Mệt mỏi, buồn bã, hay quên - có thể bạn đang thiếu vitamin B12

1. Tác dụng của vitamin B12

Vitamin B12 là một vitamin tan trong nước, đóng vai trò thiết yếu trong nhiều quá trình sinh học của cơ thể. Vitamin B12 tham gia vào quá trình tạo hồng cầu. Vitamin này cũng cần thiết cho sự tổng hợp DNA và duy trì cấu trúc bình thường của tế bào thần kinh, nhờ đó hỗ trợ chức năng thần kinh trung ương, cải thiện trí nhớ và khả năng tập trung.

Ở mức chuyển hóa, B12 tham gia cùng folate và vitamin B6 trong chu trình methyl hóa, một cơ chế quan trọng giúp giảm nồng độ homocysteine, yếu tố nguy cơ tim mạch. Thiếu hụt B12 kéo dài có thể dẫn đến tổn thương thần kinh không hồi phục, rối loạn cảm giác và suy giảm nhận thức. Ngoài ra, B12 còn giúp chuyển hóa chất béo và carbohydrate thành năng lượng, góp phần giảm mệt mỏi và cải thiện sức bền thể lực.

Cơ thể không thể tự sản xuất vitamin B12, vì vậy bạn cần bổ sung từ thực phẩm có nguồn gốc động vật như trứng, sữa, thịt hoặc các sản phẩm bổ sung. Khi cơ thể thiếu vitamin B12, nhiều triệu chứng tiềm ẩn có thể xuất hiện, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống.

Thiếu vitamin B12 có thể gây ra nhiều triệu chứng dễ bị nhầm lẫn với trầm cảm hoặc dấu hiệu lão hóa.

2. Vì sao thiếu hụt vitamin B12 dễ bị nhầm với trầm cảm và lão hóa?

Những dấu hiệu cảnh báo thiếu vitamin B12 thường bao gồm: Da nhợt nhạt, mệt mỏi, chán ăn, khó thở, yếu cơ và các vấn đề tiêu hóa. Nếu tình trạng này kéo dài mà không được điều trị, cơ thể có thể xuất hiện các rối loạn thần kinh nghiêm trọng như mất thị lực, tê bì tay chân, khó nói, đi lại không vững, giảm trí nhớ, thậm chí tê liệt hoặc thay đổi tâm trạng, trầm cảm.

Điều đáng lưu ý là thiếu hụt vitamin B12 rất dễ bị nhầm với trầm cảm hoặc quá trình lão hóa. Nguyên nhân là vì các biểu hiện lâm sàng khá giống nhau. Khi cơ thể thiếu B12, hoạt động của hệ thần kinh bị rối loạn, dẫn đến những triệu chứng như mệt mỏi, mất tập trung, buồn bã, giảm hứng thú, dễ cáu gắt hoặc rối loạn giấc ngủ — những dấu hiệu thường gặp ở người bị trầm cảm.

Chính vì vậy, nếu bạn cảm thấy mệt mỏi kéo dài, tâm trạng thất thường hoặc giảm trí nhớ, đừng vội cho rằng mình đang bị trầm cảm — rất có thể cơ thể bạn đang thiếu vitamin B12.

Bên cạnh đó, người lớn tuổi thường hấp thu kém vitamin B12 do giảm acid dạ dày, nên biểu hiện thiếu hụt thường tiến triển âm thầm: Chậm chạp, hay quên, lú lẫn, giảm trí nhớ, dáng đi không vững... rất giống với biểu hiện của lão hóa thần kinh hoặc sa sút trí tuệ.

Do vậy, ở bệnh nhân cao tuổi hoặc người có biểu hiện trầm cảm kéo dài, các bác sĩ lâm sàng thường khuyến cáo kiểm tra nồng độ vitamin B12 huyết thanh. Việc phát hiện và bổ sung sớm có thể phục hồi chức năng thần kinh và cải thiện tâm trạng rõ rệt, tránh chẩn đoán sai và điều trị không cần thiết bằng thuốc chống trầm cảm.

