Hoàn thiện khung pháp lý: Chìa khóa mở đường cho trung tâm tài chính quốc tế

Đông đảo chuyên gia, luật gia, luật sư, nhà khoa học, nhà quản lý đã có nhiều ý kiến đóng góp xây dựng tiền đề thể chế, để tạo ra không gian phát triển mới, thu hút nguồn lực tài chính toàn cầu nhằm phục vụ mục tiêu phát triển bền vững đất nước.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh phát biểu tại tọa đàm. Ảnh: PV

Nghị định chậm tiến độ

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh cho biết, trong danh mục 8 nghị định được giao, đến nay, Bộ Tư pháp đã thẩm định 5 dự thảo; trong đó, 2 dự thảo đã được trình Chính phủ, 3 dự thảo đang trong quy trình và 2 dự thảo khác vẫn chưa được thẩm định. Như vậy, so với yêu cầu của Chính phủ, tiến độ còn chậm, đòi hỏi sự nỗ lực cao hơn của các bộ, ngành liên quan.

Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh cho rằng: “Nếu không có quy chế, các nghị định dù được ban hành cũng thiếu cơ sở để thực thi, ảnh hưởng trực tiếp đến tính hiệu quả và khả năng vận hành của trung tâm”.

Phó Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài, Bộ Tài chính Đào Thanh Hương phát biểu tại tọa đàm. Ảnh: PV

Liên quan đến vấn đề này, Phó Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Tài chính) Đào Thanh Hương cho hay, hiện dự thảo nghị định về thành lập trung tâm tài chính quốc tế (TTTCQT) do Bộ Tài chính chủ trì soạn thảo đã được Bộ Tư pháp thẩm định. Vấn đề cần làm rõ nhất là địa vị pháp lý và số lượng cơ quan điều hành, giám sát.

Bộ Tài chính đề xuất thành lập 2 cơ quan điều hành và 2 cơ quan giám sát tại 2 địa phương nhằm bảo đảm tính độc lập, chủ động, đồng thời tránh tình trạng cạnh tranh không lành mạnh giữa thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng. Theo đề xuất này, các hoạt động tài chính được quản lý liên tục, đồng bộ, trong khi các hoạt động giám sát chuyên ngành vẫn do cơ quan trung ương thực hiện.

Việc phân cấp mạnh mẽ cho cơ quan điều hành tại hai địa phương là giải pháp nhằm bảo đảm tính linh hoạt và chủ động, nhưng theo đại diện Bộ Tài chính, vẫn cần cơ chế phối hợp chặt chẽ, thống nhất để thành viên đăng ký ở bất kỳ địa phương nào cũng được công nhận là thành viên của TTTCQT Việt Nam.

Cần chính sách đầu tư vượt trội

Các đại biểu tham dự tọa đàm. Ảnh: PV

Cùng với hoàn thiện nghị định hướng dẫn, làm thế nào để đơn giản thủ tục hành chính để TTTCQT hoạt động không bị “bó tay, bó chân” cũng là vấn đề được đặc biệt quan tâm.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh cho biết, Điều 23 của Nghị quyết số 222/2025/QH15 của Quốc hội quy định: Dự án đầu tư tại TTTCQT chỉ cần đăng ký công nghệ, môi trường, không phải thực hiện thủ tục cấp giấy phép xây dựng hay lập quy hoạch chi tiết. Đây là điểm đột phá, giúp tiết kiệm thời gian, chi phí cho nhà đầu tư. Theo hướng đi này, tới đây, việc tiếp cận đất đai cũng cần được đơn giản hóa, trao thẩm quyền cho ban quản lý TTTCQT tương tự ban quản lý khu công nghiệp, có thể cấp đất và cấp phép nhanh chóng cho nhà đầu tư đủ điều kiện.

Cùng quan điểm, TS. Nguyễn Văn Cương - Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học pháp lý (Bộ Tư pháp) khẳng định: “Một TTTCQT chỉ có thể thành công khi có khung pháp lý minh bạch, ổn định, dễ dự đoán và gắn kết với thông lệ quốc tế, đồng thời đủ linh hoạt để thích ứng với sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ tài chính toàn cầu”.

Theo TS. Nguyễn Văn Cương, TTTCQT không chỉ là nơi tập trung dịch vụ ngân hàng, bảo hiểm, thị trường vốn, fintech hay tài sản số, mà còn đóng vai trò “điểm trung chuyển” của dòng vốn và nhân lực chất lượng cao. Chính vì vậy, khung pháp lý chính là “linh hồn” của TTTCQT, quyết định sự thành - bại của mô hình.

