GỘP LẠI NHỮNG ĐIỀU NHỎ

Có lẽ đã đến lúc cần nhìn khác đi… Không phải bằng công nghệ cao siêu, mà bằng tư duy đơn giản, gần gũi, thực tế và cộng đồng, như cách nhiều quốc gia đã làm.

Ở nhiều làng quê Việt Nam, vẫn còn những dòng nước đục len qua mương cạn, vẫn còn những bãi rác ven đường cứ lặng lẽ chất chồng theo năm tháng. Người dân không phải không muốn sạch, chỉ là chưa biết bắt đầu từ đâu. Mỗi thứ nhìn riêng tưởng nhỏ, một thau nước rửa rau, một bát cơm thừa, một bãi phân bò, nhưng gộp lại, lại thành cả một dòng thải dai dẳng, âm thầm làm xấu đất, xấu nước, xấu lòng người.

Có lẽ đã đến lúc cần nhìn khác đi. Thay vì xem rác và nước thải là thứ phải vứt đi, hãy xem đó là nguồn tài nguyên tiềm ẩn, cần xử lý khéo léo, tuần hoàn nhẹ nhàng, để quay trở lại với ruộng đồng, vườn tược, mảnh sân quê. Không phải bằng công nghệ cao siêu, mà bằng tư duy đơn giản, gần gũi, thực tế và cộng đồng, như cách nhiều quốc gia đã làm.

Trẻ em nghèo ở bang Punjabi, Ấn Độ tận hưởng nguồn nước sạch từ công nghệ do GS. Thalappil Pradeep nghiên cứu, phát triển. Ảnh: Water & WasteWater Asia

Từ Ấn Độ đến Nhật Bản - Bài học xử lý từ đáy lên

Tại những làng nông ở bang Kerala (Ấn Độ), phụ nữ tổ chức thành từng tổ nhỏ, cùng xây những bể lọc sinh học đơn giản sau nhà, sử dụng rác hữu cơ và cây bản địa như sậy, chuối, rau muống làm tầng lọc. Những bể này không cần điện, không cần kỹ sư, nhưng ngày qua ngày, nước xám thành trong, có thể tưới vườn hoặc đổ ra mương mà không áy náy.

Tại Nhật, rác bếp được phân loại kỹ càng từ hộ gia đình. Những thị trấn nhỏ như Kamikatsu đã trở thành hình mẫu không rác thải, nhờ vào tư duy tự lo tại chỗ và cộng đồng hóa trách nhiệm. Không cần công nghệ đắt tiền, mà chỉ cần lòng kiên nhẫn, sự tỉ mỉ và… một tình yêu nhỏ dành cho môi trường sống của chính mình.

Các bể xử lý bùn của nước thải của Nhật Bản. Ảnh: Vietnam+

Ở Hà Lan, mô hình nông nghiệp đô thị tuần hoàn tận dụng mọi nguồn hữu cơ: nước thải sinh hoạt, rác thực phẩm, phân chuồng được xử lý ngay tại khu dân cư thông qua giun quế, ủ sinh học, hoặc hồ sinh thái có bè rau nổi.

Một góc nhà máy xử lý nước thải Higashinada, Nhật Bản nhìn từ trên cao. Ảnh: Vietnam+

Gợi mở một hướng đi cho làng quê Việt

Từ thực tiễn ấy, có thể gợi ý cho các xã, phường, ấp, khóm những hướng tiếp cận phù hợp với điều kiện nông thôn.

Xử lý nước thải sinh hoạt bằng “bể lọc sống”

Thay vì đổ nước rửa rau, nước tắm giặt xuống mương, hãy gom lại qua bể lọc nhiều tầng: sỏi, xơ dừa, trấu, lá cây, than tổ ong cũ. Trên cùng trồng chuối, sậy, năng - vừa lọc nước, vừa làm đẹp sân vườn. Một mảng xanh, một giọt trong.

Rác bếp đừng vội vứt - hãy để giun quế xử lý

Làm giường nuôi giun bằng thùng xốp, thùng nhựa. Mỗi ngày cho ăn rau, vỏ trái cây. Vài tuần sau, giun tạo phân tơi xốp, nước rỉ giàu dưỡng chất tưới rau. Không hôi, không bẩn, chỉ cần chút siêng và một tấm lòng xanh.

Cần tư duy mới - từ chính quyền đến cộng đồng

Đừng chờ Trung ương ra nghị định. Đừng đợi tỉnh xuống hỗ trợ. Chính quyền xã, phường hoàn toàn có thể bắt đầu từ những thứ giản dị.

Như tổ chức cuộc thi “sân sạch - vườn xanh - bếp không rác” cho từng ấp, từng tổ phụ nữ. Hỗ trợ ống dẫn, bể chứa, cây giống thủy sinh cho các mô hình điểm. Hay tổ chức lớp “học làm nước sạch, phân xanh” tại Trung tâm Học tập cộng đồng.

Chính quyền không thể thay người dân làm sạch từng bữa ăn, từng giọt nước. Nhưng có thể gieo một hạt giống tư duy, tư duy về một môi trường tuần hoàn, nơi mỗi người là một mắt xích, mỗi việc nhỏ là một nấc thang đi lên.

Mô hình làm bè trồng cây thủy sinh của đoàn viên quận 12 để cải thiện môi trường và cảnh quan trên các con kênh rạch. Nguồn: muctim.tuoitre.vn

Chúng ta không thiếu rác - chúng ta thiếu cách nghĩ

Không ít cán bộ xã từng tâm sự: “Mình biết phải làm, nhưng chưa biết bắt đầu từ đâu”. Vậy hãy bắt đầu từ một nhóm phụ nữ tâm huyết, một cụ già yêu cây, một đứa trẻ tò mò, hay chính một cán bộ địa phương chịu dấn thân đi trước.

Đừng mơ chuyện lớn nếu cái nhỏ chưa làm. Như trái chín, không phải lúc nào cũng rụng từ trên cao. Hạnh phúc môi trường bắt đầu từ những quả mọc tầm thấp.

Lê Minh Hoan