'Không quốc gia nào giàu mạnh mà không dựa vào KH-CN'

Chiều nay (4.11), các đại biểu quốc hội thảo luận tổ về dự thảo Văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 14 của Đảng.

Không quốc gia nào giàu mạnh mà không dựa vào KH-CN

Các đại biểu cho rằng việc xác định mô hình tăng trưởng mới, cơ cấu lại nền kinh tế, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, lấy KH-CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực chính là một quyết sách mang tầm nhìn chiến lược. Điều này nhằm giải quyết những hạn chế cố hữu của mô hình tăng trưởng trước đây, vốn chủ yếu dựa vào vốn và lao động giá rẻ.

Đại biểu Phan Xuân Dũng (Khánh Hòa) nhấn mạnh: Văn kiện lần này đã xác định đây là một "kỷ nguyên mới", là dấu mốc lịch sử cực kỳ quan trọng, là "kỷ nguyên vươn mình của dân tộc". Từ thời điểm này, Đảng ta xác định bước vào giai đoạn mới, hướng tới mục tiêu 2030 và tầm nhìn 2045 để đất nước trở thành nước công nghiệp phát triển, có thu nhập cao.

Đại biểu Phan Xuân Dũng (Khánh Hòa)

Ông Dũng khẳng định mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam đều gắn liền với việc phát huy trí tuệ của đội ngũ trí thức, KH-CN. Trên thế giới cũng đã xác định: “không có quốc gia nào giàu mạnh mà không dựa vào KH-CN”.

Đại biểu Nguyễn Thành Trung (Lào Cai) nhận định việc chuyển đổi này sẽ tạo ra động lực bứt phá để Việt Nam thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình và đạt được mục tiêu trở thành nước phát triển.

Theo ông Trung, sự kết hợp giữa KH-CN, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và cơ cấu lại nền kinh tế sẽ giúp nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, giá trị gia tăng và sức cạnh tranh của nền kinh tế; tạo ra sức sản xuất và phương thức sản xuất mới với chất lượng cao hơn.

Để triển khai mô hình mới, ông Trung đề xuất tập trung hoàn thiện thể chế và môi trường pháp lý, coi thể chế là "nút thắt lớn nhất" cần tháo gỡ; xây dựng thể chế linh hoạt, đặc thù cho KH-CN và đổi mới sáng tạo, đồng thời thí điểm các cơ chế đối với mô hình kinh tế mới như AI, kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn.

Ngoài ra, cần tạo hành lang pháp lý thông thoáng, khuyến khích "dám nghĩ, dám làm, dám đổi mới" và chấp nhận rủi ro, thất bại trong nghiên cứu ứng dụng, đặc biệt ở khu vực công và doanh nghiệp nhà nước.

Các đại biểu cũng đề xuất cơ chế tài chính đột phá, chính sách đầu tư mạo hiểm, ưu đãi thuế cho R&D và thúc đẩy huy động nguồn vốn tư nhân thay vì chỉ dựa vào ngân sách nhà nước; tăng cường cơ chế bảo vệ sở hữu trí tuệ và dữ liệu, xây dựng khung pháp lý về quản trị dữ liệu quốc gia để thúc đẩy kinh tế số.

Song song đó, cần tập trung phát triển công nghiệp lõi, ưu tiên các ngành chiến lược như cơ khí, bán dẫn, công nghệ AI, năng lượng và vật liệu mới, nhằm hình thành chuỗi giá trị nội địa và giảm phụ thuộc vào nước ngoài; ban hành chính sách đột phá, mang tính cạnh tranh quốc tế để thu hút, giữ chân và trọng dụng nhân tài; tạo môi trường làm việc cởi mở, khuyến khích sáng tạo và tôn vinh thành tựu khoa học công nghệ.

Thể chế vẫn là điểm nghẽn lớn nhất

Đại biểu Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) phân tích, thể chế vẫn là điểm nghẽn lớn nhất, đồng thời cũng là dư địa cải cách lớn nhất. Nhiều chủ trương, chính sách đúng đắn, nhưng khi thể chế hóa và triển khai thực hiện lại chậm, thiếu tính thống nhất, khiến nguồn lực xã hội chưa được giải phóng đầy đủ.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị)

Do đó, cần nhấn mạnh rõ hơn vai trò của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa hiện đại, kiến tạo và liêm chính - một Nhà nước không chỉ quản lý mà dẫn dắt và tạo không gian thể chế cho đổi mới sáng tạo.

"Trong kỷ nguyên số, thể chế phải chuyển từ tư duy 'quản lý - cấp phép' sang 'kiến tạo - dẫn dắt - phục vụ', tạo môi trường thuận lợi cho các mô hình kinh tế mới", ông Đồng nêu.

Ông Đồng lấy ví dụ ở nhiều quốc gia như Singapore, Hàn Quốc đã mạnh dạn áp dụng cơ chế “sandbox thể chế”, cho phép thử nghiệm chính sách trong các lĩnh vực mới như AI, tài chính số, năng lượng tái tạo.

"Việt Nam cũng cần sớm thể chế hóa mô hình này để vừa kiểm soát rủi ro vừa khuyến khích sáng tạo", ông Đồng nêu.

Bên cạnh đó, ông Đồng đề nghị cần tiếp tục phân quyền, phân cấp gắn với kiểm soát quyền lực. Điều này nhằm phát huy tính chủ động, dám nghĩ dám làm của các địa phương, nhất là vùng động lực, khu kinh tế, khu công nghệ cao.

"Phân quyền thực chất phải đi liền với cơ chế giải trình minh bạch, kiểm soát quyền lực hiệu quả", ông Đồng nói.

Đại biểu Mai Thị Phương Hoa cũng khẳng định thể chế chính trị là then chốt, bởi quyết định cơ cấu tổ chức bộ máy của cả hệ thống chính trị, quyết định hệ thống pháp luật như thế nào, vận hành tổ chức bộ máy ra sao.

Bà Hoa đề nghị minh định rõ hơn nội hàm của từng thể chế, nhưng cũng cần xác định trong từng thể chế phải cụ thể những nội dung gì và nội hàm ra sao để phát triển từng khối thể chế cho phù hợp.

Đại biểu Lê Xuân Thân (Khánh Hòa) nhấn mạnh cần hoàn thiện hệ thống pháp luật theo hướng đầy đủ, đồng bộ, thống nhất, công bằng, dân chủ, minh bạch, khả thi, ổn định. Đây là cơ sở để tạo lập nền tảng cho hệ thống quản lý, quản trị phát triển hiện đại, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, tháo gỡ khó khăn và tạo động lực mới cho phát triển nhanh, bền vững.

ĐBQH Lê Xuân Thân phát biểu

Đại biểu cũng đề nghị cần bổ sung rõ về đổi mới công tác lập pháp theo tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư và Nghị quyết 66 của Bộ Chính trị.

Cụ thể, cần thay đổi cách làm luật theo hướng chỉ đưa vào luật những nội dung mang tính chất cơ bản, cốt lõi và giao quyền cho cơ quan điều hành quản trị đất nước (Chính phủ) quy định các vấn đề chi tiết để đảm bảo tính linh hoạt và cơ động trong điều hành.

Lam Thanh