Dự án tuyến cao tốc cửa khẩu Hữu Nghị - Chi Lăng: Sai phạm xảy ra ngay từ giai đoạn đầu

Không bàn giao hồ sơ khảo sát, thiết kế và hồ sơ hiện trường

Thanh tra Chính phủ vừa chính thức công bố Thông báo Kết luận thanh tra số 3225/TB-TTCP về việc chấp hành chính sách, pháp luật Dự án tuyến cao tốc cửa khẩu Hữu Nghị - Chi Lăng.

Dự án tuyến cao tốc cửa khẩu Hữu Nghị - Chi Lăng có chiều dài khoảng 43km, là công trình hạ tầng trọng điểm quốc gia, có ý nghĩa đặc biệt trong việc hoàn thiện tuyến cao tốc Hà Nội Lạng Sơn, kết nối trực tiếp với cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị, cửa ngõ giao thương quan trọng giữa Việt Nam và Trung Quốc. Khi hoàn thành, tuyến đường sẽ trở thành cầu nối quan trọng trong hành lang kinh tế Nam Ninh - Lạng Sơn - Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh, tạo điều kiện phát triển hành lang kinh tế xuyên Á, khẳng định vai trò của Việt Nam là cửa ngõ giao lưu thương mại giữa Trung Quốc và ASEAN…

Theo Thanh tra Chính phủ, quá trình triển khai thực hiện từ năm 2016 đến tháng 7/2025, sau gần 10 năm dự án vẫn chưa hoàn thành, đang thực hiện việc thi công xây lắp (khối lượng hoàn thành đạt khoảng 30%).

Một trong những nguyên nhân dẫn đến dự án bị kéo dài hơn 10 năm là do các đơn vị liên quan không bàn giao hồ sơ khảo sát, thiết kế và hiện trường cho nhà đầu tư. Ảnh: V.T.

Trong quá trình thực hiện dự án đã gặp nhiều khó khăn, vướng mắc nên phải dừng thực hiện và thay đổi hình thức đầu tư (03 giai đoạn), thay đổi cơ quan chủ quản đầu tư (02 lần). Cụ thể: Giai đoạn thứ nhất, từ năm 2016- 2018, dự án được thực hiện theo hình thức đầu tư công. Giai đoạn thứ hai, từ 2018 – 2022, dự án thực hiện theo hình thức đầu tư BOT. Giai đoạn 3, dự án (độc lập) thực hiện theo hình thức đầu tư đối tác công tư (PPP) từ 2022 – 2025.

Ngoài vi phạm tại giai đoạn 3, Thanh tra Chính phủ cũng chỉ rõ những vi phạm của 2 giai đoạn trước đó.

Ở giai đoạn thứ nhất, từ năm 2016- 2018, dự án được Bộ Giao thông vận tải (GTVT) nay là Bộ Xây dựng phê duyệt đầu tư dự án, Tổng công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) là Chủ đầu tư đã thực hiện từ năm 2016, thời điểm đang còn hiệu lực của khoản vay từ Ngân hàng phát triển Châu Á (ADB).

Từ khi thực hiện việc bàn giao cơ quan nhà nước có thẩm quyền (NNCTQ) từ Bộ GTVT về UBND tỉnh Lạng Sơn (năm 2018), đến nay Bộ Xây dựng (Bộ GTVT trước đây), UBND tỉnh Lạng Sơn, VEC, Sở Xây dựng tỉnh Lạng Sơn, Ban Quản lý dự án (QLDA) tỉnh và các đơn vị có liên quan chưa thực hiện việc rà soát xác định cụ thể các hồ sơ khảo sát, thiết kế (do VEC thực hiện) và chưa phê duyệt quyết toán các khoản chi phí này.

