Khắc phục bất cập của thị trường xăng dầu: Lập sàn giao dịch có khả thi?

Mới đây, nhiều thương nhân phân phối cùng các doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu vừa gửi đơn kiến nghị tới Thủ tướng Chính phủ nêu loạt bất cập trong kinh doanh xăng dầu chưa được Bộ Công Thương tiếp thu, chỉnh sửa trong Dự thảo Nghị định mới về lĩnh vực này gây khó cho hoạt động kinh doanh.

Cụ thể, tại văn bản này, các doanh nghiệp đã liệt kê 14 vấn đề bất cập lớn của thị trường xăng dầu. Đồng thời cho rằng, nhiều quy định trong Dự thảo Nghị định mới đang “bỏ quên” vai trò của thương nhân phân phối và các doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu, trong khi đây là cánh tay nối dài và là bộ mặt của ngành xăng dầu…

Để khuyến khích cạnh tranh và minh bạch hóa hoạt động kinh doanh xăng dầu, nhiều ý kiến cho rằng, cần xem xét áp dụng mô hình sàn giao dịch xăng dầu - Ảnh minh họa: ITN

Xoay quanh vấn đề đã nêu, để khuyến khích cạnh tranh và minh bạch hóa hoạt động kinh doanh xăng dầu, thông tin với báo chí, chuyên gia Nguyễn Hoàng Dũng - thành viên Nhóm tham vấn hiến kế kinh tế vĩ mô quốc gia và hội nhập quốc tế cho rằng, cần xem xét áp dụng mô hình sàn giao dịch xăng dầu.

Theo vị chuyên gia này, việc thành lập sàn kinh doanh xăng dầu có thể mang lại nhiều lợi ích cho Việt Nam. Tuy nhiên, để đảm bảo sự thành công và hiệu quả, cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng và quan tâm đến nhiều khía cạnh khác nhau trong quá trình thiết kế, triển khai và vận hành sàn.

Khi sàn kinh doanh xăng dầu được vận hành sẽ công khai thông tin về giá cả, khối lượng giao dịch, từ đó giảm thiểu khả năng thao túng giá, tạo cơ chế định giá linh hoạt, nhanh chóng và cải thiện quá trình phân phối, lưu thông xăng dầu.

Đây được cho là giải pháp hữu hiệu trước những bất ổn của thị trường xăng dầu hiện nay và đảm bảo hài hòa lợi ích của các doanh nghiệp - Ảnh minh họa: ITN

“Đây sẽ là sân chơi bình đẳng cho các doanh nghiệp, hoạt động giao dịch đúng theo nguyên tắc thị trường giữa bên cung và bên cầu. Trong đó, sàn cung cấp công cụ phòng ngừa rủi ro cho các bên tham gia, giảm thiểu tác động của biến động giá đột ngột và tạo cơ sở dữ liệu cho hoạch định chính sách”, vị chuyên gia này nhận định.

Đồng thời, để đạt được các mục tiêu đã nêu, vị này lưu ý, các vấn đề cần chú trọng khi thành lập và vận hành sàn về xây dựng quy định rõ ràng về cơ chế hoạt động của sàn, đảm bảo tuân thủ các quy định về cạnh tranh và chống độc quyền.

“Việc vận hành sàn kinh doanh xăng dầu là một quá trình phức tạp, đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và sự tham gia của nhiều bên liên quan. Công tác đầu tư vào hệ thống giao dịch an toàn, hiệu quả, đảm bảo khả năng xử lý giao dịch với khối lượng lớn, có sự giám sát của cơ quan quản lý độc lập, ngăn chặn gian lận cũng là yếu tố quan trọng”, chuyên gia Nguyễn Hoàng Dũng chia sẻ.

Theo ông Dũng, về mô hình hoạt động của sàn, nên cho phép giao dịch cả hợp đồng kỳ hạn và giao ngay để tạo cơ hội phòng ngừa rủi ro, đầu tư. Sàn sẽ áp dụng hệ thống khớp lệnh tự động, công bằng, đảm bảo tính minh bạch trong quá trình định giá. Về tác động đến chuỗi cung ứng xăng dầu, sàn có thể làm thay đổi mô hình quan hệ truyền thống trong phân phối, do đó, cần có cơ chế để đảm bảo lợi ích của tất cả các bên, tích hợp với chính sách năng lượng quốc gia.

Nếu được triển khai hiệu quả, sàn có thể mang lại những lợi ích đáng kể cho thị trường xăng dầu Việt Nam, góp phần tăng tính minh bạch, cạnh tranh và hiệu quả. Tuy nhiên, cần có sự giám sát chặt chẽ và điều chỉnh linh hoạt để đảm bảo sàn hoạt động phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế và an ninh năng lượng quốc gia.

Liên quan đến vấn đề này, chuyên gia kinh tế - Nguyễn Minh Phong cũng cho biết, “sàn kinh doanh xăng dầu” nghe có vẻ mới nhưng thực ra mặt hàng này cũng nằm trong các sàn giao dịch hàng hóa đã có từ lâu trên thế giới. Hiện ở ta cũng có Sàn giao dịch hàng hóa Việt Nam (MXV), trong đó có giao dịch mặt hàng xăng dầu.

Nếu lập riêng một sàn giao dịch cho xăng dầu cũng tốt, đó là ý tưởng đúng và cần thiết trong xu thế hội nhập, phát triển thể chế. Trong bối cảnh thị trường xăng dầu hiện nay, dù vẫn còn độc quyền Nhà nước nhưng về cơ bản có cả tư nhân tham gia bán lẻ nên vẫn có thể lập sàn được. Hơn nữa trong Nghị định mới đã cho phép một doanh nghiệp bán lẻ có thể mua được hàng từ nhiều đầu mối thì quy định đó đã tạo tiền đề cho việc lập sàn.

Đồng quan điểm này, trước đó, không ít chuyên gia cũng cho rằng, để thị trường xăng dầu hoạt động một cách công khai, minh bạch nhất nên thành lập sàn giao dịch. Bởi việc này sẽ tạo ra một thị trường lành mạnh hoạt động giao dịch đúng theo nguyên lý thị trường, thuận mua vừa bán, không ai ép ai, ở đâu rẻ và thuận tiện thì mua. Giá cả giao dịch bán buôn, bán lẻ do doanh nghiệp tự tính toán, lời ăn, lỗ chịu. Không còn theo kiểu xin - cho, không còn áp chiết khấu, giá trần định mức, không có giá cơ sở.

Đặc biệt, khi có sàn giao dịch cũng sẽ triệt tiêu được các nhóm lợi ích thao túng thị trường xăng dầu, thúc đẩy nền kinh tế thị trường phát triển. Đồng thời giúp cơ quan chuyên môn quản lý được chất lượng hàng hóa, quản lý được hàng lậu, hàng giả, hàng kém phẩm chất, hàng trôi nổi của xăng dầu.

Theo Diễn đàn Doanh nghiệp