Lũ lụt lịch sử ở miền Trung: 'Không thể chỉ đổ lỗi hết cho thủy điện'

Những ngày cuối tháng 11, Gia Lai, Đắk Lắk và nhiều địa phương ven biển Trung Bộ oằn mình trong trận lũ được đánh giá là nghiệt ngã nhất nhiều năm qua.

Dữ liệu từ Cục Quản lý đê điều và Phòng chống thiên tai cho thấy mức độ tàn phá vượt khỏi mọi dự đoán: 102 người chết và mất tích, thiệt hại kinh tế hơn 13.078 tỉ đồng. Trong đó, thiệt hại nặng nề nhất là Đắk Lắk (5.330 tỉ đồng) và Khánh Hòa (5.000 tỉ đồng).

Giữa dòng nước đục ngầu cuồn cuộn đổ về, người dân hạ du lại chứng kiến những cửa xả nước trắng xóa của các hồ thủy điện mở hết công suất. Câu hỏi năm nào trở lại với sức nặng của nỗi mất mát: "Nếu thủy điện không xả, liệu có lũ lớn đến thế không?"

Nước tràn về vùng hạ du hồ thủy điện sông Ba Hạ gây ngập tại xã Hòa Thịnh. Ảnh: XM

Thủy điện Sông Ba Hạ lần này phải xả tới 16.100 m3/giây, mức cao nhất từ trước đến nay. Tổng Giám đốc Nguyễn Đức Phú khẳng định với báo chí “việc xả hoàn toàn nằm trong quy trình”, nếu không kịp thời giảm tải thì hồ có thể mất an toàn kéo theo thảm họa lớn hơn cho toàn bộ vùng hạ du.

Tuy vậy, trong dư luận vẫn xuất hiện những băn khoăn về trách nhiệm của thủy điện trong vận hành và thông tin xả lũ.

Đại biểu Phạm Văn Hòa, Ủy viên Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội cho rằng, cần nhìn vấn đề một cách công bằng và khoa học hơn.

Đại biểu Hòa cho hay, quy định trong luật nêu rõ, các thủy điện phải có trách nhiệm thông báo xả lũ cho người dân biết. Vấn đề diễn ra trong thực tế là, họ thông báo và phải thực hiện trong thời gian ngắn, nếu không thực hiện thì nguy cơ vỡ đập xảy ra.

Sau mỗi đợt lũ người ta hay đi tìm “thủ phạm” để đổ lỗi, theo đại biểu Hòa như vậy là không công bằng.

“Phải nói rằng lũ lụt vừa qua là lũ lịch sử, lại liên tục lũ chồng lũ, bão chồng bão, điều mà chúng ta không lường trước được. Vì vậy, không thể chỉ đổ lỗi hết cho thủy điện. Tại sao ít ai nói đến phá rừng? Tại sao không nói đến làm đường chắn dòng chảy, san lấp ao hồ, lấn chiếm hành lang thoát lũ? Riêng tôi thấy phá rừng là vấn đề cực kỳ nghiêm trọng”, ông nhấn mạnh.

Xả lũ thế nào mới là mấu chốt

Đại biểu Phạm Văn Hòa nhìn nhận, khu vực miền Trung, Tây Nguyên phần nhiều là thủy điện nhỏ, ít hồ chứa lớn có chức năng điều tiết lũ. Đó là câu chuyện của "lịch sử", câu chuyện hiện tại và quan trọng là phải có quy trình điều tiết lũ rõ ràng: Lũ lớn thì xả thế nào, nước ít thì giữ ra sao?

Đại biểu Phạm Văn Hòa. Ảnh: Hoàng Hà

“Sau đợt lũ này cần ngồi lại kiểm điểm nghiêm túc: Luật đã quy định thế nào, các công trình thủy điện lớn nhỏ đã thực hiện quy trình xả lũ đúng chưa? Nếu sai thì phải bồi thường thiệt hại rõ ràng. Cơ quan quản lý nhà nước phải kiểm tra, giám sát và chịu trách nhiệm”, ông nhấn mạnh.

Một câu chuyện được đặt ra sau đợt thiên tai là mô hình nhà cộng đồng tránh lũ. Ông Hòa cho rằng, lâu nay, nhà cộng đồng chủ yếu phục vụ tránh bão còn tránh lũ thì rất khó. Nếu xây ở vị trí cao thì khi lũ lên quá nhanh người dân khó tiếp cận. Xây gần khu dân cư thì công trình khó đảm bảo an toàn vì lũ vượt mốc thông thường.

“Nhà cộng đồng để tránh mưa bão thì được, còn tránh lũ thì rất khó. Chẳng lẽ xây nhà cộng đồng trên núi? Lũ khác với bão. Bão có thể di dời còn lũ thì quá nhanh”, ông nói.

Theo ông, nếu triển khai mô hình này cần cân nhắc kỹ để không lãng phí làm sao để quản lý vận hành hiệu quả và phù hợp với thực tế từng địa bàn.

Thành Huế