thực hiện nhiệm vụ giảng dạy ở các bản vì nhà trường không có điểm lẻ. Ngoài ra, điều kiện cơ sở vật chất khá tốt khi các phòng học đều có lắp đặt tivi và hệ thống âm thanh trợ giảng. “Điều khó khăn lớn nhất hiện nay là nhà trường không có phòng học ngoại ngữ riêng, vì thế học sinh không được luyện nói, luyện phát âm nhiều”, thầy giáo Nguyễn Văn Giang, Hiệu trưởng Trường TH&THCS Mường Lát, cho biết.

Những năm gần đây, hầu như năm nào Trường THCS Yên Cát (xã Như Xuân) cũng có học sinh thi đỗ chuyên Anh, Trường THPT chuyên Lam Sơn. Kết quả này có sự đóng góp quan trọng của đội ngũ giáo viên dạy tiếng Anh nhà trường. Tuy nhiên, theo thầy giáo Đỗ Văn Thắng, Hiệu trưởng Trường THCS Yên Cát, thì: “Mỗi năm, số lớp lại tăng lên, nhưng số phòng học thì không thay đổi. Gần đây nhất, chúng tôi vừa được Sở GD&ĐT trang bị bộ loa máy tính cùng màn hình tivi 65 inch, nhưng, do không có phòng dạy và học ngoại ngữ nên bộ máy vẫn chưa được sử dụng”.

Thầy Thắng cũng cho biết thêm: “Đặc thù của học sinh miền núi là ngại tiếp xúc, va chạm và trao đổi, trong khi việc ứng dụng công nghệ thông tin của môn ngoại ngữ còn thấp, hoạt động của các câu lạc bộ còn kém vì thế học sinh chưa có môi trường ngôn ngữ, chưa đáp ứng được đủ 4 kỹ năng”.

Giáo viên - nhân tố quyết định

Giáo viên chính là nhân tố quyết định quá trình thay đổi từ truyền thụ kiến thức sang phát triển năng lực sử dụng ngôn ngữ trong thực tiễn. Mỗi giáo viên không chỉ là người thực hiện chương trình, mà còn phải là hạt nhân đổi mới về tư duy sư phạm, phương pháp giảng dạy và cách thức tổ chức lớp học - từ đó lan tỏa tinh thần đổi mới đến đồng nghiệp và học sinh tại đơn vị mình.

Tại Trường Tiểu học Tén Tằn, chỉ có điểm trường chính mới có phòng học tiếng Anh với các thiết bị trợ giảng...

Xã Như Xuân có 273 cán bộ, giáo viên trong đó có 8 giáo viên ngoại ngữ. Qua khảo sát, số lượng giáo viên ngoại ngữ trên địa bàn xã Như Xuân cơ bản đã đủ, về đào tạo chuyên môn đều đạt chuẩn trở lên. “Tuy nhiên, trình độ giáo viên không đồng đều”. ông Nguyễn Thế Lợi, Trưởng Phòng Văn hóa - Xã hội xã Như Xuân nói. “Trong khi đó, công tác kiểm tra, đánh giá năng lực ngoại ngữ vẫn còn nặng về ngữ pháp, khiến giáo viên cũng chưa chú trọng dạy học và đánh giá học sinh theo 4 kỹ năng: nghe, nói, đọc viết”.

Nằm ở vị trí trung tâm của phường Hạc Thành, Trường THCS Trần Phú có nhiều thuận lợi về điều kiện vật chất, đội ngũ giáo viên. Song, theo cô giáo Phạm Thị Hoa, Hiệu trưởng nhà trường, thì để nâng cao chất lượng dạy và học ngoại ngữ, tiêu chí quan trọng nhất vẫn là chất lượng giáo viên mà cụ thể là phương pháp giảng dạy. Hiệu trưởng Phạm Thị Hoa cho rằng: “Một bài giảng hay sẽ hấp dẫn học sinh, một bài giảng chất lượng là cô trò có sự tương tác. Học ngoại ngữ mà chỉ thầy nói, trò nghe là chưa ổn”.

Theo ông Nguyễn Thế Lợi, Trưởng Phòng Văn hóa - Xã hội xã Như Xuân: “Để tiến tới nâng cao được năng lực dạy ngoại ngữ cho giáo viên thì vẫn phải tiếp tục bồi dưỡng một cách chuyên sâu. Nghĩa là thông qua rà soát, đánh giá từng giáo viên, từ đó có sự bổ sung về kiến thức, tập huấn... Thêm nữa, các nhà trường cần được đầu tư về cơ sở vật chất, có phòng học ngoại ngữ chuyên biệt. Bên cạnh đó là tổ chức các hội thi, cuộc thi tiếng Anh để học sinh có thêm cơ hội cọ xát...”.

Ngày 27/10/2025, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 2371/QĐ-TTg phê duyệt Đề án “Đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học giai đoạn 2025-2035, tầm nhìn đến năm 2045” nhằm nâng cao năng lực tiếng Anh cho trẻ em, học sinh, sinh viên, góp phần phát triển con người Việt Nam trong thời đại khoa học và công nghệ, kỷ nguyên số, tăng cường hội nhập quốc tế. Thiết nghĩ, để đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai cần có sự trang bị đồng bộ, trong đó quan trọng nhất vẫn là chuẩn hóa năng lực, nâng cao trình độ đội ngũ giáo viên...

Bài và ảnh: Huyền Chi