TS. Nguyễn Văn Cương – Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học pháp lý (Bộ Tư pháp). Ảnh: PV

Phân tích kinh nghiệm từ Trung tâm Tài chính Dubai (UAE) và Astana (Kazakhstan), TS. Nguyễn Văn Cương cho rằng, Việt Nam cần lựa chọn mô hình pháp lý phù hợp với bối cảnh. Mô hình “đặc khu pháp lý Common Law” có thể được xem xét, nhưng phải được điều chỉnh để thích ứng với nền pháp luật thành văn của Việt Nam.

Ngoài ra, việc xây dựng cơ quan quản lý “một cửa” minh bạch, chuyên nghiệp, cơ chế trọng tài quốc tế, chính sách thu hút nhân tài và cấp thị thực linh hoạt cũng là những yếu tố cần thiết. Ông Nguyễn Văn Cương đặc biệt lưu ý, TTTCQT không thể chỉ dựa vào ưu đãi thuế, mà phải cạnh tranh bằng uy tín pháp luật, năng lực thể chế và thương hiệu niềm tin pháp lý.

Phó Chủ tịch Thường trực UBND thành phố Đà Nẵng Hồ Kỳ Minh:

Thành phố Đà Nẵng đang tích cực chuẩn bị cơ sở vật chất, quỹ đất để sau khi các nghị định liên quan đến việc thành lập các TTTCQT có hiệu lực, chúng tôi sẽ tìm kiếm các nhà đầu tư chiến lược để đầu tư hạ tầng TTTCQT. Trước mắt, chúng tôi đã thống nhất sử dụng một tòa nhà khoảng 20 tầng tại khu Công viên phần mềm số 2 của thành phố để làm TTTCQT. Ngay sau khi các nghị định được ban hành, thành phố sẽ đưa tòa nhà này đi vào hoạt động.

Bên cạnh đó, thành phố Đà Nẵng cũng đang triển khai những hoạt động liên quan đến chức năng, nhiệm vụ chính của TTTCQT tại thành phố Đà Nẵng sau này, như: Tài chính xanh, tài chính số, tài chính hỗ trợ cho đổi mới sáng tạo, khoa học, công nghệ.

PGS.TS Nguyễn Hữu Huân – thành viên tổ công tác tham mưu xây dựng và phát triển trung tâm tài chính quốc tế tại thành phố Hồ Chí Minh:

Về công tác chuẩn bị, thành phố Hồ Chí Minh đã quy hoạch không gian hơn 800ha để xây dựng TTTCQT, trong đó khu lõi rộng 9,2ha được đặt ở Thủ Thiêm.

Thành phố định hướng TTTCQT tại thành phố Hồ Chí Minh là trung tâm về công nghệ, tài chính toàn diện, có đầy đủ dịch vụ tài chính, kể cả truyền thống lẫn hiện đại, để tạo ra sự khác biệt so với các TTTCQT truyền thống khác trên thế giới và khu vực.

Hiện nay, nhiều tập đoàn tài chính quốc tế đã đặt vấn đề đầu tư nguồn vốn, hạ tầng vào khu lõi này, với tổng vốn đầu tư cam kết là hơn 7 tỷ USD và đang có rất nhiều tập đoàn tài chính lớn tiếp tục đăng ký tham gia.

Thành phố Hồ Chí Minh cũng chủ động liên hệ, hợp tác với những tập đoàn lớn trên thế giới, như: Nasdaq, các tập đoàn tài chính lớn và họ cũng đã cam kết hỗ trợ chúng ta xây dựng những sàn giao dịch hiện đại.

PGS.TS Đinh Dũng Sỹ, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật, Văn phòng Chính phủ, Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC):

Để các TTTCQT tại Việt Nam phát triển, khung pháp lý phải đặc biệt và vượt trội so với cả trong nước và các TTTCQT của các nước hiện có để thu hút được đầu tư. Để xây dựng được khung pháp lý đáp ứng yêu cầu này, chúng ta phải chắt lọc và học tập kinh nghiệm từ các nước. Trước hết, chính sách thuế phải thống nhất, có chính sách ưu đãi về thuế thu nhập cá nhân.

Các nhà đầu tư quan tâm nhất đến thủ tục, quy trình nên các thủ tục như gia nhập thị trường, đất đai… phải đơn giản, thuận tiện, cơ bản là sử dụng thủ tục đăng ký, còn các cơ quan quản lý sẽ thực hiện việc giám sát, kiểm tra, xử lý. Cơ chế giải quyết tranh chấp cũng phải có đặc thù, từ thủ tục đến thẩm quyền, thẩm phán, thi hành án...

Hà Phong