Luật Thương mại điện tử: Toàn diện, đồng bộ và khả thi là hết sức cần thiết

Toàn cảnh Hội thảo

Tại Hội thảo “Lấy ý kiến doanh nghiệp Dự thảo Luật Thương mại điện tử”, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số Bộ Công thương phối hợp với Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức chiều ngày 5/9, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký VCCI cho biết, trong thời gian qua, TMĐT đã trở thành một trong những động lực tăng trưởng quan trọng của nền kinh tế Việt Nam. Đến cuối năm 2024, quy mô thị trường thương mại điện tử Việt Nam ước đạt trên 25 tỷ USD, với tốc độ tăng trưởng ấn tượng từ 18 - 25% mỗi năm.

“Việt Nam hiện nằm trong nhóm các quốc gia có tốc độ phát triển TMĐT nhanh nhất khu vực. Các hoạt động như mua bán trực tuyến, thanh toán số, logistics, dịch vụ số… ngày càng thâm nhập sâu vào đời sống, thay đổi căn bản cách thức kinh doanh và tiêu dùng”, ông Tuấn nói.

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký VCCI chia sẻ tại Hội thảo

Tuy nhiên, cùng với sự phát triển nhanh chóng, theo ông Tuấn cũng kéo theo nhiều thách thức như: quyền lợi người tiêu dùng, quản lý hoạt động livestream bán hàng, vấn đề hàng giả, hàng nhái… Đây là những vấn đề đã và đang được nêu ra trên các phương tiện thông tin đại chúng, diễn đàn, Quốc hội cũng như nhiều hội thảo. Chính vì vậy, việc xây dựng một khung khổ pháp lý toàn diện, đồng bộ và khả thi là hết sức cần thiết.

Thời gian qua, Bộ Công thương, cùng với Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, đã tổ chức nhiều phiên tham vấn, lấy ý kiến từ cộng đồng doanh nghiệp, các chuyên gia, hiệp hội. Mục tiêu của Bộ Công thương là xây dựng dự thảo Luật TMĐT với hai định hướng lớn nhằm tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước đối với lĩnh vực TMĐT và tạo điều kiện để TMĐT tiếp tục phát triển mạnh mẽ, phù hợp với tinh thần Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.

Với vai trò là một chủ thể tham gia trực tiếp vào thị trường TMĐT, đại diện Viettel Post quan tâm đến việc đảm bảo tính khả thi của dự thảo Luật và đảm bảo sự phát triển thương mại điện tử bền vững. Cụ thể là Quy định về trách nhiệm bảo đảm người dùng được quyền lựa chọn dịch vụ hỗ trợ TMĐT quy định tại điểm d khoản 6 Điều 16 Dự thảo: Chủ quản nền tảng TMĐT trung gian là nền tảng số lớn “không được áp đặt người bán, người mua phải sử dụng dịch vụ thanh toán của một nhà cung cấp hoặc sử dụng dịch vụ logistics của một nhà cung cấp mà không có lý do chính đáng”.

Theo Viettel Post, bản chất nền tảng TMĐT trung gian chỉ là môi trường kết nối giữa người mua và người bán. Các nội dung thỏa thuận liên quan đến việc mua bán, bao gồm cả việc đóng gói, giao hàng, thanh toán thuộc quyền quyết định của người mua và người bán. Tuy nhiên, hiện nay, các nền tảng TMĐT trung gian đang không cho phép người dùng thỏa thuận, chủ động lựa chọn, kể cả khi người bán mong muốn tự vận chuyển cho người mua. Đối với nền tảng TMĐT trung gian lớn đã có sức ảnh hưởng đáng kể trên thị trường, người dùng phải chấp nhận sử dụng dịch vụ hỗ trợ do nền tảng chỉ định mà không có lựa chọn thay thế.

“Điều 16.6.d được thiết kế nhằm bảo vệ quyền lựa chọn của người bán/người mua khi tham gia các nền tảng TMĐT trung gian là nền tảng số lớn, qua đó ngăn chặn hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường của nền tảng để áp đặt độc quyền dịch vụ phụ trợ. Tuy nhiên, chúng tôi nhận thấy nội hàm quy định vẫn chưa bao hàm và đảm bảo được toàn diện quyền lựa chọn của người tiêu dùng”, đại diện Viettel Post nói.

Để đảm bảo tối đa quyền lựa chọn của người bán và người mua theo đúng tinh thần xây dựng Điều luật, đồng thời, tiếp thu từ quy định của Điều 6.6. Đạo luật Thị trường Kỹ thuật số của Liên minh châu Âu, Viettel Post đề xuất sửa đổi Điều 16.6.d thành: Chủ quản nền tảng TMĐT trung gian là nền tảng số lớn có trách nhiệm “không được cản trở, hạn chế người dùng thực hiện quyền lựa chọn tổ chức cung cấp dịch vụ thanh toán và dịch vụ logistics hỗ trợ TMĐT”.

Ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách và phát triển Truyền thông (IPS) chia sẻ thông tin đáng chú ý, 6 tháng đầu năm 2025 ghi nhận sự sụt giảm hơn 80.000 nhà bán có phát sinh đơn hàng trên sàn TMĐT so với cùng kỳ 2024.

Theo ông Đồng, quá trình đào thải các nhà bán nhỏ lẻ thiếu chiến lược ngày càng rõ rệt, còn những shop lớn với định hướng kinh doanh bài bản vẫn giữ sức cạnh tranh và đạt tăng trưởng mạnh. Dự thảo cần giảm nhẹ nghĩa vụ cho doanh nghiệp nhỏ lẻ và các start-up bằng cách hỗ trợ phát triển hệ sinh thái mở và tiêu chuẩn hóa thị trường có lộ trình bằng quy định nhẹ thay vì những quy định quá chặt cho nhóm mạng xã hội hoạt động TMĐT.

Ông Hoàng Ninh, Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công thương) phát biểu tại Hội thảo

Về mục tiêu khi xây dựng Luật TMĐT được ông Hoàng Ninh, Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) chia sẻ, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; tăng cường quản lý thuế, hạn chế thất thu trong hoạt động TMĐT; ngăn chặn hàng giả, hàng nhái, bảo vệ môi trường kinh doanh lành mạnh; tạo lập cơ chế, thể chế pháp lý phù hợp để TMĐT không chỉ duy trì tốc độ tăng trưởng 18 - 20% mỗi năm mà còn trở thành động lực chính cho sự phát triển của nền kinh tế số Việt Nam.

Phó Tổng thư ký VCCI nhấn mạnh, hệ sinh thái TMĐT hiện nay rất đa dạng và phức tạp, từ các nền tảng công nghệ lớn, các thương hiệu uy tín đến hàng trăm nghìn hộ kinh doanh nhỏ lẻ; từ doanh nghiệp logistics, thanh toán, đến dịch vụ livestream, tiếp thị liên kết. Do đó, công tác xây dựng chính sách pháp luật đặt ra nhiều thách thức, bởi mỗi quy định ban hành không chỉ tác động tới một nhóm đối tượng, mà còn ảnh hưởng đến toàn bộ hệ sinh thái.

“Chính vì vậy, việc thiết kế chính sách cần phải hài hòa giữa mục tiêu quản lý nhà nước, bảo vệ người tiêu dùng, bảo đảm hoạt động thuận lợi của doanh nghiệp, đồng thời khuyến khích đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững”, ông Tuấn nói.

Nhuệ Mẫn