Không để dịch tả lợn châu Phi vượt tầm kiểm soát vì sự lơ là và giấu dịch

Trước thực trạng này, các cơ quan chức năng đang đẩy mạnh giám sát, kiểm tra và kiên quyết xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, coi đây là nhiệm vụ cấp bách nhằm kiểm soát hiệu quả dịch bệnh, bảo đảm an toàn thực phẩm và phát triển chăn nuôi bền vững.

Nguy cơ tái bùng phát trên diện rộng

Tính đến đầu tháng 8/2025, cả nước đã ghi nhận 972 ổ bệnh dịch tả lợn châu Phi tại 718 xã, phường của 33/34 tỉnh, thành phố (chiếm 21,6% tổng số xã sau sáp nhập), với hơn 100.500 con lợn chết và buộc tiêu hủy. Hiện vẫn còn 542 xã thuộc 30 tỉnh, thành chưa qua 21 ngày (mốc thời gian cần thiết để công bố hết dịch).

So với cùng kỳ, số ổ dịch, địa bàn và số lượng lợn bị ảnh hưởng đều gia tăng, đặc biệt tại các tỉnh phía Bắc như Cao Bằng, Lạng Sơn, Tuyên Quang, Hà Nội và khu vực duyên hải miền Trung như Quảng Trị. Dịch bệnh chủ yếu tái phát ở các ổ cũ, tập trung tại các hộ chăn nuôi nhỏ lẻ, không đảm bảo điều kiện an toàn sinh học. Theo Cục Chăn nuôi và Thú y (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), trung bình mỗi ổ dịch có từ 50 - 60 con lợn mắc bệnh.

Ông Phan Quang Minh, Phó cục trưởng Cục Chăn nuôi và Thú y cho biết, nhiều hộ chăn nuôi vẫn chủ quan, chưa thực hiện đầy đủ các biện pháp phòng dịch, trong đó có việc tiêm phòng bằng vắc xin dịch tả lợn châu Phi. “Một số người dân vẫn còn tư tưởng trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nước, trong khi các trang trại lớn nhờ chủ động tiêm phòng và áp dụng chăn nuôi an toàn sinh học đã cơ bản không phát sinh dịch bệnh”, ông Minh nhấn mạnh.

Tình trạng giấu dịch, không khai báo khi phát hiện lợn có dấu hiệu nghi nhiễm vẫn còn diễn ra. Thay vì thông báo cho cơ quan thú y để xử lý, nhiều hộ dân chọn cách “bán chạy” lợn bệnh hoặc vứt xác ra sông, mương, gây lây lan dịch bệnh trên diện rộng và làm ô nhiễm môi trường nước, đặc biệt trong thời điểm mưa bão như hiện nay.

Là địa phương có đàn lợn lớn, Hà Nội không nằm ngoài “vòng xoáy” dịch bệnh. Từ đầu năm đến nay, bệnh dịch tả lợn châu Phi đã xảy ra tại 313 hộ thuộc 109 thôn của 15 xã, với tổng số lợn bị chết và tiêu hủy là 6.516 con.

Cần đẩy mạnh tuyên truyền tiêm vắc xin và chăn nuôi an toàn sinh học, kiểm soát vận chuyển, xử lý nghiêm hành vi vứt xác lợn ra môi trường, bảo đảm an toàn thực phẩm.

Chi Cục trưởng Chi cục Chăn nuôi, Thủy sản và Thú y Hà Nội Nguyễn Đình Đảng nhận định, nguyên nhân chính khiến dịch diễn biến phức tạp là do nhiều người dân chưa tuân thủ quy định pháp luật về thú y, trong khi bộ máy thú y cơ sở tại một số địa phương đang bị ảnh hưởng bởi quá trình sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính. Một số trạm kiểm dịch đầu mối giao thông vẫn chưa đủ cơ sở vật chất; công tác tuyên truyền, cập nhật văn bản chỉ đạo còn chậm; việc kiểm soát vận chuyển và giết mổ động vật chưa nghiêm túc.

Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Tạ Văn Tường cho biết, Sở đang tăng cường phối hợp với các địa phương để kiểm tra, giám sát, xử lý triệt để các ổ dịch cũ và không để phát sinh ổ dịch mới. Đồng thời, Thành phố đẩy mạnh tuyên truyền tiêm vắc xin và chăn nuôi an toàn sinh học, kiểm soát vận chuyển, xử lý nghiêm hành vi vứt xác lợn ra môi trường, bảo đảm an toàn thực phẩm cho người dân Thủ đô.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường ban hành công điện khẩn

Ngày 1/8 trước đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã có văn bản đề nghị Thường trực Tỉnh ủy, Thành ủy các địa phương tăng cường chỉ đạo quyết liệt công tác phòng, chống dịch tả lợn châu Phi. Bộ đề nghị khẩn trương bố trí đủ kinh phí, nguồn lực cho các địa phương để triển khai hiệu quả Kế hoạch quốc gia phòng, chống dịch giai đoạn 2020 - 2025.

Trọng tâm là kiện toàn hệ thống thú y các cấp, đặc biệt là bố trí nhân viên thú y xã, phường, lực lượng đóng vai trò then chốt trong việc giám sát, phát hiện sớm, công bố và xử lý dịch bệnh theo quy định. Ngoài ra, Bộ cũng yêu cầu kiểm tra, đôn đốc việc tổ chức phòng, chống dịch, xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân thiếu trách nhiệm để dịch kéo dài, lan rộng, ảnh hưởng đến sản xuất và đời sống người dân.

Bộ khuyến khích các địa phương phối hợp với doanh nghiệp xây dựng vùng chăn nuôi an toàn dịch bệnh, có thể hướng tới xuất khẩu theo tiêu chuẩn Việt Nam và quốc tế. Đồng thời, phải chủ động kiểm soát giết mổ, chế biến, kinh doanh và cung cấp thực phẩm trên địa bàn, ngăn chặn tình trạng tiêu thụ sản phẩm từ lợn bệnh, hàng giả, hàng kém chất lượng.

Để bảo vệ ngành chăn nuôi lợn bền vững, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến nhấn mạnh yêu cầu giám sát chặt chẽ virus tại thực địa, đặc biệt là xét nghiệm giải trình tự gen để kịp thời phát hiện sự biến đổi của chủng virus gây bệnh. Cùng với đó, Bộ tiếp tục hướng dẫn các địa phương, doanh nghiệp triển khai các mô hình vùng, cơ sở an toàn dịch bệnh đạt chuẩn quốc tế.

Liên quan đến vắc xin, ông Phùng Đức Tiến cho biết, Bộ đang phối hợp với các doanh nghiệp, chuyên gia trong và ngoài nước đánh giá, cải tiến quy trình sản xuất, lựa chọn chủng virus phù hợp nhằm đảm bảo có các loại vắc xin hiệu quả, phù hợp với điều kiện chăn nuôi tại Việt Nam.

“Đây là chiến lược lâu dài để ứng phó bền vững với dịch tả lợn châu Phi. Chúng tôi đang tích cực kiểm tra, hướng dẫn các địa phương, đặc biệt trong bối cảnh triển khai chính quyền hai cấp. Bộ xác định đây là giai đoạn then chốt để củng cố hệ thống phòng, chống dịch từ cơ sở đến Trung ương”, Thứ trưởng khẳng định.

Phòng, chống dịch tả lợn châu Phi cần sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị. Các địa phương cần xây dựng kế hoạch cụ thể, sát thực tiễn, tổ chức huấn luyện định kỳ cho lực lượng thú y cơ sở, nâng cao năng lực phản ứng nhanh khi phát hiện ổ dịch. Bên cạnh đó, công tác truyền thông cần được đổi mới, gần gũi, hiệu quả hơn để người dân thay đổi hành vi, chủ động phòng ngừa dịch bệnh thay vì trông chờ vào hỗ trợ sau khi thiệt hại đã xảy ra.

Việc xử lý nghiêm các hành vi vi phạm như mua bán, vận chuyển lợn bệnh, giấu dịch, vứt xác ra môi trường cần được thực hiện quyết liệt, công khai, minh bạch. Có như vậy, người dân mới nâng cao ý thức và cộng đồng mới giữ vững được “vùng xanh” an toàn cho đàn lợn một trong những nguồn thực phẩm thiết yếu trong chuỗi cung ứng quốc gia.

Bài học từ đợt dịch lớn giai đoạn 2019 - 2020 vẫn còn nguyên, chậm một bước, thiệt hại sẽ nhân lên gấp nhiều lần. Với mức độ nguy hiểm của virus dịch tả lợn châu Phi không gây hại cho người, nhưng có thể giết chết cả đàn lợn trong vài ngày thì sự chậm trễ trong giám sát và xử lý là điều không thể chấp nhận.

Linh Nguyễn