Gỡ nút thắt cho doanh nghiệp chuyển đổi xanh

Ứng dụng công nghệ cao thúc đẩy nền nông nghiệp hữu cơ của Việt Nam. Ảnh tư liệu

PV: Phát triển kinh tế số, kinh tế xanh là một trong các ưu tiên hàng đầu được Đảng và Chính phủ quan tâm. Đồng thời, Chính phủ Việt Nam cũng đã cam kết mạnh mẽ tại Hội nghị COP26 về việc đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Bà có thể cho biết đôi nét về thực trạng chuyển đổi xanh tại doanh nghiệp nước ta hiện nay?

TS.Trần Thị Hồng Minh: Chuyển đổi xanh tại Việt Nam đến nay đã ghi nhận được một số kết quả tích cực, trách nhiệm đối với môi trường, xã hội và quản trị (ESG) dần được doanh nghiệp quan tâm hơn.

Một số tập đoàn lớn đã tiên phong trong chuyển đổi xanh như Vingroup trong phát triển hệ sinh thái xe điện. Vinamilk, TH True Milk, Masan trong công bố lộ trình giảm phát thải, đầu tư vào năng lượng tái tạo... với lộ trình cụ thể là giảm 15% khí nhà kính vào năm 2027, giảm 55% khí nhà kính vào năm 2035 và đạt net zero vào năm 2050.

Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng đã và đang triển khai thành công các sáng kiến chuyển đổi xanh. Đến năm 2022, đã có 80% doanh nghiệp trong nước đã hoặc đang có kế hoạch thực hiện ESG.

Một số lĩnh vực đã có sự dịch chuyển tích cực. Ngành dệt may dưới áp lực từ khách hàng quốc tế, vấn đề chuyển dịch xanh ngày càng được quan tâm hơn. Nhiều doanh nghiệp đã ứng dụng công nghệ xử lý nước thải tuần hoàn, sử dụng sợi tái chế, năng lượng mặt trời và blockchain để truy xuất nguồn gốc xanh.

Cơ chế, chính sách ưu đãi, khuyến khích thúc đẩy chuyển đổi xanh đã phổ biến hơn. Các dự án năng lượng tái tạo, giao thông xanh, kinh tế tuần hoàn tại TP.Hồ Chí Minh, Hà Nội, Đà Nẵng... đã thu hút sự tham gia của doanh nghiệp tư nhân và khối khởi nghiệp sáng tạo.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, phần lớn doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ chưa chủ động xây dựng kế hoạch tài chính dài hạn phục vụ cho các mục tiêu phát triển xanh. Nói chung là còn nhiều nút thắt trong quá trình đi đến thành công chuyển đổi xanh bền vững của doanh nghiệp.

PV: Theo phản ánh của doanh nghiệp, để phát triển xanh, cái khó hiện nay là nguồn lực tài chính, bà nhìn nhận ra sao về vấn đề này?

TS.Trần Thị Hồng Minh: Tôi cho rằng, một trong những rào cản lớn nhất mà các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa gặp phải là khó khăn về tài chính khi triển khai các sáng kiến xanh.

Trong khi đó, các công nghệ phục vụ sản xuất sạch hơn, tiết kiệm năng lượng, xử lý chất thải tiên tiến hoặc triển khai năng lượng tái tạo đều đòi hỏi mức chi phí đầu tư lớn so với năng lực tài chính thông thường của doanh nghiệp Việt Nam. Hiện nay, khoảng 90% doanh nghiệp Việt Nam là doanh nghiệp nhỏ và vừa, gặp nhiều khó khăn về tài chính trong quá trình xanh hóa.

Khó khăn tiếp đến đối với doanh nghiệp là việc tiếp cận vốn xanh và ưu đãi tín dụng. Dù Việt Nam hiện đã có một số chương trình tài chính xanh như Quỹ Môi trường toàn cầu (GEF), Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam, các khoản vay từ ADB, WB hoặc hợp phần tín dụng xanh trong một số ngân hàng thương mại, tuy nhiên, trên thực tế rất ít doanh nghiệp tiếp cận được các nguồn tài chính này, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa. Cụ thể, khoảng 65% doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn để thực hiện các dự án xanh.

Một trở ngại nữa đối với doanh nghiệp là nút thắt về kiến thức và năng lực. Theo khảo sát "Mức độ sẵn sàng và khó khăn của doanh nghiệp trong chuyển đổi xanh" do Ban Phát triển kinh tế tư nhân thực hiện với hơn 2.734 doanh nghiệp cho thấy, 46,8% thiếu nhân sự có chuyên môn về giảm phát thải, chuyển đổi xanh, họ không biết tìm nguồn nhân lực ở đâu do giảm phát thải là lĩnh vực mới, đặc thù. Ở TP. Hồ Chí Minh, hiện chỉ khoảng 12% doanh nghiệp sở hữu đội ngũ nhân sự có chuyên môn về ESG (môi trường, xã hội và quản trị), gây trở ngại trong việc triển khai chiến lược phát triển bền vững.

PV: Với tư cách chuyên gia kinh tế, bà có gợi ý nào trong việc khơi thông nguồn lực cùng doanh nghiệp chuyển đổi xanh?

TS.Trần Thị Hồng Minh: Chuyển đổi xanh không còn chỉ là một lựa chọn mang tính chiến lược, mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc đối với các doanh nghiệp trong bối cảnh thị trường toàn cầu ngày càng đề cao tính bền vững, trách nhiệm môi trường và chuẩn mực phát thải.

Đây không chỉ là chìa khóa để duy trì lợi thế cạnh tranh, mở rộng thị trường và tiếp cận nguồn vốn, mà còn là nền tảng để nâng cao năng lực nội tại và đóng góp tích cực vào quá trình phát triển kinh tế – xã hội của quốc gia.

Đồng thời với những ưu đãi từ phía Nhà nước, doanh nghiệp cần tự nâng cao nhận thức về chuyển đổi xanh. Trong nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp tư nhân nhỏ và vừa, quyết định chiến lược chủ yếu phụ thuộc vào quan điểm và tầm nhìn của lãnh đạo doanh nghiệp. Tuy nhiên, thực tế cho thấy không ít lãnh đạo vẫn đặt nặng mục tiêu lợi nhuận ngắn hạn và hiệu quả kinh doanh trước mắt, trong khi chưa thực sự coi yếu tố môi trường là ưu tiên chiến lược trong dài hạn.

PV: Xin cảm ơn bà!

Diệu Linh