Kinh tế dữ liệu là động lực để Việt Nam bứt phá tăng trưởng

Tại Diễn đàn Quốc gia phát triển Kinh tế số và Xã hội số lần thứ III diễn ra sáng nay (20.12.2025), Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương - Giám đốc Trung tâm Dữ liệu Quốc gia đã trình bày tham luận đầy tâm huyết mang tính định hướng chiến lược. Với tiêu đề "Từ dữ liệu quốc gia về dân cư tới phát triển kinh tế dữ liệu", bài tham luận không chỉ phác họa chân dung một hình thái kinh tế mới mà còn chỉ rõ lộ trình để Việt Nam hiện thực hóa khát vọng hùng cường.

Cuộc cách mạng về tư liệu sản xuất trong kỷ nguyên mới

Mở đầu bài phát biểu, Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương đã đưa ra một góc nhìn lịch sử đầy tính gợi mở. Ông nhấn mạnh rằng: Mỗi thời đại đều gắn liền với những tư liệu sản xuất đặc trưng. Nếu thế kỷ XIX là than đá và thép, thế kỷ XX là dầu mỏ và điện năng, thì thế kỷ XXI chính là thời đại của dữ liệu và trí tuệ nhân tạo (AI).

Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương - Giám đốc Trung tâm Dữ liệu Quốc gia đã trình bày tham luận tại diễn đàn

Tuy nhiên, sự khác biệt cốt lõi nằm ở tính chất của tài nguyên. Khác với những tài nguyên hữu hình vốn sẽ cạn kiệt khi khai thác, dữ liệu là loại "nhiên liệu" càng dùng càng giàu thêm, vừa là tư liệu sản xuất, vừa tạo ra thặng dư giá trị thông qua việc tái sử dụng và phân tích.

“Chúng ta đang đứng trước một cuộc cách mạng nhận thức mới. Hình thái kinh tế dữ liệu sẽ gắn liền với AI và dữ liệu lớn. Đây không còn là khái niệm xa vời mà là nguồn lực chiến lược để thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững. Trong nền kinh tế này, dữ liệu trở thành tài sản đặc biệt, được trao đổi, định giá và thương mại hóa để thay đổi căn bản hành vi quản trị xã hội,” Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương khẳng định.

Dữ liệu dân cư - "xương sống" nền kinh tế dữ liệu tại Việt Nam

Đi sâu vào thực tiễn tại Việt Nam, tướng Cương khẳng định Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư không đơn thuần là công cụ quản lý hành chính, mà là hạ tầng thiết yếu để nâng cao năng suất lao động và sức cạnh tranh quốc gia. Vai trò này được thể hiện qua ba trụ cột:

Thứ nhất, tạo lập danh tính số tin cậy: Việc mỗi công dân có một định danh duy nhất là điều kiện tiên quyết để phổ cập dịch vụ số. Điều này giúp tái cấu trúc quy trình dịch vụ công, cắt giảm thủ tục rườm rà và quan trọng hơn là xóa bỏ rào cản địa lý, giúp người dân vùng sâu vùng xa tiếp cận dịch vụ công thuận lợi như ở đô thị.

Thứ hai, "kích nổ" các mô hình kinh doanh số: Dữ liệu dân cư chính xác là "mỏ vàng" cho các lĩnh vực thương mại điện tử, tài chính số, y tế và giáo dục số. Khi dữ liệu được phân tích bằng AI, nó tạo ra giá trị kinh tế gấp nhiều lần ban đầu, tạo ra hàng nghìn sản phẩm dịch vụ mới và đóng góp trực tiếp vào tăng trưởng GDP.

Thứ ba, xây dựng xã hội số văn minh: Quản trị dựa trên dữ liệu giúp Nhà nước ban hành chính sách khoa học hơn, đồng thời trao quyền cho công dân giám sát công quyền, tạo ra một xã hội dân chủ, minh bạch và bền vững.

Nhận diện những "nút thắt" kìm hãm dòng chảy dữ liệu

Bên cạnh những thành tựu từ Đề án 06 với 107 triệu dữ liệu công dân và 67 triệu tài khoản VNeID, Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương cũng thẳng thắn chỉ ra những điểm nghẽn đang cản trở bước tiến của Việt Nam:

Nghịch lý "có dữ liệu nhưng thiếu dữ liệu sống": Hiện mới chỉ có 12 cơ sở dữ liệu trọng điểm được triển khai, trong khi nhiều bộ ngành có nguy cơ cao không hoàn thành mục tiêu xây dựng dữ liệu trong năm 2025.

Hệ sinh thái còn manh mún: VNeID dù có lượng người dùng lớn nhưng chưa thực sự là "siêu nền tảng". Cơ chế hợp tác công - tư để khai thác dữ liệu hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo vẫn còn ở giai đoạn sơ khai.

Chưa có mô hình kinh tế dữ liệu đặc thù: Việt Nam vẫn đang loay hoay tìm kiếm sự cân bằng giữa mô hình thị trường tự do của Mỹ, mô hình Nhà nước điều phối của Trung Quốc và mô hình bảo vệ quyền lợi người dân của EU.

5 đột phá chiến lược hướng tới năm 2030

Để hóa giải các điểm nghẽn và đưa kinh tế dữ liệu trở thành động lực chính đạt mục tiêu tăng trưởng GDP hai con số giai đoạn 2026 - 2030, Bộ Công an đã đề xuất 5 nhóm giải pháp đột phá:

Xây dựng Nghị quyết của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế dữ liệu: Đây là nền tảng pháp lý cao nhất để xác định vị thế bản sắc của Việt Nam trên bản đồ dữ liệu thế giới.

Thiết lập hệ sinh thái dữ liệu mở: Xây dựng các "vườn ươm" sáng tạo khai thác dữ liệu từ Trung tâm Dữ liệu Quốc gia, đặt mục tiêu kinh tế dữ liệu chiếm 30% GDP vào năm 2030.

Nâng cấp VNeID thành siêu nền tảng số quốc gia: Biến ứng dụng định danh thành điểm kết nối duy nhất, liền mạch giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân.

Chiến lược phát triển công dân số: Ban hành Nghị quyết riêng về công dân số để giải quyết bài toán nguồn nhân lực chất lượng cao.

Hoàn thiện Khung kiến trúc dữ liệu quốc gia: Tạo ra một "ngôn ngữ chung" về dữ liệu để các bộ, ngành, địa phương kết nối và chia sẻ thông tin không rào cản.

Kết luận tham luận, Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương gửi đi thông điệp mạnh mẽ: “Kinh tế dữ liệu không phải là một lựa chọn, mà là con đường tất yếu để Việt Nam vươn mình. Chúng ta có lợi thế về con người và nguồn tài nguyên dữ liệu đang hình thành, đây là cơ hội tốt nhất để nâng cao vị thế quốc gia, đưa Việt Nam phát triển hùng cường và phồn vinh.”

Nam Phong