'Hết giờ làm, sếp đừng có gọi tôi': Lằn ranh mong manh giữa tự do và áp lực

Vừa chăm con, vừa làm việc, tại sao không?

Hình ảnh cậu bé X Æ A-XII (Lil X), con trai Elon Musk cưỡi trên vai cha trong một buổi họp báo tại Nhà Trắng hồi tháng 2, gây chú ý vì trẻ em hiếm khi xuất hiện ở sự kiện chính thức.

Với bà Thanh Nguyễn, CEO Anphabe, đó là ví dụ sống động cho xu hướng “work-life integration” – sự hòa trộn giữa công việc và đời sống cá nhân, đang lên ngôi trên toàn cầu.

Công việc là cuộc sống và cuộc sống cũng là công việc, “work-life integration” có thể là xu thế làm việc không thể cưỡng lại. Ảnh: Insperity

Nhiều công ty với mô hình công việc phù hợp, đã không yêu cầu nhân viên phải đến văn phòng làm việc, thay vào đó, nhân sự có thể vừa chăm con, làm việc cá nhân, vừa hoàn thành nhiệm vụ tại nhà. Miễn sao người sử dụng lao động và người lao động thỏa thuận rõ ranh giới để công việc được hoàn thành tốt, trong khi trách nhiệm đối với gia đình cũng được đảm bảo.

Trước đây, nhân sự hướng tới “work-life balance” - sự tách bạch, cân bằng giữa công việc và cuộc sống. Còn ngày nay, ranh giới giữa công việc và cuộc sống đang bị xóa nhòa. “Thay vì 10h sáng phải ngồi vào bàn làm việc thì tôi đi cà phê. Nhưng 12h trưa tôi không ăn cơm mà lại làm việc. Không cần biết làm việc như thế nào, ở đâu, miễn là tôi thực hiện xong nhiệm vụ của tổ chức”, bà Thanh phân tích.

Nếu “work-life balance” nhấn mạnh sự tách biệt rõ ràng, giữ giờ làm việc cố định và không để công việc xâm lấn thời gian cá nhân, thì “work-life integration” lại linh hoạt hơn. Người lao động có thể vừa chăm con vừa họp trực tuyến, đi cà phê buổi sáng và làm việc bù vào buổi trưa, hay làm việc vào buổi tối để ban ngày dành thời gian cho gia đình.

Cách tiếp cận này tận dụng công nghệ và sự tự chủ thời gian, cho phép nhân sự tối ưu lịch làm việc theo nhu cầu. Báo cáo toàn cầu 2024 của ManpowerGroup cho thấy, những người làm việc kết hợp hoặc từ xa hoàn toàn có mức hài lòng với sự cân bằng công việc - cuộc sống cao nhất (72%), cao hơn hẳn nhóm làm việc toàn thời gian tại văn phòng (57%).

“Công việc là cuộc sống và cuộc sống cũng là công việc”, bà Thanh nói và khẳng định “work-life integration” là xu thế không thể cưỡng lại được trên toàn cầu. Việt Nam cũng không ngoại lệ.

Mức độ hài lòng của người lao động (Nguồn: Báo cáo toàn cầu năm 2024 của ManpowerGroup)

Nhiều công ty lớn đã nhanh chóng áp dụng mô hình này. HubSpot nổi tiếng với giờ làm linh hoạt, nghỉ phép không giới hạn, giúp tỷ lệ hài lòng của nhân viên luôn cao. Google đưa ghế nghỉ, âm nhạc vào văn phòng, cho phép nhân viên dành 20% thời gian làm việc cho dự án cá nhân, khuyến khích sáng tạo và giữ chân nhân tài.

Mặt trái của tự do

Tuy nhiên, “work-life integration” cũng mang rủi ro. Khi không có quy định rõ ràng, sự kết nối giữa đồng nghiệp có thể lỏng lẻo do làm việc chủ yếu qua màn hình, giảm tương tác trực tiếp. Đặc biệt, ranh giới giữa công việc và đời sống cá nhân dễ trở nên quá mỏng, khiến người lao động không bao giờ thực sự “tắt” khỏi công việc.

