Khoan sức… doanh nghiệp

Dự thảo này do Bộ Tài nguyên và Môi trường xây dựng, đã được trình Thủ tướng vào cuối tháng 7.2023 và vừa gửi Bộ Tư pháp thẩm định. Đây cũng là lần thứ hai, 13 hiệp hội, ngành hàng trong nước (Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam, Hiệp hội Dệt may Việt Nam, Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, Hội Lương thực Thực phẩm TP. Hồ Chí Minh…) và Hiệp hội Thương mại Mỹ tại Việt Nam (Amcham) gửi thư kiến nghị về vấn đề này.

Fs là định mức chi phí tái chế mà doanh nghiệp phải đóng để tái chế bao bì. Ví dụ, chi phí tái chế nhôm là 6.180 đồng/kg và Fs là 0,3 thì doanh nghiệp phải đóng 0,3 x 6.180 = 1.854 đồng cho mỗi kilôgam bao bì nhôm sử dụng.

Theo đại diện các hiệp hội, trong dự thảo hiện tại, định mức Fs của nhiều loại bao bì, vật liệu được đề xuất cao bất hợp lý, gây khó khăn lớn cho sản xuất, kinh doanh. Một số định mức cao hơn cả mức trung bình của các nước Tây Âu - là những nước rất phát triển và có chi phí đắt đỏ. Ví dụ Fs của nhôm (6.180 đồng/kg) cao gấp 1,26 lần, của thủy tinh cao hơn 2,12 lần… Trong khi đó, chi phí tái chế của Việt Nam chỉ bằng 1/2 - 1/3 Tây Âu vì chi phí nguyên vật liệu và công nghệ như nhau nhưng chi phí nhân công của Việt Nam chỉ bằng 1/10 của các nước này.

Các hiệp hội cho rằng, dự thảo Fs cao bất hợp lý là do chưa áp dụng kinh tế tuần hoàn, chưa trừ đi giá trị thu hồi được từ hoạt động tái chế. Theo tính toán của các hiệp hội, chỉ ba loại bao bì từ giấy, nhựa và kim loại, phí tái chế phải nộp ước tính là 6.127 tỷ đồng mỗi năm. Hơn 50% trong số này là để hỗ trợ tái chế bao bì giá trị cao như bao bì kim loại, giấy carton, trong khi nhà tái chế chính thức đang có lãi lớn mà chưa cần hỗ trợ. Riêng tái chế lon nhôm, ước tính các nhà tái chế chính thức thu lãi khoảng 700 tỷ đồng đến 1.286 tỷ đồng/năm, tái chế bao bì sắt và giấy cũng đang lãi lớn.

Việc các doanh nghiệp và người tiêu dùng phải nộp thêm nhiều nghìn tỷ đồng để hỗ trợ cho nhà tái chế đang có lãi lớn, theo các hiệp hội, là bất hợp lý. Đây là khoản chi phí rất lớn, sẽ gây khó khăn cho doanh nghiệp sản xuất và đẩy giá sản phẩm tăng cao, đặc biệt là trong tình trạng kinh tế khó khăn như hiện nay.

Ủng hộ đóng góp tài chính để tái chế bao bì, sản phẩm nhằm bảo vệ môi trường song các hiệp hội, ngành hàng mong muốn định mức chi phí tái chế Fs hợp lý hơn. Cùng với đó, cho phép doanh nghiệp đóng góp theo hình thức quyết toán theo số lượng thực tế khi kết thúc năm (tức nộp vào tháng 4.2025) thay vì tạm ứng trước vào đầu năm 2024 như dự thảo quy định. Như vậy doanh nghiệp vẫn thực hiện đầy đủ trách nhiệm với môi trường mà giảm được khó khăn, giống với cách nộp thuế thu nhập doanh nghiệp là nộp vào đầu kỳ sau.

Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và Nghị định số 08/2022/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật nêu rõ: nhà sản xuất, nhập khẩu một số loại sản phẩm (pin - ắc quy, dầu nhớt, săm lốp, điện - điện tử, phương tiện giao thông) và một số bao bì (thực phẩm, mỹ phẩm; thuốc; phân bón, thức ăn chăn nuôi, thuốc thú y; chất tẩy rửa, chế phẩm gia dụng, nông nghiệp, y tế; xi măng) có trách nhiệm tái chế các sản phẩm, bao bì đó theo tỷ lệ bắt buộc.

Nhà sản xuất, nhập khẩu có thể tự mình tổ chức tái chế hoặc đóng góp tài chính vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam để hỗ trợ tái chế sản phẩm, bao bì. Trường hợp chọn đóng góp tài chính, số tiền đóng góp được tính theo công thức: F = R x V x Fs (F là tổng số tiền mà nhà sản xuất, nhập khẩu phải nộp theo từng loại sản phẩm, bao bì; R là tỷ lệ tái chế bắt buộc của từng loại sản phẩm, bao bì; V là khối lượng sản phẩm, bao bì sản xuất, nhập khẩu; Fs là định mức chi phí tái chế hợp lý, hợp lệ đối với một đơn vị khối lượng sản phẩm, bao bì).

Xác định Fs ở mức phù hợp và tìm ra cách đóng góp hợp lý là yêu cầu rất lớn đặt ra cho Bộ Tài nguyên và Môi trường, với vai trò được giao xây dựng Quyết định của Thủ tướng cho vấn đề này, nhằm hài hòa được cả hai mục tiêu: bảo vệ môi trường và phát triển sản xuất, kinh doanh. Trong bối cảnh kinh tế khó khăn hiện nay, cơ quan quản lý cần tính toán căn cơ từng chính sách để giảm bớt gánh nặng cho doanh nghiệp.

Cẩm Phô