Dự án nào sẽ được hưởng cơ chế đặc thù?

Sáng 9-11, Quốc hội (QH) đã thảo luận tại hội trường về dự thảo Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù về đầu tư xây dựng công trình giao thông đường bộ. Vấn đề nguyên tắc, tiêu chí dự án được hưởng chính sách thí điểm và tỉ lệ vốn nhà nước tham gia các dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) là những nội dung nhận được nhiều góp ý của các đại biểu (ĐB) QH.

Nhà nước bỏ 70% vốn trong dự án PPP là hợp lý

Tại phiên thảo luận, nhiều ĐBQH đều thống nhất về sự cần thiết ban hành cơ chế, chính sách thí điểm đặc thù, trong đó có vấn đề tăng tỉ lệ vốn nhà nước trong các dự án PPP để tháo gỡ những vướng mắc hiện nay trong đầu tư công trình giao thông đường bộ. Đặc biệt, có ĐB còn đề nghị nâng tỉ lệ vốn nhà nước trong các dự án này lên mức 80%-85%, cao hơn so với phương án của Chính phủ trình là 70%.

Góp ý nội dung này, ĐB Nguyễn Trúc Sơn (Bến Tre) tán thành với phương án nâng tỉ lệ vốn nhà nước trong dự án PPP lên 70% như đề xuất của Chính phủ. Điều này giúp các dự án giao thông tăng tính hấp dẫn đối với nhà đầu tư. “Chúng ta thấy các dự án PPP và nhà đầu tư càng bỏ ra ít thì thời gian thu phí càng thấp, càng ngắn, người dân rất đồng tình. Một dự án 100% nhà đầu tư thì thời gian 20 năm, 30 năm, thậm chí 40 năm đóng phí đương nhiên người dân rất phản ứng và nhiều dự án cũng đã gặp chuyện này” - ĐB Sơn phân tích.

Cùng nội dung, ĐB Vũ Tiến Lộc (Thái Bình) đề nghị với những dự án ở vùng sâu, vùng xa (như Tây Nguyên, Tây Bắc) có thể nâng tỉ lệ vốn nhà nước lên mức 80%-85% để tăng sự hấp dẫn với nhà đầu tư đối với dự án thay vì mức 70% như ở Hà Nội, TP.HCM.

Thậm chí, ĐB Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) còn đề nghị “không nên quy định giới hạn mức tỉ lệ phần trăm vốn nhà nước tham gia dự án”. Nếu quy định cứng 70% thì có thể chưa phù hợp, vì mỗi địa phương và mỗi dự án có tính khác nhau, có nguồn lực khác nhau. “Tôi đề nghị không quy định giới hạn như vậy mà tùy theo và Chính phủ sẽ xem xét, quyết định phù hợp theo Luật Đầu tư công cũng như nghị quyết này” - ĐB Hà Sỹ Đồng đề nghị.

Quy định 50% không còn phù hợp

Giải trình thêm về nội dung này, Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng cho hay “đây là một vấn đề hết sức khó và nhạy cảm trong các dự án PPP”.

“Trước đây chúng ta không quy định tỉ lệ, khi sửa đổi Luật PPP thì chúng ta đã đưa vào là 50%, lúc đó tất cả căn cứ để chúng ta xây dựng 50%. Tại sao đưa ra 50% đều có cơ sở nhưng bây giờ chúng ta lại thấy nó không còn phù hợp?” - ông Dũng nói.

Ông Dũng cho hay hiện nay có tình trạng dự án có lưu lượng xe thấp, nhu cầu vận tải không cao (như ở Tây Bắc, Tây Nguyên) thì các nhà đầu tư không quan tâm. Khi nhà đầu tư không tham gia thì các ngân hàng không tham gia cho vay, do đó đòi hỏi tỉ lệ vốn của Nhà nước cao hơn. Mặt khác, với dự án qua khu đô thị lớn thì chi phí giải phóng mặt bằng lớn, do vậy phải nâng tỉ lệ vốn của Nhà nước tham gia dự án. Tuy nhiên, nâng tỉ lệ lên bao nhiêu thì phải đảm bảo được nguyên tắc “hài hòa giữa Nhà nước, nhà đầu tư và người dân” và “tính khả thi”.

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa (TP.HCM) cho rằng cần đặt ba tiêu chí là tính hiệu quả, hợp lý và cấp thiết để áp dụng cơ chế đặc thù cho dự án. Ảnh: QH

“Nếu giảm thấp quá thì các nhà đầu tư hay các tổ chức tài chính không cho vay. Nhưng nếu chúng ta nâng cao quá thì không còn ý nghĩa của dự án PPP nữa. Bởi vì còn lãi định mức, lãi ngân hàng, chúng ta cộng vào, nhà đầu tư tham gia không còn nhiều nữa thì làm đầu tư công còn hơn” - ông Dũng nói và cho hay mức tỉ lệ 70% có cơ sở thực tế, căn cứ vào Nghị quyết 98/2023 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP.HCM.

Dự án nào được hưởng chính sách đặc thù?

Một trong những nội dung được nhiều ĐB tranh luận khi thảo luận về dự thảo nghị quyết là tiêu chí, cơ sở lựa chọn các dự án được áp dụng cơ chế, chính sách đặc thù.

ĐB Nguyễn Danh Tú (Kiên Giang) đề nghị cần xác định rõ đây là thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù mà các dự án nào đáp ứng đủ tiêu chí thì được áp dụng hay đây là quy định về một số dự án được hưởng cơ chế, chính sách đặc thù. “Thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù khác với việc quy định một số dự án được hưởng cơ chế, chính sách đặc thù” - ông Tú nhấn mạnh.

Tranh luận về nội dung này, ĐB Trương Trọng Nghĩa (TP.HCM) cho biết: “Chúng tôi thắc mắc rất nhiều về danh mục dự án kèm theo”. “Tại sao thắc mắc là vì thế này. Ví dụ, Điều 3 (dự thảo nghị quyết - PV) ghi là nguyên tắc và tiêu chí, tôi đọc không thấy có tiêu chí gì cả” - ông Nghĩa nói.

Theo ông Nghĩa, cần đặt ba tiêu chí là tính hiệu quả, hợp lý và cấp thiết. Các dự án đáp ứng ba tiêu chí này mới tính đến chuyện áp dụng cơ chế đặc thù hay không. Theo đó, ĐB Nghĩa đề nghị cấp có thẩm quyền cần làm rõ “tính hợp lý, cấp thiết và hiệu quả” của các dự án kèm theo dự thảo nghị quyết để các ĐBQH có thể “yên tâm bấm nút”. “Bây giờ chúng tôi bấm nút nghị quyết chung thì được rồi nhưng bấm nút cả một loạt dự án này thì chúng tôi không có điều kiện thẩm tra” - ĐB Nghĩa nói.

Giải trình thêm, Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng khẳng định “chắc chắn chúng ta phải xây dựng một nguyên tắc, tiêu chí để chúng ta có cơ sở triển khai thực hiện”. “Qua nghe ý kiến của các ĐBQH, chúng tôi thấy cần phải rà soát để làm sao toát lên được tính đặc thù, đặc biệt riêng mà cần phải có cơ chế này, đó là tính hiệu quả, tính hợp lý hay tính cấp bách” - ông Dũng nhấn mạnh.•

NHÓM PHÓNG VIÊN