Hai mô hình “work-life integration” và “work-life balance” không có đúng hay sai tuyệt đối. Ảnh: Celine Schramm

Về nguyên nhân, ông Phạm Đức Tính, Giám đốc Nhân sự Công ty Ánh Sáng châu Á (TPHCM) chỉ ra, mỗi nhân sự có lịch trình hoạt động khác nhau trong ngày và nếu được làm việc từ xa, họ chỉ giữ kết nối online qua màn hình của những chiếc laptop. Chính không gian làm việc online lại đánh mất kết nối trong thế giới thực. Điều này khiến quá trình giao tiếp giữa người với người gặp vấn đề. Về lâu dài, sự “mất kết nối” có thể là thách thức lớn của tổ chức.

Cũng theo ông Tính, “work-life integration” khiến đường phân tách giữa công việc và cuộc sống cá nhân có thể trở nên quá mỏng. Khái niệm này dù mang tư tưởng linh hoạt nhưng lại có nguy cơ khiến người lao động không bao giờ thực sự "ngắt kết nối" với công việc. Khi công việc và cuộc sống hòa lẫn, con người dễ rơi vào tình trạng làm việc liên tục mà không có thời gian nghỉ ngơi thực sự, dẫn đến kiệt sức hoặc mất cân bằng ngược.

"Giờ tôi chẳng biết đâu là thời gian làm việc nữa. Nhân viên nhắn tin bất cứ khi nào nào hay email tới lúc nửa đêm, tôi luôn cảm thấy cần phải phản hồi ngay lập tức", đây là lời chia sẻ từ một lãnh đạo doanh nghiệp với bà Nguyễn Thị Minh Giang, Founder và CEO của Newing.

Như vậy, theo bà Giang, nếu không được quản lý đúng cách, “work-life integration” có thể dễ dàng trở thành “work-life invasion” – khi công việc xâm chiếm hoàn toàn cuộc sống cá nhân. Thay vì mang tới sự linh hoạt, khái niệm này lại khiến con người cảm thấy họ đang phải làm việc mọi lúc. “Đây là một kiểu bẫy của work-life integration và chiếc bẫy này thấy rõ nhất ở nhóm lãnh đạo cấp cao”, bà nói với VietNamNet.

Theo CEO Newing, các tổ chức, cá nhân không nên đặt câu hỏi: “work-life integration” có tốt hơn “work-life balance” hay không mà nên là: Mỗi cá nhân và doanh nghiệp cần điều chỉnh như thế nào để tối ưu cách làm việc của mình ?

Đối với lãnh đạo cấp cao, nên đặt ranh giới rõ ràng. Ví dụ, không trả lời email ngoài giờ trừ khi thực sự cần thiết, hoặc có "khung giờ vàng" trong ngày để tập trung vào những việc quan trọng thay vì bị cuốn vào vòng xoáy công việc liên tục.

Đối với nhân viên trẻ, nên tận dụng “work-life integration” có chủ đích, biết khi nào cần tập trung công việc, khi nào nên “đóng cửa” để tránh bị kiệt sức.

Đối với doanh nghiệp, cần xây dựng một văn hóa làm việc có tính linh hoạt cao nhưng vẫn tôn trọng ranh giới cá nhân, tránh để nhân viên cảm thấy áp lực phải luôn "online".

Thay vì cố gắng theo đuổi mô hình “cân bằng” hay “tích hợp”, quan trọng nhất là mỗi người và tổ chức cần tìm ra cách làm việc tối ưu nhất cho chính mình, vừa đảm bảo hiệu suất công việc, vừa duy trì sức khỏe tinh thần, chất lượng cuộc sống.

“Nếu lãnh đạo sẵn sàng thay đổi cùng tổ chức, nếu hệ thống hỗ trợ sự linh hoạt có kỷ luật, và nếu từng nhân viên thấy mình được nhìn thấy, thì bất kể áp dụng mô hình nào, công ty đó vẫn là nơi đáng để ở lại”, bà Giang giải đáp.

Trần Chung