Giai đoạn hai, dự án thực hiện theo hình thức đầu tư BOT. Sau khi Thủ tướng Chính phủ đồng ý bổ sung đoạn Hữu Nghị - Chi Lăng vào Dự án đầu tư xây dựng tuyến đường cao tốc Bắc Giang - Thành phố Lạng Sơn theo hình thức hợp đồng BOT và chuyển đổi cơ quan NNCTQ từ Bộ GTVT về UBND tỉnh Lạng Sơn, UBND tỉnh Lạng Sơn không thực hiện theo trình tự, thủ tục chuyển đổi hình thức đầu tư công sang hình thức đối tác công tư (PPP).

Ban QLDA tỉnh không thực hiện việc bàn giao hồ sơ (khảo sát, thiết kế) do VEC đã thực hiện cho Nhà đầu tư BOT Bắc Giang - Lạng Sơn. VEC và Ban QLDA2 (thuộc Bộ GTVT cũ) không bàn giao hiện trường cho UBND tỉnh Lạng Sơn, do đó UBND tỉnh Lạng Sơn và các cơ quan chức năng không có cơ sở bàn giao hiện trường cho Nhà đầu tư BOT Bắc Giang - Lạng Sơn.

Công ty cổ phần BOT Bắc Giang - Lạng Sơn - Hữu Nghị (DNDA TP2) khi ký Phụ lục hợp đồng số 02 với UBND tỉnh Lạng Sơn chưa đảm bảo số vốn chủ sở hữu tối thiểu theo quy định (600/949,31 tỷ đồng), đồng thời không thực hiện việc rà phá bom mìn, vật nổ nhưng vẫn tổ chức thi công các gói thầu xây lắp.

Ban QLDA tỉnh và DNDA TP2 chưa thực hiện việc thống kê xác định khối lượng, công việc do DNDA TP2 đã thực hiện và chưa tiến hành thanh quyết toán các khoản chi phí do DNDA TP2 đã thực hiện...

Làm rõ trách nhiệm cá nhân, tập thể

Từ kết quả thanh tra, Tổng Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Ngân hàng Nhà nước Việt Nam xem xét trách nhiệm của Ngân hàng TPBank về việc không thực hiện thu xếp tín dụng và giải ngân vốn theo cam kết, không thực hiện ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.

Bộ Xây dựng và UBND tỉnh Lạng Sơn tổ chức kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm, xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật đối với các đơn vị, tổ chức, cá nhân để xảy ra các thiếu sót, sai phạm trong quá trình triển khai thực hiện dự án.

Đề nghị UBND tỉnh Lạng Sơn chỉ đạo, thực hiện việc giao đất cho doanh nghiệp theo quy định; Chỉ đạo Ban QLDA tỉnh, Công ty Cổ phần cao tốc Hữu Nghị - Chi Lăng và các cơ quan, đơn vị có liên quan đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án; rà soát quá trình triển khai thực hiện dự án, các gói thầu theo quy định của pháp luật, có giải pháp khắc phục những thiếu sót, sai phạm.

Về phía Công ty Cổ phần cao tốc Hữu Nghị - Chi Lăng có trách nhiệm kiểm tra, rà soát hồ sơ thiết kế kĩ thuật, thiết kế bản vẽ thi công, dự toán các gói thầu; thực hiện công tác nghiệm thu, thanh quyết toán theo đúng quy định của pháp luật. Đôn đốc Nhà thầu tư vấn thiết kế và thi công khẩn trương rà soát khối lượng đào đắp, đất đá tận dụng để xác định chính xác nhu cầu và trữ lượng bãi đổ thải. Đôn đốc các Nhà thầu khẩn trương hoàn thiện hồ sơ đăng ký, nộp tiền cấp quyền khai thác và phí bảo vệ môi trường theo quy định. Rà soát lại diện tích đã rà phá bom mìn, vật nổ để thực hiện việc thanh quyết toán theo đúng quy định.

Thanh tra Chính phủ nhấn mạnh: “Trong quá trình thực hiện Kết luận thanh tra, trường hợp phát hiện gây thất thoát ngân sách Nhà nước, có dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự thì chuyển cơ quan điều tra xử lý theo quy định của pháp luật”.

Khắc Hạnh