3. Nguyên nhân gây thiếu vitamin B12

- Chế độ ăn thiếu B12:Vitamin B12 chủ yếu có trong các thực phẩm có nguồn gốc động vật như thịt, cá, trứng, sữa. Những người ăn chay nghiêm ngặt hoặc ăn ít thực phẩm này dễ bị thiếu hụt.

- Khả năng hấp thụ kém: Cơ thể cần axit dạ dày và protein đặc biệt để giải phóng vitamin B12 từ thực phẩm. Các tình trạng như giảm sản xuất axit dạ dày do tuổi tác hoặc bệnh lý có thể làm giảm hấp thụ. Một số loại thuốc, chẳng hạn như metformin (dùng cho tiểu đường) và thuốc ức chế axit dạ dày, cũng làm giảm khả năng hấp thụ B12.

- Rối loạn tiêu hóa hoặc bệnh lý đường ruột: Những bệnh lý như bệnh Crohn, celiac hoặc phẫu thuật cắt bỏ dạ dày/ruột non có thể làm giảm hấp thụ vitamin B12.

- Thiếu yếu tố nội bào: Một số người không sản xuất đủ yếu tố nội bào, protein cần thiết để hấp thụ B12 từ ruột non, dẫn đến thiếu vitamin, tình trạng này thường gọi là thiếu máu ác tính.

- Nguyên nhân khác liên quan đến lão hóa: Khi tuổi cao, cơ thể sản xuất ít axit dạ dày và yếu tố nội bào hơn, làm giảm hấp thụ B12, dẫn đến nguy cơ thiếu vitamin cao hơn.

Cơ thể không thể tự sản xuất vitamin B12, vì vậy bạn cần bổ sung từ thực phẩm.

4. Thực phẩm tốt nhất để tăng cường vitamin B12

Một số thực phẩm có thể giúp bạn tăng cường vitamin B12 bao gồm thịt, cá, gia cầm, sữa, trứng, ngũ cốc ăn sáng bổ sung, bánh mì, men dinh dưỡng và sữa thực vật.

Người trưởng thành nên bổ sung ít nhất 2,4 microgam dưỡng chất thiết yếu này mỗi ngày. Lượng khuyến nghị hàng ngày (RDA) cho vitamin B12 trong thai kỳ là 2,6 microgam và 2,8 microgam cho phụ nữ đang cho con bú.

5. Lưu ý khi bổ sung vitamin B12 bằng thuốc

- Tham khảo bác sĩ trước khi sử dụng: Trước khi bắt đầu bổ sung vitamin B12 dưới dạng thuốc hoặc viên uống, bạn nên trao đổi với bác sĩ để xác định liều lượng phù hợp dựa trên mức thiếu hụt và tình trạng sức khỏe.

- Uống đúng liều và đều đặn: Bổ sung thiếu hụt cần theo đúng liều lượng và lịch trình. Tự ý tăng liều không làm cơ thể hấp thụ nhanh hơn mà có thể gây lãng phí hoặc tương tác với thuốc khác.

- Theo dõi tương tác thuốc: Một số thuốc như metformin, thuốc giảm axit hoặc thuốc chống động kinh có thể ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ B12. Nếu đang dùng những thuốc này, bạn cần theo dõi sát và thông báo cho bác sĩ.

- Các triệu chứng cần cảnh báo: Nếu sau một thời gian bổ sung mà vẫn xuất hiện mệt mỏi, tê bì tay chân, chóng mặt hay khó tập trung, cần tái khám để kiểm tra liều lượng và nguyên nhân khác.

- Lưu ý chế độ ăn uống: Thuốc chỉ là bổ sung, không thay thế hoàn toàn chế độ ăn. Ăn đầy đủ thực phẩm giàu vitamin B12 vẫn là cách tốt nhất để duy trì mức vitamin ổn định lâu dài.

DS. Nguyễn Hải Sơn